ΕΛευθερη Λαικη Αντιστασιακη Συσπειρωση΄
«Η καλύτερη διαφήμιση για μας είναι τα ειδησεογραφικά δελτία της τηλεόρασης», λέει με αυτοπεποίθηση ένας ειδικός στις πωλήσεις συστημάτων ασφαλείας. Στη Γουατεμάλα υπάρχουν εκατόν ογδόντα τέτοιες επιχειρήσεις και στο Μεξικό εξακόσιες˙ στο Περού χίλιες πεντακόσιες. Ο Καναδάς και οι Ηνωμένες Πολιτείες δαπανούν για την ιδιωτική ασφάλεια τα διπλά από ό,τι για τη δημόσια ασφάλεια˙ στα τέλη του αιώνα υπάρχουν στις Ηνωμένες Πολιτείες δύο εκατομμύρια ιδιωτικοί αστυνομικοί. Στην Αργεντινή το εμπόριο της ασφάλειας διακινεί ένα δισεκατομμύριο δολάρια το χρόνο. Στην Ουρουγουάη κάθε μέρα αυξάνεται ο αριθμός των σπιτιών που κάνουν τις τρεις κλειδαριές τέσσερις, κάνοντας την πόρτα να μοιάζει σταυροφόρο πολεμιστή.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες απαγορεύεται η πώληση όπλων στους ανηλίκους, αλλά η διαφήμιση στοχεύει σε αυτήν την πελατεία. Μια διαφήμιση της National Riffle Association λέει ότι το μέλλον των αθλημάτων της σκοποβολής βρίσκεται «στα χέρια των εγγονών μας» και ένα φυλλάδιο του ιδρύματος National Shooting Sports Foundation εξηγεί ότι κάθε παιδί δέκα ετών θα έπρεπε να έχει στη διάθεσή του ένα όπλο όταν μένει μόνο του στο σπίτι ή όταν πηγαίνει μόνο του για ψώνια. Ο κατάλογος του εργοστασίου όπλων New England Firearms λέει ότι τα παιδιά είναι «το μέλλον αυτών των αθλημάτων που όλοι αγαπάμε».
Σε ολόκληρο τον κόσμο τα σκυλιά που έχουν την πολυτέλεια να είναι απλά κατοικίδια συνεχώς μειώνονται και αυξάνονται τα σκυλιά που είναι υποχρεωμένα να κερδίζουν το κόκαλό τους τρομοκρατώντας τους παρείσακτους. Οι συναγερμοί αυτοκινήτων και οι μικροί προσωπικοί συναγερμοί, που ουρλιάζουν σαν τρελοί μέσα από την τσάντα της κυρίας ή το πορτοφολάκι του κυρίου, μοσχοπουλιούνται. Το ίδιο και τα φορητά ηλεκτρικά κεντριά, ταshockers, που εξασθενίζουν τον ύποπτο, και τα σπρέι που τον παραλύουν εξ αποστάσεως. Η εταιρία Security Passions, με το ενδεικτικό για τα πάθη του τέλους του αιώνα όνομα, πρόσφατα λανσάρισε στην αγορά μια κομψή ζακέτα που τραβάει τα βλέμματα και αποκρούει τις σφαίρες. «Προστατευθείτε και προστατέψτε την οικογένειά σας», συμβουλεύει στο Internet το σλόγκαν με το οποίο διαφημίζονται αυτοί οι δερμάτινοι θώρακες με την αθλητική κοψιά. (Στην Κολομβία τα εργοστάσια αλεξίσφαιρων γιλέκων πλουτίζουν πουλώντας κάθε μέρα περισσότερα παιδικά μεγέθη).
Ποιοι είναι οι δεσμοφύλακες και ποιοι οι αιχμάλωτοι; Θα μπορούσε κανείς να πει ότι, κατά κάποιον τρόπο, είμαστε όλοι δέσμιοι. Και αυτοί που βρίσκονται μέσα στις φυλακές και εμείς που είμαστε απ’ έξω. Είναι άραγε ελεύθεροι οι δέσμιοι της ανάγκης, που είναι υποχρεωμένοι να ζουν για να δουλεύουν επειδή δεν μπορούν να προσφέρουν στον εαυτό τους την πολυτέλεια να δουλεύουν για να ζήσουν; Ή οι δέσμιοι της απελπισίας, που δεν έχουν δουλειά και ούτε θα αποκτήσουν ποτέ και οι οποίοι είναι καταδικασμένοι να ζουν κλέβοντας ή να φυτοζωούν; Και οι δέσμιοι του φόβου, είμαστε άραγε ελεύθεροι; Δεν είμαστε όλοι δέσμιοι του φόβου, και οι πλούσιοι και οι φτωχοί και η μεσαία τάξη; Στις κοινωνίες όπου ο καθένας κοιτάει να σώσει το «τομάρι» του, όλοι είμαστε δέσμιοι, οι επιτηρητές και οι επιτηρούμενοι, οι επίλεκτοι και παρίες. Ο Αργεντινός γελοιογράφος Νικ σχεδίασε ένα δημοσιογράφο να παίρνει συνέντευξη από έναν κάτοικο σε μια φτωχογειτονιά, ο οποίος απαντούσε στις ερωτήσεις του δημοσιογράφου κολλημένος πίσω από κάτι μπάρες:
Πεθαίνει η πιο αγαπημένη θεία του Νικολάς Εσκομπάρ. Η θεία πέθανε στον ύπνο της, πολύ ήσυχα, στο σπίτι της στην Ασουνσιόν της Παραγουάης. Όταν ο εξάχρονος Νικολάς, που είχε στο ενεργητικό του χίλιες ώρες τηλεθέασης, έμαθε ότι έχασε τη θεία του ρώτησε:
Τα ελικόπτερα παρελαύνουν στον ουρανό της πόλης του Σάο Πάολο, πάνε κι έχονται ανάμεσα σε πολυτελείς φυλακές και τις ταράτσες των κτιρίων του κέντρου. Οι δρόμοι, στο έλεος αλητηρίων, δηλητηριασμένοι από τη μόλυνση, είναι μια παγίδα που καλύτερα να την αποφεύγει κανείς. Φυγάδες της βίας και του smog, οι πλούσιοι αναγκάζονται να ζουν κρυμμένοι. Παράδοξα της επιδειξιομανίας: η χλιδή αναγκάζεται ολοένα και περισσότερο να φυλακίζεται πίσω από ψηλά τείχη, σε σπίτια χωρίς πρόσοψη, ώστε να παραμένει αόρατη στο φθόνο και τη μοχθηρία των υπολοίπων. Στα περίχωρα των μεγάλων πόλεων ξεπετάγονται καινούργιες μικρές πόλεις, γεμάτες αρχοντικά που προστατεύονται από πολύπλοκα ηλεκτρονικά συστήματα ασφαλείας και οπλισμένους φύλακες, που περιφρουρούν τα σύνορά τους. Όπως τα shoppingcenters αντιστοιχούν στους καθεδρικούς άλλων εποχών έτσι κι αυτά τα αρχοντικά, σαν σύγχρονα κάστρα, έχουν πύργους, φάρους και πολεμίστρες, για να διακρίνουν τον εχθρό και να τον κρατάνε μακριά. Δεν έχουν όμως ούτε το κύρος ούτε την ομορφιά που είχαν εκείνα τα παλιά πέτρινα οχυρά.
Αλλά και οι κρατούμενοι σε κατ’ οίκον κράτηση ελέγχονται με ηλεκτρονικά μέσα, από τότε που ο δικαστής Τζακ Λαβ επινόησε με ιδιαίτερη αγάπη, όπως λέει και το όνομά του, ένα βραχιόλι για τον εξ’ αποστάσεως έλεγχο. Το βραχιόλι δένεται στον καρπό του χεριού ή στον αστράγαλο του εγκληματία και δίνει τη δυνατότητα στους φύλακές του να επιτηρούν κάθε του κίνηση και να ξέρουν αν προσπαθεί να βγάλει το βραχιόλι, αν πίνει αλκοόλ ή αν το σκάει από το σπίτι του. Όπως πάμε, διατείνεται ο εγκληματολόγος Νιλς Κρίστι, σε λίγο καιρό οι ποινικές δίκες θα γίνονται από βίντεο, χωρίς ποτέ ο εναγόμενος να βλέπει με σάρκα και οστά τον εισαγγελέα που τον προσάγει, το δικηγόρο που τον υπερασπίζεται ή το δικαστή που τον καταδικάζει.
Ιδού μερικές διαφημίσεις που δημοσιεύτηκαν, τον Απρίλιο του 1998 στο βορειοαμερικανικό περιοδικό CorrectionsToday.
Το δέκατο έβδομο αιώνα οι Άγγλοι δεσμοφύλακες δωροδοκούσαν τους δικαστές για να τους στέλνουν πολλούς κρατούμενους. Όταν έφτανε η ώρα της απόλυσής τους, οι κρατούμενοι ήταν ήδη υπερχρεωμένοι και αναγκάζονταν να ζητιανέψουν ή να μείνουν στη δούλεψη των δεσμοφυλάκων τους μέχρι το τέλος των ημερών τους. Στα τέλη του εικοστού αιώνα η Corrections Corporation, μια βορειοαμερικανική εταιρία ιδιωτικών φυλακών, είναι μία από τις πέντε εταιρίες με τη μεγαλύτερη αξία μετοχών στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης. Η Corrections Corporation γεννήθηκε το 1993, με κεφάλαια που προέρχονται από τα τηγανητά κοτόπουλα Kentucky και από πίκα είχε ανακοινώσει ότι θα πούλαγε τις φυλακές σαν τα κοτόπουλα. Στα τέλη του 1997 η αξία των μετοχών της είχε ανέβει εβδομήντα φορές πάνω και η επιχείρηση άρχισε να στήνει φυλακές στην Αγγλία, στην Αυστραλία και στο Πουέρτο Ρίκο. Η βάση των συναλλαγών της όμως είναι η εσωτερική αγορά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες οι κρατούμενοι αυξάνονται συνεχώς˙ οι φυλακές είναι ξενοδοχεία πάντα γεμάτα. Το 1992 περισσότερες από εκατό επιχειρήσεις ασχολούνταν αποκλειστικά με το σχεδιασμό, την κατασκευή ή τη διαχείριση των φυλακών.
Παρουσιάζουμε σήμερα το 6ο μάθημα( 2ο μάθημα του 2ου κύκλου μαθημάτων) από το βιβλίο του Ουρουγουανού συγγραφέα και φιλοσόφου Εντουάρντο Γκαλεάνο, “Ένας κόσμος ανάποδα” (πατήστε εδώ για να δείτε όλες τα μαθήματα) που κυκλοφορεί από τις ‘Εκδόσεις Πιρόγα’ σε μετάφραση της ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΖΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, Eduardo Galeano “Patas arriba” 1998. Oι παρουσίασεις αυτές αντιστοιχούν σε 18 μαθήματα ενταγμένα σε 6 κύκλους.
2ος Κύκλος - Η Έδρα της φοβίας
Σελίδες 119 – 129, Μάθημα 2ο , “Η βιομηχανία του φόβου”
Η προηγμένη βιομηχανία ιδιωτικής ασφάλειας και κοινωνικού ελέγχου χρησιμοποιεί ως πρώτη ύλη το φόβο. Μια σταθερή ζήτηση στηρίζει τις εμπορικές συναλλαγές. Η ζήτηση αυξάνεται περίπου όσο και τα εγκλήματα που τη δημιουργούν και οι ειδήμονες φροντίζουν ώστε η κατάσταση να διαιωνίζεται. Η αγορά των ιδιωτικών αστυνομιών και των ιδιωτικών φυλακών βρίσκεται σε άνθηση, ενώ όλοι μας, φυλακισμένοι του φόβου, άλλος περισσότερο άλλος λιγότερο αρχίζουμε να επιτηρούμε το διπλανό μας.
Ο χρόνος και οι αιχμάλωτοι δεσμοφύλακες
«Η καλύτερη διαφήμιση για μας είναι τα ειδησεογραφικά δελτία της τηλεόρασης», λέει με αυτοπεποίθηση ένας ειδικός στις πωλήσεις συστημάτων ασφαλείας. Στη Γουατεμάλα υπάρχουν εκατόν ογδόντα τέτοιες επιχειρήσεις και στο Μεξικό εξακόσιες˙ στο Περού χίλιες πεντακόσιες. Ο Καναδάς και οι Ηνωμένες Πολιτείες δαπανούν για την ιδιωτική ασφάλεια τα διπλά από ό,τι για τη δημόσια ασφάλεια˙ στα τέλη του αιώνα υπάρχουν στις Ηνωμένες Πολιτείες δύο εκατομμύρια ιδιωτικοί αστυνομικοί. Στην Αργεντινή το εμπόριο της ασφάλειας διακινεί ένα δισεκατομμύριο δολάρια το χρόνο. Στην Ουρουγουάη κάθε μέρα αυξάνεται ο αριθμός των σπιτιών που κάνουν τις τρεις κλειδαριές τέσσερις, κάνοντας την πόρτα να μοιάζει σταυροφόρο πολεμιστή.
Ένα τραγούδι του Τσίκο Μπουάρκε αρχίζει με ουρλιαχτά από αστυνομικές σειρήνες: Πιάστε τον κλέφτη! Πιάστε τον κλέφτη! Εκλιπαρεί ο Βραζιλιάνος τραγουδιστής. Στη Λατινική Αμερική η βιομηχανία ελέγχου του εγκλήματος δεν συντηρείται απλώς από τον αδιάκοπο καταιγισμό των ειδήσεων για επιθέσεις, διαρρήξεις, εγκλήματα και βιασμούς αλλά θρέφεται και από τον εξευτελισμό της δημόσιας αστυνομίας που παρανομεί με ενθουσιασμό και επιδεικνύει ύποπτη αναποτελεσματικότητα. Τώρα πια όλοι όσοι έχουν κάτι να χάσουν, όσο μικρούλι κι αν είναι, οχυρώνουν τα σπίτια τους με κάγκελα ή με συναγερμούς˙ μέχρι και οι άθεοι επαφιέμεθα στο Θεό, πριν αφεθούμε στην αστυνομία.
Αλλά και στις χώρες όπου η δημόσια αστυνομία είναι πιο αποτελεσματική, η επαγρύπνηση για επικείμενο έγκλημα μεταφράζεται σε ιδιωτικοποίηση του πανικού. Στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν πολλαπλασιάζεται μόνο η ιδιωτική αστυνομία αλλά και τα όπλα που βρίσκονται, σε ημερήσια διάταξη, μέσα στο κομοδίνο ή στο ντουλαπάκι του αυτοκινήτου. Η ένωση National Riffle Association, πρόεδρος της οποίας είναι ο ηθοποιός Τσάρλτον Ίστον, έχει σχεδόν τρία εκατομμύρια μέλη και χρησιμοποίει την Αγία Γραφή για να δικαιολογήσει την κατοχή όπλου. Έχει μάλιστα κάθε λόγο να φουσκώνει σαν παγώνι από υπερηφάνεια: οι πολίτες έχουν στα χέρια τους διακόσια τριάντα εκατομμύρια όπλα που σημαίνει, κατά μέσο όρο, ένα όπλο ο καθένας, αν εξαιρέσουμε τα βρέφη και τους μαθητές των παιδικών σταθμών. Στην πραγματικότητα, όμως, όλο αυτό το οπλοστάσιο βρίσκεται στα χέρια του ενός τρίτου του πληθυσμού: γι’ αυτούς το όπλο είναι σαν την ερωμένη τους, που χωρίς αυτήν δεν μπορούν να κοιμηθούν, αλλά και σαν την πιστωτική τους κάρτα, που χωρίς αυτήν δεν μπορούν να βγουν από το σπίτι.
Άφετε τα παιδία έρχεσθαι προς με
Στις Ηνωμένες Πολιτείες απαγορεύεται η πώληση όπλων στους ανηλίκους, αλλά η διαφήμιση στοχεύει σε αυτήν την πελατεία. Μια διαφήμιση της National Riffle Association λέει ότι το μέλλον των αθλημάτων της σκοποβολής βρίσκεται «στα χέρια των εγγονών μας» και ένα φυλλάδιο του ιδρύματος National Shooting Sports Foundation εξηγεί ότι κάθε παιδί δέκα ετών θα έπρεπε να έχει στη διάθεσή του ένα όπλο όταν μένει μόνο του στο σπίτι ή όταν πηγαίνει μόνο του για ψώνια. Ο κατάλογος του εργοστασίου όπλων New England Firearms λέει ότι τα παιδιά είναι «το μέλλον αυτών των αθλημάτων που όλοι αγαπάμε».
Σύμφωνα με τα δεδομένα του κέντρου Violence Policy Center, στις Ηνωμένες Πολιτείες κάθε μέρα σκοτώνονται από σφαίρες, σε εγκλήματα, αυτοκτονίες ή ατυχήματα, δεκατέσσερα παιδιά και έφηβοι κάτω των δεκαεννιά. Το έθνος ζει μέσα στην πίκρα και την αγανάκτηση, με όλο αυτό το πιστολίδι των παιδιών. Κάθε λίγο και λιγάκι εμφανίζεται κάποιο παιδί, σχεδόν πάντα λευκό, με φακίδες, που κάνει κόσκινο τους μικρούς συμμαθητές του και τους δασκάλους του.
Σε ολόκληρο τον κόσμο τα σκυλιά που έχουν την πολυτέλεια να είναι απλά κατοικίδια συνεχώς μειώνονται και αυξάνονται τα σκυλιά που είναι υποχρεωμένα να κερδίζουν το κόκαλό τους τρομοκρατώντας τους παρείσακτους. Οι συναγερμοί αυτοκινήτων και οι μικροί προσωπικοί συναγερμοί, που ουρλιάζουν σαν τρελοί μέσα από την τσάντα της κυρίας ή το πορτοφολάκι του κυρίου, μοσχοπουλιούνται. Το ίδιο και τα φορητά ηλεκτρικά κεντριά, ταshockers, που εξασθενίζουν τον ύποπτο, και τα σπρέι που τον παραλύουν εξ αποστάσεως. Η εταιρία Security Passions, με το ενδεικτικό για τα πάθη του τέλους του αιώνα όνομα, πρόσφατα λανσάρισε στην αγορά μια κομψή ζακέτα που τραβάει τα βλέμματα και αποκρούει τις σφαίρες. «Προστατευθείτε και προστατέψτε την οικογένειά σας», συμβουλεύει στο Internet το σλόγκαν με το οποίο διαφημίζονται αυτοί οι δερμάτινοι θώρακες με την αθλητική κοψιά. (Στην Κολομβία τα εργοστάσια αλεξίσφαιρων γιλέκων πλουτίζουν πουλώντας κάθε μέρα περισσότερα παιδικά μεγέθη).
Εταιρίες και ιδιώτες παρακολουθούνται σε οθόνες από κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης και συναγερμούς σε μόνιτορ. Η ηλεκτρονική επίβλεψη γίνεται, άλλοτε με πρωτοβουλία των ίδιων των εταιριών ή των ιδιωτών και άλλοτε για λογαριασμό του κράτους. Στη Αργεντινή οι δέκα χιλιάδες υπάλληλοι των μυστικών κρατικών οργανισμών ξοδεύουν δύο εκατομμύρια δολάρια τη μέρα για την κατασκοπεία των πολιτών: παγιδεύουν τηλέφωνα, κινηματογραφούν, ηχογραφούν.
Δεν υπάρχει χώρα που να μη χρησιμοποιεί τη δημόσια ασφάλεια σαν δικαιολογία ή πρόφαση. Κάμερες και μικρόφωνα κρύβονται σε τράπεζες, σούπερ μάρκετ, γραφεία και αθλητικά στάδια˙ και κάπου κάπου παραβιάζουν τα σύνορα της ιδιωτικής ζωής και ακολουθούν τα βήματα του πολίτη μέχρι την κρεβατοκάμαρά του. Μήπως υπάρχει κανένα μάτι κρυμμένο μέσα στο τηλεκοντρόλ της τηλεόρασης; Μήπως μας ακούν τίποτε αυτιά μέσα από το σταχτοδοχείο; Ο Μπίλι Γκράχαμ, ο εκατομμυριούχος τηλεκήρυκας της ταπεινότητας του Ιησού, παραδέχτηκε ότι προσέχει πολύ όταν μιλάει στο τηλέφωνο˙ προσέχει ακόμα και όταν μιλάει με τη γυναίκα του στο κρεβάτι.
«Οι πωλήσεις μας δεν προωθούν τον Μεγάλο Αδελφό», δικαιολογείται ο εκπρόσωπος της Security Industrie Association των Ηνωμένων Πολιτειών. Σε ένα προφητικό μυθιστόρημα ο Τζόρτζ Όργουελ είχε φανταστεί. Πριν από μισό αιώνα, τον εφιάλτη μιας πόλης όπου η εξουσία, ο Μεγάλος Αδελφός, παρακολουθούσε όλους τους κατοίκους από τηλεοπτικές οθόνες. Το μυθιστόρημα είχε τίτλο 1984. Μάλλον όμως ο Όργουελ έκανε λάθος στην ημερομηνία.
Ποιοι είναι οι δεσμοφύλακες και ποιοι οι αιχμάλωτοι; Θα μπορούσε κανείς να πει ότι, κατά κάποιον τρόπο, είμαστε όλοι δέσμιοι. Και αυτοί που βρίσκονται μέσα στις φυλακές και εμείς που είμαστε απ’ έξω. Είναι άραγε ελεύθεροι οι δέσμιοι της ανάγκης, που είναι υποχρεωμένοι να ζουν για να δουλεύουν επειδή δεν μπορούν να προσφέρουν στον εαυτό τους την πολυτέλεια να δουλεύουν για να ζήσουν; Ή οι δέσμιοι της απελπισίας, που δεν έχουν δουλειά και ούτε θα αποκτήσουν ποτέ και οι οποίοι είναι καταδικασμένοι να ζουν κλέβοντας ή να φυτοζωούν; Και οι δέσμιοι του φόβου, είμαστε άραγε ελεύθεροι; Δεν είμαστε όλοι δέσμιοι του φόβου, και οι πλούσιοι και οι φτωχοί και η μεσαία τάξη; Στις κοινωνίες όπου ο καθένας κοιτάει να σώσει το «τομάρι» του, όλοι είμαστε δέσμιοι, οι επιτηρητές και οι επιτηρούμενοι, οι επίλεκτοι και παρίες. Ο Αργεντινός γελοιογράφος Νικ σχεδίασε ένα δημοσιογράφο να παίρνει συνέντευξη από έναν κάτοικο σε μια φτωχογειτονιά, ο οποίος απαντούσε στις ερωτήσεις του δημοσιογράφου κολλημένος πίσω από κάτι μπάρες:
-Κοίτα… όλοι βάλαμε κάγκελα στα παράθυρα, κάμερες τηλεόρασης, ανακλαστήρες, διπλούς σύρτες και αλεξίσφαιρα τζάμια…
-Δεν σας επισκέπτονται ποτέ οι συγγενείς σας;
-Με επισκέπτονται. Έχω φτιάξει ένα πρόγραμμα επισκέψεων.
-Και τι λέει η αστυνομία;
-Ότι αν είμαι καλό παιδί, την Κυριακή το πρωί θα μπορέσω να βγω μέχρι τον φούρνο.
Οικογενειακό χρονικό
Πεθαίνει η πιο αγαπημένη θεία του Νικολάς Εσκομπάρ. Η θεία πέθανε στον ύπνο της, πολύ ήσυχα, στο σπίτι της στην Ασουνσιόν της Παραγουάης. Όταν ο εξάχρονος Νικολάς, που είχε στο ενεργητικό του χίλιες ώρες τηλεθέασης, έμαθε ότι έχασε τη θεία του ρώτησε:
-Ποιος τη σκότωσε;
Έχω δει κάγκελα μέχρι και στις πιο άθλιες τενεκεδένιες ή ξύλινες παράγκες, στα υποβαθμισμένα προάστια των πόλεων. Φτωχοί προστατεύονται από άλλους φτωχούς, όλοι τους πάμφτωχοι σαν τα ποντίκια. Η αστική ανάπτυξη οδηγεί σε μετάσταση της ανισότητας: μεγαλώνουν τα προάστια, αλλά υπάρχουν προάστια με τρώγλες και προάστια με κήπους. Τα πλούσια προάστια συνήθως δε βρίσκονται σε ικανοποιητική απόσταση από τους μαχαλάδες που τους προμηθεύουν υπηρέτριες, κηπουρούς και φύλακες. Στους χώρους της εγκατάλειψης ο αυταρχισμός παραμονεύει αυτούς που κλέβουν για να φάνε. Στους χώρους των προνομίων οι πλούσιοι ζουν σε κατ’ οίκον περιορισμό. Στον ιδιωτικό οικισμό του Σαν Ισίντρο, στο Μπουένος Άιρες, ο διανομέας των εφημερίδων ισχυρίζεται:
-Να ζήσω εγώ εδώ; Δεν τρελάθηκα ακόμα. Αφού δεν έχω τίποτα να κρύψω γιατί να ζήσω φυλακισμένος;
Τα ελικόπτερα παρελαύνουν στον ουρανό της πόλης του Σάο Πάολο, πάνε κι έχονται ανάμεσα σε πολυτελείς φυλακές και τις ταράτσες των κτιρίων του κέντρου. Οι δρόμοι, στο έλεος αλητηρίων, δηλητηριασμένοι από τη μόλυνση, είναι μια παγίδα που καλύτερα να την αποφεύγει κανείς. Φυγάδες της βίας και του smog, οι πλούσιοι αναγκάζονται να ζουν κρυμμένοι. Παράδοξα της επιδειξιομανίας: η χλιδή αναγκάζεται ολοένα και περισσότερο να φυλακίζεται πίσω από ψηλά τείχη, σε σπίτια χωρίς πρόσοψη, ώστε να παραμένει αόρατη στο φθόνο και τη μοχθηρία των υπολοίπων. Στα περίχωρα των μεγάλων πόλεων ξεπετάγονται καινούργιες μικρές πόλεις, γεμάτες αρχοντικά που προστατεύονται από πολύπλοκα ηλεκτρονικά συστήματα ασφαλείας και οπλισμένους φύλακες, που περιφρουρούν τα σύνορά τους. Όπως τα shoppingcenters αντιστοιχούν στους καθεδρικούς άλλων εποχών έτσι κι αυτά τα αρχοντικά, σαν σύγχρονα κάστρα, έχουν πύργους, φάρους και πολεμίστρες, για να διακρίνουν τον εχθρό και να τον κρατάνε μακριά. Δεν έχουν όμως ούτε το κύρος ούτε την ομορφιά που είχαν εκείνα τα παλιά πέτρινα οχυρά.
Οι αιχμάλωτοι του φόβου δεν το ξέρουν ότι είναι δέσμιοι. Οι φυλακισμένοι όμως του ποινικού συστήματος, που φορούν ένα νούμερο στο στήθος, δεν έχουν την ελευθερία ούτε το δικαίωμα να το ξεχάσουν. Οι πιο σύγχρονες φυλακές, η τελευταία λέξη της μόδας, τείνουν να γίνουν όλες φυλακές υψίστης ασφαλείας. Πρόθεσή τους δεν είναι πλέον να επανεισάγουν τον εγκληματία στην κοινωνία, να επαναφομοιώσουν τον παραστρατημένο, όπως έλεγαν στο παρελθόν: η πρόθεσή τους είναι απλά να τον απομονώσουν και κανείς δεν μπαίνει στον κόπο ούτε καν για ψευτοκηρύγματα. Η δικαιοσύνη κλείνει τα μάτια και δεν ψάχνει την προέλευση του εγκληματία, ούτε τα αίτια του εγκλήματος, γεγονός που θα αποτελούσε ένα πρώτο βήμα προς την ενδεχόμενη επανένταξή του. Η φυλακή του τέλους του αιώνα δεν έχει την ελάχιστη πρόθεση να αναμορφώσει ή να προειδοποιήσει. Η κοινωνία ρίχνει το δημόσιο κίνδυνο μες το κλουβί κι ύστερα πετάει το κλειδί.
Σε ορισμένες νεόχτιστες φυλακές των Ηνωμένων Πολιτειών οι τοίχοι των κελιών είναι από ατσάλι και δεν έχουν παράθυρο και οι πόρτες ανοίγουν και κλείνουν ηλεκτρονικά. Πάντως το σωφρονιστικό σύστημα της Βορείου Αμερικής παρέχει γενναιόδωρα τηλεοράσεις, γνωρίζοντας την αποχαυνωτική τους επίδραση μεταξύ τους όμως οι κρατούμενοι έχουν ελάχιστη επαφή και σε πολλές περιπτώσεις καθόλου. Τον μόνο που μπορεί κάπου κάπου να δει ο απομονωμένος κρατούμενος είναι κανένα φύλακα, αν κι αυτοί έχουν αρχίσει να σπανίζουν. Η σύγχρονη τεχνολογία δίνει τη δυνατότητα σε έναν και μόνο υπάλληλο να επιτηρεί εκατό φυλακισμένους, μέσα από την καμπίνα ελέγχου.
Αλλά και οι κρατούμενοι σε κατ’ οίκον κράτηση ελέγχονται με ηλεκτρονικά μέσα, από τότε που ο δικαστής Τζακ Λαβ επινόησε με ιδιαίτερη αγάπη, όπως λέει και το όνομά του, ένα βραχιόλι για τον εξ’ αποστάσεως έλεγχο. Το βραχιόλι δένεται στον καρπό του χεριού ή στον αστράγαλο του εγκληματία και δίνει τη δυνατότητα στους φύλακές του να επιτηρούν κάθε του κίνηση και να ξέρουν αν προσπαθεί να βγάλει το βραχιόλι, αν πίνει αλκοόλ ή αν το σκάει από το σπίτι του. Όπως πάμε, διατείνεται ο εγκληματολόγος Νιλς Κρίστι, σε λίγο καιρό οι ποινικές δίκες θα γίνονται από βίντεο, χωρίς ποτέ ο εναγόμενος να βλέπει με σάρκα και οστά τον εισαγγελέα που τον προσάγει, το δικηγόρο που τον υπερασπίζεται ή το δικαστή που τον καταδικάζει.
Το 1997 στις φυλακές των Ηνωμένων Πολιτειών υπήρχαν ένα εκατομμύριο οκτακόσιες χιλιάδες κρατούμενοι, υπερδιπλάσιοι από ό,τι δέκα χρόνια πριν. Αν σ’ αυτούς προσθέσουμε όσους έχουν τιμωρηθεί με κατ’ οίκον περιορισμό και όσους είναι ελεύθεροι με εγγύηση, μέχρι να προσαχθούν σε δίκη, τότε ο αριθμός τριπλασιάζεται: οι μαύροι βαρυποινίτες είναι πενταπλάσιοι από τους βαρυποινίτες της Νότιας Αφρικής στις χειρότερες στιγμές του απαρτχάιντ, και το σύνολο των μαύρων κατάδικων ισοδυναμεί με τον πληθυσμό της Δανίας. Η πελώρια πελατεία, δέλεαρ για κάθε επενδυτή, υπήρξε ένας από τους παράγοντες που οδήγησαν στην ιδιωτικοποίηση. Στις Ηνωμένες Πολιτείες οι ιδιωτικές φυλακές διαρκώς αυξάνονται παρότι η σύντομη αλλά εύγλωττη εμπειρία αφενός μιλάει για απαράδεκτο φαγητό και κακοποιήσεις και αφετέρου αποδεικνύει ότι δεν είναι φτηνότερες από τις δημόσιες, αφού τα υπερβολικά κέρδη τους ακυρώνουν το χαμηλό τους κόστος.
Πωλείται
Ιδού μερικές διαφημίσεις που δημοσιεύτηκαν, τον Απρίλιο του 1998 στο βορειοαμερικανικό περιοδικό CorrectionsToday.
Η εταιρία Bell Atlantic προτείνει «τα πιο ασφαλή συστήματα» για την παρακολούθηση και την εντόπιση τηλεφωνικών συνδιαλέξεων: «Ο πιο πλήρης έλεγχος για το πότε, σε ποιόν και πως τηλεφωνούν οι κρατούμενοι».
Η διαφήμιση της US West Inmate Telephone Service δείχνει έναν κρατούμενο να παραφυλάει, με τη γόπα κρεμασμένη στα χείλη: «Θα μπορούσε να σας κατακρεουργήσει. Σε κάποιο σημείο της φυλακής μπορεί να κρύβεται ένας βαρυποινίτης με ένα αιχμηρό όπλο στα χέρια».
Σε άλλη σελίδα μια απειλητική σκιά, ένας άλλος κρατούμενος, παραφυλάει: «Ούτε η παραμικρή χαραμάδα», προειδοποιεί η εταιρία LCN, που προσφέρει τις καλύτερες κλειδαριές υψίστης ασφαλείας: όποια πόρτα δεν είναι ερμητικά κλειστή «είναι μια ανοιχτή πρόσκληση σε μπλεξίματα».
«Οι κρατούμενοι έχουν γίνει πιο σκληροί από ποτέ. Ευτυχώς, το ίδιο και τα προϊόντα μας», διαβεβαιώνει η Modu Form που κατασκευάζει άφθαρτα έπιπλα. Η Motor Coach Industries επιδεικνύει το τελευταίο της μοντέλο: μια φυλακή πάνω σε ρόδες, κάτι σαν ένα σπιτάκι σκύλου μόνο που είναι χωρισμένο σε ατσάλινα κελιά. «Εξοικονομήστε χρόνο, εξοικονομήστε δολάρια», συμβουλεύει η Mark Correctional Systems, κατασκευάστρια φυλακών: «Οικονομία! Ποιότητα! Ταχύτητα! Αντοχή! Ασφάλεια!»
Το δέκατο έβδομο αιώνα οι Άγγλοι δεσμοφύλακες δωροδοκούσαν τους δικαστές για να τους στέλνουν πολλούς κρατούμενους. Όταν έφτανε η ώρα της απόλυσής τους, οι κρατούμενοι ήταν ήδη υπερχρεωμένοι και αναγκάζονταν να ζητιανέψουν ή να μείνουν στη δούλεψη των δεσμοφυλάκων τους μέχρι το τέλος των ημερών τους. Στα τέλη του εικοστού αιώνα η Corrections Corporation, μια βορειοαμερικανική εταιρία ιδιωτικών φυλακών, είναι μία από τις πέντε εταιρίες με τη μεγαλύτερη αξία μετοχών στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης. Η Corrections Corporation γεννήθηκε το 1993, με κεφάλαια που προέρχονται από τα τηγανητά κοτόπουλα Kentucky και από πίκα είχε ανακοινώσει ότι θα πούλαγε τις φυλακές σαν τα κοτόπουλα. Στα τέλη του 1997 η αξία των μετοχών της είχε ανέβει εβδομήντα φορές πάνω και η επιχείρηση άρχισε να στήνει φυλακές στην Αγγλία, στην Αυστραλία και στο Πουέρτο Ρίκο. Η βάση των συναλλαγών της όμως είναι η εσωτερική αγορά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες οι κρατούμενοι αυξάνονται συνεχώς˙ οι φυλακές είναι ξενοδοχεία πάντα γεμάτα. Το 1992 περισσότερες από εκατό επιχειρήσεις ασχολούνταν αποκλειστικά με το σχεδιασμό, την κατασκευή ή τη διαχείριση των φυλακών.
Το 1996 πραγματοποιήθηκε μια σύνοδος ειδικών, υπό την αιγίδα του World Research Group, με σκοπό τη μεγιστοποίηση των κερδών αυτής της δυναμικής βιομηχανίας. Η ανακοίνωση έλεγε: «Όσο αυξάνονται οι συλλήψεις και οι καταδίκες, θα αυξάνονται και τα κέρδη: τα κέρδη από το έγκλημα». Η αλήθεια είναι ότι, μολονότι η εγκληματικότητα έχει μειωθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες τα τελευταία χρόνια, η αγορά προσφέρει συνεχώς περισσότερους κρατούμενους.
Ο αριθμός των κρατουμένων αυξάνεται όχι μόνο όταν αυξάνεται η εγκληματικότητα αλλά και όταν μειώνεται: σήμερα δεν κρατείται κανείς για κάτι που έχει ήδη κάνει, κρατείται για ό,τι θα μπορούσε να κάνει. Γιατί να διαταραχθεί η εκπληκτική πρόοδος του εμπορίου εξαιτίας κάποιων στατιστικών για το έγκλημα; Εξάλλου τον Οκτώβριο του 1997 η Νταϊάν Μακλιούρ, στέλεχος σε μία από αυτές τις εταιρίες, εφησύχαζε τους μετόχους με μια καλή είδηση: «Οι αναλύσεις της αγοράς που κάναμε δείχνουν ότι η εγκληματικότητα των νέων θα εξακολουθήσει να αυξάνεται».
Σε μια συνέντευξή της, στις αρχές του 1998, η νομπελίστα συγγραφέας Τόνι Μόρισον επιβεβαίωσε ότι «η υπερβολικά βάναυση μεταχείριση των κρατουμένων μέσα στις ιδιωτικές φυλακές είναι τόσο σκανδαλώδης που μέχρι και οι Τεξανοί φοβήθηκαν. Το Τέξας, ένας τόπος που δε φημίζεται για τα ευγενικά του αισθήματα, ακυρώνει ένα ένα τα συμβόλαια». Ωστόσο οι κρατούμενοι, οι μη-ελεύθεροι, είναι στην υπηρεσία της ελεύθερης αγοράς και δεν τους αξίζει καλύτερη μεταχείριση από οποιοδήποτε άλλο προϊόν. Οι ιδιωτικές φυλακές έχουν εξειδικευτεί στην υψηλή ασφάλεια και το χαμηλό κόστος και όλα δείχνουν ότι το εμπόριο του πόνου και της τιμωρίας θα συνεχίζει να ακμάζει. 
Η επιτροπή National Criminal Justice Commission εκτιμά ότι, με το σημερινό ρυθμό αύξησης του πληθυσμού των φυλακών, το έτος 2020 έξι στους δέκα μαύρους ενήλικες άντρες θα βρίσκονται πίσω από τα κάγκελα. Τα τελευταία είκοσι χρόνια οι δημόσιες δαπάνες για τις φυλακές έχουν αυξηθεί κατά εννιακόσια τοις εκατό: το γεγονός αυτό δε συνέβαλε ούτε καν λιγάκι στον εφησυχασμό του φόβου του κόσμου, που ζει μέσα σε ένα γενικό κλίμα ανασφάλειας˙ συνέβαλε όμως σε μεγάλο βαθμό στην ευημερία της βιομηχανίας των φυλακών.
Η επιτροπή National Criminal Justice Commission εκτιμά ότι, με το σημερινό ρυθμό αύξησης του πληθυσμού των φυλακών, το έτος 2020 έξι στους δέκα μαύρους ενήλικες άντρες θα βρίσκονται πίσω από τα κάγκελα. Τα τελευταία είκοσι χρόνια οι δημόσιες δαπάνες για τις φυλακές έχουν αυξηθεί κατά εννιακόσια τοις εκατό: το γεγονός αυτό δε συνέβαλε ούτε καν λιγάκι στον εφησυχασμό του φόβου του κόσμου, που ζει μέσα σε ένα γενικό κλίμα ανασφάλειας˙ συνέβαλε όμως σε μεγάλο βαθμό στην ευημερία της βιομηχανίας των φυλακών.
«Σε τελευταία ανάλυση, φυλακή σημαίνει χρήμα», καταλήγει ο Νιλς Κρίστι. Ας μην ξεχνάμε την περίπτωση του Βρετανού βουλευτή σερ Έντουαρντ Γκάρτνερ ο οποίος, τη δεκαετία του ογδόντα, διέσχισε τον Ατλαντικό ως επικεφαλής μιας ευρωπαϊκής επιτροπής για τη μελέτη του ζητήματος των φυλακών στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο σερ Έντουαρντ ήταν εναντίον των ιδιωτικών φυλακών. Γυρίζοντας στο Λονδίνο είχε αλλάξει γνώμη και είχε γίνει πρόεδρος της εταιρίας Contract Prisons PLC.
*Αυτό το κείμενο αποτελεί απόσπασμα (σελ. 119 – 129) από το βιβλίο «ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΑΝΑΠΟΔΑ» του Εντουάρντο Γκαλεάνο και κυκλοφορεί από τις ‘Εκδόσεις Πιρόγα’ σε μετάφραση της ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΖΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Eduardo Galeano “Patas arriba” 1998
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου