Ραντεβού το Νοέμβριο …

Σοφοκλέους 10

Η σκηνή από το έργο του Beckett, αν και χρονολογείται από το 1953, αποτυπώνει άριστα την Ιστορία της ευρωζώνης: ένα κρεσέντο που καταλήγει δραματικά, ίσως ακόμη και με την παρέμβαση ενός από μηχανής θεού…, αλλά τελικά… δεν συμβαίνει τίποτα.

Πολλοί από εμάς θεωρούσαμε ότι ο Σεπτέμβριος θα είναι κρίσιμος για την ευρωκρίση. Αλλά όχι. Η σκηνή δεν είναι ακόμη έτοιμη, οι θεατές δεν έχουν ακόμη καθήσει στις θέσεις τους και το ταμείο δεν έχει ακόμη αρκετά χρήματα για να πληρώσει τους ηθοποιούς. Την τελευταία στιγμή, ωστόσο, η υπόθεση πήρε μία ενδιαφέρουσα τροπή. Οι εκλογές στις ΗΠΑ μπήκαν στους υπολογισμούς της... ευρωκρατίας και της πολιτικής ηγεσίας.

Και μπορεί οι εκκρεμότητες για τους Ευρωπαίους ηγέτες να είναι πολλές, ωστόσο όλα δείχνουν ότι τα φλέγοντα ζητήματα, μεταξύ αυτών και το ελληνικό πρόβλημα, δεν πρόκειται να ξεκαθαρίσει πριν τον Δεκέμβριο.

Η παρέμβαση των αμερικανών για καθυστέρηση των αποφάσεων που αφορούν τη χώρα μας, τουλάχιστον μέχρι τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου οδηγεί τους Ευρωπαίους στην κατάρτιση νέων σχεδίων για την Ελλάδα. Τα διεθνή δημοσιεύματα που υποστηρίζουν πως οι ΗΠΑ επιθυμούν η έκθεση της τρόικας για την ελληνική οικονομία να συνταχθεί μετά τις αμερικανικές εκλογές και το ενδεχόμενο καταβολής μόνο ενός μέρους της δόσης από τους Ευρωπαίους τον Οκτώβριο, δημιουργεί μεγάλα ερωτηματικά για τις παρασκηνιακές διαβουλεύσεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους ηγέτες, ειδικότερα την Καγκελάριο Μέρκελ.

Οι ζυμώσεις εντείνονται στα επιτελεία των Βρυξελλών, της Φρανκφούρτης, του Βερολίνου και της Ουάσιγκτον και η χάραξη εναλλακτικών σεναρίων για την αντιμετώπιση του ελληνικού προβλήματος βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, με φόντο την κρίσιμη Σύνοδο Κορυφής του Νοεμβρίου.

Το σχέδιο που επεξεργάζονται Ευρώπη και ΔΝΤ,  προβλέπει ότι θα δοθεί στην Ελλάδα ένα μέρος της δόσης τον Οκτώβριο, με την τρόικα να ετοιμάζει μία εισηγητική έκθεση για την ελληνική οικονομία, ενώ το υπόλοιπο ποσό της δόσης θα δοθεί τον Δεκέμβριο όταν και θα ολοκληρωθεί η αξιολόγηση της τρόικας.

Το planB των Ευρωπαίων στηρίζεται στα νέα στοιχεία για την ύφεση, στο γεγονός ότι παρά τη λήψη των μέτρων λιτότητας τα νούμερα «δεν βγαίνουν», ενώ και η καθυστέρηση του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων έχει αλλάξει την πορεία του χρέους και του ελλείμματος.

Ωστόσο, το σενάριο αυτό δεν ευνοεί την Ελλάδα καθώς σημαίνει ότι θα καθυστερήσει περαιτέρω η ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών. Είναι γνωστό ότι τα 25 δισ. εκατομμύρια εκ των 31,5 δισ. της δόσης, προορίζονται γι αυτό το σκοπό.

Η «καυτή πατάτα» της ανακεφαλαιοποίησης έχει απασχολήσει όλες τις κυβερνήσεις της τελευταίας τριετίας κι  αποτελεί ένα κρίσιμο τεστ για την κυβέρνηση Σαμαρά,  καθώς θα είναι αυτή που θα οριστικοποιήσει τους όρους. Η νέα καθυστέρηση της, αν επαληθευτούν τα σενάρια, θα προκαλέσει την έντονη αντίδραση των τραπεζιτών και θα προκαλέσει τριγμούς στο κυβερνητικό σχήμα.

Στη Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου οι Ευρωπαίοι ηγέτες αποφάσισαν τη δημιουργία  τραπεζικής Ένωσης με ενιαία τραπεζική εποπτική Αρχή υπό την ΕΚΤ, με σκοπό την ανάκτηση της αξιοπιστίας των ευρωπαϊκών τραπεζών και ο ενιαίος τρόπος ανακεφαλαιοποίησης όσων τραπεζών το χρειαστούν απευθείας από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (ESM), χωρίς την μεσολάβηση των κρατών-μελών. Οι αποφάσεις αυτές προς το παρόν δεν αφορούν την Ελλάδα και δεν έχει καν συζητηθεί προς το παρόν αυτό το ενδεχόμενο. Εν τω μεταξύ, όπως ανέφερε στην επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής ο υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Παπαδάκης, από την αξιολόγηση της Black Rock προέκυψε ότι οι 4 μεγάλες τράπεζες: Εθνική, Alpha Bank, Eurobank, και Πειραιώς κρίθηκε ότι είναι μετά την ανακεφαλαιοποίησή τους αυτόνομα βιώσιμες.

Το στοίχημα Σαμαρά

Το μεγάλο στοίχημα της κυβέρνησης Σαμαρά μόλις ολοκληρωθεί η αξιολόγηση της τρόικας και η εκταμίευση της δόσης των 31 δισ. είναι η εκταμίευση της δόσης του Δεκεμβρίου, καθώς τα χρήματα αυτά θα κατευθυνθούν απευθείας στην πραγματική οικονομία, με την κυβέρνηση να κάνει λόγο για μια ευκαιρία επανεκκίνησης της οικονομίας.

Στόχος του Μεγάρου Μαξίμου είναι όλες οι εκκρεμότητες να έχουν κλείσει μέχρι τον Δεκέμβριο και η κυβέρνηση να έχει πραγματοποιήσει τα απαραίτητα βήματα προς τα εμπρός, ώστε να μην υπάρξει καμία εμπλοκή με την εκταμίευση της επόμενης δόσης.

Η δήλωση του πρωθυπουργού ότι το πακέτο των 11,6 δισ. είναι το τελευταίο που περιλαμβάνει σκληρές περικοπές δεν είναι τυχαία. Στο Μέγαρο Μαξίμου θεωρούν ότι η ψήφιση των περικοπών και η εφαρμογή τους θα δώσει στους Ευρωπαίους το μήνυμα αποφασιστικότητας που ζητούν, αλλά και τη δυνατότητα στην ελληνική κυβέρνηση να ασχοληθεί στη συνέχεια με το μείζον ζήτημα της ανάπτυξης.

Ο υπουργός Οικονομικών, Γιάννης Στουρνάρας διαμηνύει σε όλους τους τόνους ότι η αναχαίτιση της ύφεσης είναι επιτακτική, με διοχέτευση ρευστότητας σε επιχειρήσεις και τράπεζες. Παράλληλα πολύ σημαντικό ζήτημα αποτελεί η άρση της αβεβαιότητας για επιστροφή στη δραχμή με μια νέα πολιτική συμφωνία για το ελληνικό πρόγραμμα, ώστε να βελτιωθεί η βιωσιμότητα του χρέους.

Η κυβέρνηση εκτιμά ότι χωρίς μια ουσιαστική ευκαιρία για ανάκαμψη, όλες οι προσπάθειες δημοσιονομικής προσαρμογής υπονομεύοντα και προς αυτή την κατεύθυνση θα κινηθεί μόλις φύγει από πάνω της η απειλή της άμεσης χρεοκοπίας, μετά την εκταμίευση της δόσης των 31 δισ.

Στο επίκεντρο παραμένει και το ζήτημα της διετούς επιμήκυνσης του μνημονίου. Το θέμα δεν τέθηκε κατά τη διάρκεια των επαφών Σαμαρά-Στουρνάρα στο Βερολίνο, κι αυτό γιατί η ελληνική κυβέρνηση θέλει πρώτα να παρουσιάσει έργα από την εφαρμογή των μέτρων και στη συνέχεια να υποβάλει το σχετικό αίτημα.

Το καλύτερο που μπορεί να περιμένει η Ελλάδα με τα έως τώρα δεδομένα είναι μια παράταση για ένα διάστημα της  υποχρέωσής της να μειώσει το έλλειμμα κάτω του 3%, αν όχι κατά δύο χρόνια, κατά ένα συν ένα.

Η χρηματοδότηση της επιμήκυνσης του ελληνικού προγράμματος παραμένει το μεγάλο πρόβλημα. Κορυφαίοι Γερμανοί αξιωματούχοι, όπως οι Σόιμπλε και Ρέσλερ διαμηνύουν σε όλους τους τόνους ότι επιμήκυνση σημαίνει επιπλέον χρήματα για την Ελλάδα. Η Αθήνα από την πλευρά της διαμηνύει ότι σε καμία περίπτωση δεν ζητά επιπλέον κεφάλαια κιι αναζητά τη χρυσή τομή, όπως για παράδειγμα ο βραχυπρόθεσμος δανεισμός μέσω εντόκων γραμματίων, ώστε να καλύψει το χρηματοδοτικό κενό. Το βέβαιο είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι διατεθειμένη να δώσει επιπρόσθετα κεφάλαια στην Ελλάδα.

Άλλωστε ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών έσπευσε να απευθύνει αυστηρές συστάσεις προς την Αθήνα, λίγες μόλις ώρες μετά το κρίσιμο τετ α τετ που είχε στο Βερολίνο με τον Έλληνα ομόλογό του, Γ. Στουρνάρα. Επανέλαβε πως η Ελλάδα δεν πρέπει να αναμένει ένα τρίτο πακέτο διάσωσης, ενώ κατέστησε επιτακτική για ακόμη μια φορά την ανάγκη εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης, για τήρηση των συμφωνηθέντων. Παράλληλα, ο Γερμανός αξιωματούχος απηύθυνε έκκληση να μπει φρένο στα σενάρια περί διάσπασης του ευρώ και αποχώρησης της Ελλάδας από την Ευρωζώνη.

Μεγάλο στοίχημα της  κυβέρνησης αποτελεί κι ο «βραχνάς» του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων. Το Μέγαρο Μαξίμου επιθυμεί να προχωρήσει τουλάχιστον σε δύο σημαντικές αποκρατικοποιήσεις ώστε να δείξει ότι «κάτι κινείται» σε αυτό το πεδίο.

Άλλωστε το ζήτημα των αποκρατικοποιήσεων βρέθηκε και στο επίκεντρο των επαφών που είχαν στο Βερολίνο ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Οικονομικών με την Καγκελάριο Μέρκελ και τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών, Βόλφανγκ Σόιμπλε. Οι Ευρωπαίοι παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις σε αυτό το πεδίο και θεωρούν ζωτικής σημασίας την υολοποίηση του προγράμματο αποκρατικοποιήσεων.

Η αποκρατικοποίηση του ΟΠΑΠ αποτελεί προτεραιότητα αυτή τη στιγμή για την κυβέρνηση, ωστόσο δεν αποτελεί εύκολη υπόθεση, καθώς βρίσκονται σε εκκρεμότητα αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσον αφορά ζητήμα κρατικών ενισχύσεων, επέκτασης του μονοπωλίου για 10 χρόνια και εκχώρησης των αδειών παιγνιομηχανών χωρίς διαγωνισμό. Σε εκκρεμότητα βρίσκεται στο Συμβούλιο της Επικρατείας και στο Δικαστήριο της Ε.Ε. η προσφυγή για σημερινό μονοπωλιακό καθεστώς του ΟΠΑΠ. Η αποκρατικοποίηση του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου εμφανίζεται επίσης ως προτεραιότητα της κυβέρνησης,  ωστόσο μάλλον πρόκειται για κίνηση εντυπωσιασμού την ώρα που το τραπεζικό τοπίο είναι ιδιαίτερα ρευστό και οι όποιες εξελίξεις εξαρτώνται από τη γενικότερη αναδιάρθρωση του τραπεζικού συστήματος. Ιδιαίτερα σημαντικό κρίνεται να ξεκαθαρίσει το τοπίο στον τραπεζικό κλάδο, κάτι που δεν μπορεί να γίνει αν δεν ολοκληρωθεί η διαδικασία της ανακεφαλαιοποίησης.

Ο ρόλος της ΕΚΤ

Το μεγάλο ερώτημα που προκύπτει με φόντο την αυξημένη πίεση που ασκεί στην ευρωζώνη το ελληνικό ζήτημα, είναι αν θα δεχθεί τελικά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να κουρέψει τα ελληνικά ομόλογα που βρίσκονται στην κατοχή της. Ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι απέρριψε πριν από λίγες ημέρες κατηγορηματικά νέο κούρεμα του ελληνικού χρέους. Το θέμα αυτό δεν ετέθη στη συνάντηση που είχε με τον Πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά στη Φρανκφούρτη, είπε ο Μάριο Ντράγκι σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Ζιντόιτσε Τσάιτουνγκ». «Αυτό δεν το συζητήσαμε, και ούτως ή άλλως είμαι αντίθετος», τόνισε ο πρόεδρος της ΕΚΤ. Με τη λιτή αυτή απάντηση ο Ντράγκι έβαλε τέλος στην έντονη φημολογία των τελευταίων ημερών που θέλει την ελληνική κυβέρνηση να συζητά ένα δεύτερο κούρεμα του χρέους, το οποίο αυτή τη φορά βρίσκεται στα χέρια των δημόσιων-θεσμικών πιστωτών της χώρας.

Η Ελλάδα βρίσκεται μακριά από την επίτευξη των στόχων του δεύτερου μνημονίου αλλά την ίδια στιγμή η ανυπομονησία των Ευρωπαίων φουντώνει καθώς φοβούνται ότι πιθανή έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη θα πυροδοτούσε νέα πίεση των αγορών στην Ισπανία.

Αυτός είναι κι ο λόγος που θα οδηγήσει ενδεχομένως την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να πράξει αυτό που είχε αρνηθεί να κάνει πριν από μερικούς μήνες, δηλαδή να διαγράψει μέρος του ελληνικού χρέους,  με την προοπτική να γίνει το βιώσιμο φτάνοντας στο 100% του ΑΕΠ. Αν η ΕΚΤ δεχθεί το κούρευμα των ομολόγων της, αυτό θα αφορά τους τίτλους που ανήκουν στην ΕΚΤ και όχι στους ιδιώτες. Με αυτό τον τρόπο η κεντρική τράπεζα θα έχει αναλάβει το ίδιο κόστος με αυτό που επωμίστηκαν οι ιδιώτες που συμμετείχαν στη συμφωνία του PSI, όπως είχε υποστηρίξει σε δημοσίευμά του το Reuters.

Στην περίπτωση που το  δεύτερο ελληνικό κούρεμα δεν αφορά τα ομόλογα της ΕΚΤ τότε θεωρείται βέβαιο ότι οι αγορές θα δείξουν τα δόντια τους στην Ισπανία αυξάνοντας ακόμα περισσότερο το κόστος δανεισμού της και επισπεύδοντας την προσφυγή της στο μηχανισμό στήριξης. Σε αυτή την περίπτωση οι προσπάθειες του Μάριο Ντράγκι για κατευνασμό των αγορών μέσω της αγοράς ομολόγων δεν θα αποφέρουν κανένα αποτέλεσμα.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει στην κατοχή της ελληνικά ομόλογα ονομαστικής αξίας 50 δισ. ευρώ, ενώ ελληνικά χρεόγραφα ύψους άνω των 12 δισ. ευρώ έχουν στο χαρτοφυλάκιό τους άλλες κεντρικές τράπεζες της ευρωζώνης.