Η Πορτογαλία δεν κάνει πια τα μαθήματά της…

Σοφοκλέους 10

Μέχρι πρότινος οι ρόλοι μεταξύ των PIGS ήταν μοιρασμένοι. Η Ελλάδα ήταν ο κακός μαθητής της τρόικας και η Πορτογαλία ο καλός… Για 16 ολόκληρους μήνες οι Πορτογάλοι έκαναν ακριβώς ό,τι τους ζητούσαν οι διεθνείς πιστωτές στο όνομα της ‘σωτηρίας της χώρας’, χωρίς αντιδράσεις, χωρίς διαδηλώσεις, χωρίς υπαναχωρήσεις από τις δεσμεύσεις των μνημονίων τους. Πάει όμως κι η Πορτογαλία: εδώ και 15 μέρες πέρασε στο στρατόπεδο των κακών μαθητών, με τις μεγάλες λαϊκές διαδηλώσεις ενάντια στα νέα μέτρα λιτότητας του πρωθυπουργού Πέντρο Κοέλιο και τη συμπαγή αντιπαράθεση των Πορτογάλων εργαζομένων, εργοδοτών και ακαδημαϊκών προς την κυβέρνηση.

Το … κακό έγινε όταν η κεντροδεξιά κυβέρνηση Κοέλιο ανακοίνωσε σχέδιο αλλαγής του συστήματος των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης που θα αλάφραινε τους εργοδότες και θα επιβάρυνε  τους εργαζόμενους. Συγκεκριμένα το σχέδιο – που είχε κι όνομα: ‘δημοσιονομική υποτίμηση’ – προέβλεπε να αυξηθούν οι εισφορές των εργαζομένων από το 11% του μισθού που είναι σήμερα στο 18% και να μειωθούν οι εισφορές των εργοδοτών από το 23.75% που είναι σήμερα στο 18%. Έτσι υποτίθεται η κυβέρνηση θα μπορούσε να πετύχει αύξηση της απασχόλησης, μείωση των τιμών και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των πορτογαλικών επιχειρήσεων μέσω της μείωσης του εργατικού κόστους των επιχειρήσεων.

Να όμως που ολόκληρη η πορτογαλική κοινωνία εξανέστη. Εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου βγήκαν στους δρόμους ξανά και ξανά οργανώνοντας διαδηλώσεις σε 40 πόλεις. Επρόκειτο για τις πιο μεγάλες διαδηλώσεις από το Μάιο του 2011 που η Πορτογαλία μπήκε στο δικό της μνημόνιο. Είναι ενδιαφέρον μάλιστα ότι στην οργάνωση των διαδηλώσεων πρωτοστάτησαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Οι ηγέτες των συνδικάτων χαρακτήρισαν τα μέτρα ‘άδικη μεταφορά χρήματος από τους εργαζόμενους τους εργοδότες’ και απείλησαν ότι οι διαδηλώσεις θα συνεχιστούν αν η κυβέρνηση δεν αποσύρει τα μέτρα. ‘Η κυβέρνηση είναι ένας ανάποδος Ρομπέν των Δασών: παίρνει από τους φτωχούς και τα δίνει στους πλούσιους’, δήλωσε η Μαρία Ρίτα Μοντέιρο, μια 58χρονη καθαρίστρια στη Wall Street Journal. ‘Δουλεύω όλη μου τη ζωή και ποτέ δεν ήμουν πλούσια, αλλά τώρα φτάνουμε σε ένα σημείο που δεν ξέρω αν θα έχω ψωμί στο τραπέζι μου’.

Στις κυβερνητικές προτάσεις αντιτάχθηκαν όμως και πολλοί επιχειρηματίες προειδοποιώντας ότι μια αύξηση στις ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων θα συμπιέσει κι άλλο την ήδη εύθραυστη ζήτηση για καταναλωτικά προϊόντα και υπηρεσίες αντισταθμίζοντας κάθε πιθανή εξοικονόμηση κόστους των επιχειρήσεων. ‘Τι νόημα έχει μια επιχείρηση να πληρώνει λιγότερες ασφαλιστικές εισφορές αν ο κόσμος δεν έχει λεφτά να αγοράσει παπούτσια’, δήλωσε χαρακτηριστικά ο Φορτουνάτο Φρεντερίκο, πρόεδρος της Kyaia, που αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες πορτογαλικές βιομηχανίες υποδημάτων και απασχολεί 600 εργαζομένους. Ο κ. Φρεντερίκο πρόσθεσε πως οι πωλήσεις του από την ένταξη της Πορτογαλίας στο μνημόνιο μειώθηκαν κατά 25% και ότι ναι μεν δεν έχει υπολογίσει πόσα λεφτά θα μπορούσε να εξοικονομήσει από τη μείωση των εργοδοτικών εισφορών αλλά από τη στιγμή που οι εταιρείες αντιμετωπίζουν μεγάλη πτώση της ζήτησης, δεν έχουν κανένα λόγο να προσλάβουν περισσότερους εργαζόμενους για να αυξήσουν την προσφορά.

Αντιμέτωπος με το συμπαγές μέτωπο εργαζομένων και εργοδοτών, ο Πορτογάλος πρωθυπουργός Π Κοέλιο υποχρεώθηκε να δηλώσει ανοιχτός σε διαπραγματεύσεις, τουλάχιστον με στόχο την προστασία των χαμηλόμισθων, όμως οι επαφές που είχε με συνδικάτα και επιχειρηματικές ενώσεις την περασμένη Τετάρτη δεν κατέληξαν σε  συμβιβασμό. Συν τοις άλλοις, οι οξείες κοινωνικές αντιδράσεις προκάλεσαν ρωγμές μέσα στον κεντροδεξιό κυβερνητικό συνασπισμό του, δημιουργώντας αμφιβολίες για το αν η αλλαγή των ασφαλιστικών εισφορών θα μπορούσε να πάρει την έγκριση του κοινοβουλίου.

Το διαφαινόμενο αδιέξοδο λύθηκε με την παρέμβαση του ανώτατου πολιτειακού παράγοντα της Πορτογαλίας, του προέδρου Καβάκο Σίλβα ο οποίος συγκάλεσε το Συμβούλιο του Κράτους. Αν και ο ρόλος του Καβάκο Σίλβα είναι ως επί το πλείστον εθιμοτυπικός, εν τούτοις έχει τη δυνατότητα να διαλύσει τη βουλή και θα μπορούσε να το κάνει αν ο πρωθυπουργός δεν έδειχνε διαθέσεις υποχώρησης. Αλλά ο Πάολο Κοέλιο εν τέλει υποχώρησε και την Παρασκευή ανακοίνωσε επίσημα ότι εγκαταλείπει οριστικά το σχέδιο αύξησης των ασφαλιστικών εισφορών των εργαζομένων και ότι θα αρχίσει διαβουλεύσεις με τα συνδικάτα και τις εργοδοτικές ενώσεις για να συζητήσουν εναλλακτικά μέτρα λιτότητας.

«Η Πορτογαλία πλησιάζει επικίνδυνα στο χείλος του γκρεμού», έγραψε σχολιάζοντας τις εξελίξεις ο διευθύνων σύμβουλος της Spiro Sovereign Strategy, Νίκολας Σπίρο. «Μέχρι στιγμής η προσήλωση της Πορτογαλίας στο πρόγραμμα διάσωσης δημιουργούσε εμπιστοσύνη στους επενδυτές ότι η χώρα θα αποφύγει το δρόμο της Ελλάδας που αδυνατεί να σταθεί στα πόδια της. Μια πολιτική κρίση όμως θα προκαλέσει επαναξιολόγηση της αξιοπιστίας που πέτυχε η Πορτογαλία».

Εμείς όμως θα λέγαμε ότι ο κύριος χαμένος της εξέγερσης των πορτογαλικών συνδικάτων και  εργοδοτικών ενώσεων είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση – ή μάλλον το Βερολίνο – που μέχρι χθες  χρησιμοποιούσε την περίπτωση της Λισσαβόνας για να υποστηρίξει ότι οι άλλες χώρες του Νότου, πρωτίστως η Ελλάδα και δευτερευόντως η Ισπανία, μπορούν να μειώσουν τις δαπάνες τους και να κάνουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις προκειμένου να σταθούν στα πόδια τους κι ότι όσο περισσότερο έπειθαν τους λαούς τους γι’ αυτό – όπως η Πορτογαλία – τόσο καλύτερα αποτελέσματα θα είχαν. Πράγματι, ο Πορτογάλος πρωθυπουργός Π. Κοέλιο, από τον Ιούνιο  του 2011 που είχε αναλάβει την εξουσία, είχε ακολουθήσει πιστά όλες τις οδηγίες των δανειστών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του ΔΝΤ και της ΕΚΤ: μείωσε τους μισθούς, αύξησε τους φόρους, ιδιωτικοποίησε κρατικές εταιρείες και υιοθέτησε μεταρρυθμίσεις στην αγορά απασχόλησης. Αρχικά όλα αυτά απέδωσαν αφού το δημοσιονομικό έλλειμμα της Πορτογαλίας μειώθηκε από το 9.8% του ΑΕΠ το 2010 σε 5% το 2012. Αλλά όπως και στην Ελλάδα έτσι και στην Πορτογαλία, οι περικοπές οδήγησαν σε αύξηση της ανεργίας που έφτασε το 15% και σε πολλά λουκέτα, με αποτέλεσμα την αύξηση των κοινωνικών δαπανών και τη μείωση των φορολογικών εσόδων. Οπότε χρειάζονταν και δεύτερο κύμα μέτρων – κι εκεί πια οι Πορτογάλοι εξεγέρθηκαν...

Μαριάννα Τόλια