Η εισαγωγή του νέου νομίσματος επί Όθωνα. Η δραχμή του 1833

Στη προηγούμενη ανάρτηση μας [1] αναφερθήκαμε στο Φοίνικα και το πρώτο νομισματικό σύστημα της Ελλάδος (1828), που βασίζονταν στο νομισματικό κανόνα του αργυρού. Το 1831 έγινε παραγγελία εκτύπωσης χαρτονομισμάτων (paper money). Ορίστηκε η τότε Εθνική Τράπεζα [2], όπως ρητά αναφέρεται, να εκτυπώσει χαρτονομίσματα με την αιτιολογική σκέψη να αποπληρωθούν τα έξοδα του κράτους και να μην επιβαρυνθούν με νέους φόρους η γεωργία και το εμπόριο [3]. Το 1832 η Ε’ Εθνική Συνέλευση το 1832 εξέδωσε δύο σημαντικά ψηφίσματα σε σχέση με το νόμισμα [4], ενώ το σπουδαιότερο πολιτικό της έργο ήταν η ψήφιση του Πολιτικού Συντάγματος του 1832 [5], το οποίο αλλά δεν εφαρμόστηκε από τον Όθωνα. Με το τελευταίο εξουσιοδοτείται μεταξύ άλλων το Νομοθετικό Σώμα να κανονίζει το νομισματικό σύστημα [6].

Το 1833 η αλλαγή του νομισματικού συστήματος έγινε με τη θεσμοθέτηση της οθωνικής δραχμής [7], η οποία δεν βασίστηκε στο Φοίνικα. Ήταν κατ’ ουσία δύο διαφορετικά νομίσματα. Καθορίστηκε στα πλαίσια αυτά η κοπή αργυρών και χρυσών δραχμών και ορίζονταν η ανταλλακτική σχέση χρυσού-αργυρού. Ο νομισματικός κανόνας ήταν ο αργυρός, αλλά «υποδηλώνονταν στο βάθος» ο διμεταλλισμός(«χωλός διμεταλλισμός») [8]. Η δραχμή όπως και ο Φοίνικας παλαιότερα συνδέθηκε αρχικά με το ισπανικό δίστηλο του οποίου αποτελεί το 1/6 [9]. Την ίδια εποχή το διεθνές νομισματικό σύστημαβασίζονταν στο διμεταλλισμό του Γαλλικού φράγκου και η Αγγλία βρίσκονταν de jure στο χρυσό κανόνα(Gold Standard) από το 1821 και de facto από το 1717 [10].

Το διάταγμα του 1833 που αναφέρθηκε παραπάνω αποτελείται από 22 άρθρα. Σύμφωνα με αυτό η Δραχμή συνίσταται από 9 μόρια αργυρού καθαρού και ένα μόριο χαλκού. Παράλληλα προβλέπονται πολλαπλάσια και υποδιαιρέσεις της Δραχμής (πεντάδραχμο, ημίδραχμο, τέταρτον δραχμής). Όλα τα αργυρά νομίσματα φέρουν στο ένα μέρος το πρόσωπο του βασιλιά Όθωνα με τη περιγραφή «Όθων Βασιλεύς της Ελλάδος» [11]. Στο άλλο μέρος τα παράσημα του κράτους και τη σημείωση τιμής του νομίσματος και το έτος εκτυπώσεως. Επίσης προβλέφθηκε η εκτύπωση χρυσών νομισμάτων 20 και 40 δραχμών με αναλογία 9 μόρια καθαρού χρυσού και 1 μόριο αργυρού.

Το ποσό των εκδοθέντων νομισμάτων θα κανονίζονταν, σύμφωνα με ρητή πρόβλεψη, κατά τις ανάγκες του κράτους [12]. Παράλληλα υπήρχε πρόβλεψη για το ότι μόνο ελληνικά  νομίσματα θα δέχονταν τα δημόσια ταμεία με ρητές εξαιρέσεις ξένων νομισμάτων που καθορίζονταν η  αξία τους σε δραχμές. Στις σχέσεις μεταξύ των πολιτών απαγορεύονταν η χρήσης ξένων χαλκονομισμάτων και ξένων ψιλών νομισμάτων (billon) [13]. Σε άλλο διάταγμα ορίζονταν τα περί ανταλλαγής με τα ελληνικά παλαιά χαλκονομίσματα [14]. Λίγο αργότερα απαγορεύτηκαν τα τούρκικα νομίσματα [15].

Οι πρώτες κοπές έγιναν στο Βασιλικό Νομισματοκοπείο του Μονάχου. Χαρακτηριστικό γεγονός είναι ότι αργυρά νομίσματα της δραχμής και χάλκινες υποδιαιρέσεις είχαν ήδη κοπεί το 1832, δηλαδή πριν υπογραφεί το βασιλικό διάταγμα έκδοσης τους. Το Βασιλικό Νομισματοκοπείο Αθηνών συστήθηκε το 1836 [16], και ξεκίνησε τις εργασίες του με την κοπή χάλκινων νομισμάτων και, ενώ το Μόναχο αδυνατούσε να εφοδιάσει την ελληνική αγορά με την αναγκαία ποσότητα αργυρών νομισμάτων, την ανάγκη αυτή κάλυψε το Νομισματοκοπείο των Παρισίων [17]. Αυτή η περίοδος (1832-1834) της κοπής των νομισμάτων στο βαυαρικό και γαλλικό νομισματοκο­πείο χαρακτηρίζεται ενίοτε ως η πρώτη περίοδος.

Σχετικά (ενδεικτικά):

• [1]  Ο Καποδίστριας, ο Φοίνικας και το πρώτο νομισματικό σύστημα στην Ελλάδα (δημοσίευση 21 Ιανουαρίου 2016)
• [2]  Η Τράπεζα με την επωνυμία «Εθνική Τράπεζα», όπως την γνωρίζουμε σήμερα ιδρύθηκε αργότερα όπως θα δούμε σε επόμενο άρθρο.
• [3] Με το ψήφισμα ΚΖ ‘ της 17ης Ιουνίου 1831 και  τον οργανισμό χαρτονομισμάτων της 30ης Ιουνίου 1831, Γενική Εφημερίς της Ελλάδος , 1831, αρ.φ. 50 (1) (2)
• [4] Ψήφισμα Δ’ της 4ης  Ιανουαρίου 1832 [1] [2] [3]. Επίσης σχετικό είναι  το Ψήφισμα Ζ’ της 27ης  Ιανουαρίου 1832 [1] [2]. Τα δύο αυτά ψηφίσματα αφορούσαν μεταξύ άλλων την ποσότητα και την κυκλοφορία των χαρτονομισμάτων.
• [5] Χαρακτηρίστηκε «Ηγεμονικό», διότι προέβλεπε κληρονομικό αρχηγό του κράτους, τον Ηγεμόνα (βλ. άρθρα 53 και 217).
• [6] Άρθρο 95 του Πολιτικού Συντάγματος του 1832. Γνωστού και ως «Ηγεμονικού» Στο άρθρο 232 που αναφέρεται στο κεφάλαιο για τις αρμοδιότητες του ηγεμόνα «ορίζει τα περί νομισμάτων μετά του νομοθετικού …».
• [7] Διάταγμα 8/20 Φεβρουαρίου 1833 «περί ρυθμίσεως νομισματικού συστήματος». Μπορείτε να κατεβάσετε το ΦΕΚ πατώντας εδώ ΦΕΚ 2/1833
• [8] Για τη διάσταση στη βιβλιογραφία σχετικά με το αν το νομισματικό σύστημα της δραχμής του Όθωνα είναι ή όχι διμεταλλικό βλ.Ένωση Ελληνικών Τραπεζών, Δρ. Αικατερίνη Μπρεγιάννη, Νόμισμα και Νομισματικές κρίσεις στην Ελλάδα. Από τον Καποδίστρια στον Όθωνα 1828-1866, σελίδα 194 και υποσημείωση 23.
• [9] Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, «Η ιστορική διαδρομή της νομισματικής μονάδας στην Ελλάδα», Νίκος Μοσχονάς «Νομίσματα Επτανήσου Πολιτείας και Ιονίου Κράτους», σελ. 108
• [10] Greek monetary economics in retrospect: the adventures of the drachma, σελ. 5, Sophia Lazaretou, Bank of Greece, Economic Research Department.
• [11] Όπως έχουμε ήδη αναφέρει ο Όθωνας αναγορεύτηκε Βασιλιάς με τη Συνθήκη του Λονδίνου το 1832 (για την οποία θα υπάρξει ειδικό άρθρο). Έχουμε όμως ήδη δημοσιεύσει άρθρο (η πρώτη δημοσίευση μας) σχετικά με την άφιξη του Όθωνα και το λόγο του στο Ναύπλιο.  Το πρώτο ΦΕΚ / Ο λόγος του Όθωνα στο Ναύπλιο (δημοσίευση 18 Σεπτεμβρίου 2015). Με τη Συνθήκη του Λονδίνου του1832 εκτός της αναγόρευσης του Όθωνα συμφωνήθηκε και επίσημα το δάνειο των 60 εκατομμυρίων φράγκων. Έχουμε ήδη αναφερθεί σε προηγούμενα άρθρα μας στο ζήτημα του δανείου του 1832 υπό την εγγύηση των τριών Μεγάλων δυνάμεων: Η αίτηση του δανείου είχε ήδη γίνει από το 1831 επί Καποδίστρια, αλλά δεν είχε υλοποιηθεί τότε. Το δάνειο αυτό συμφωνήθηκε το 1832 και η σύμβαση έγινε το 1833. Έχουμε ήδη δει ότι σχετίζεται και με το Διεθνή Έλεγχο του 1857, ενώ όρος αποπληρωμής του υπήρχε και στον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο του 1898.
• [12] Άρθρο 13 του Διατάγματος 8/20 Φεβρουαρίου 1833.
• [13] Άρθρο 17-20 του Διατάγματος 8/20 Φεβρουαρίου 1833. Βλ. επίσης Διάταγμα 13 Απριλίου/3 Μαΐου 1833 «περί αλλαγής των παλαιών χαλκονομισάτων». Μπορείτε να κατεβάσετε το ΦΕΚ πατώντας εδώ ΦΕΚ 16/1833
• [14] Διάταγμα 19 Σεπτεμβρίου /29 Οκτωβρίου 1833 «περί ανταλλαγής των παλαιών ελληνικών νομισμάτων  χαλκονομισμάτων». Μπορείτε να κατεβάσετε τα ΦΕΚ πατώντας εδώ ΦΕΚ 30/1833 και ορίστηκαν τα ταμεία ανταλλαγής. Μπορείτε να κατεβάσετε τα ΦΕΚ πατώντας εδώ  ΦΕΚ 31 / 1833.
• [15] Διάταγμα 17/29 Αυγούστου 1833 «περί απαγορεύσεως τουρκιών νομισμάτων». Μπορείτε να κατεβάσετε τα σχετικά ΦΕΚ πατώντας εδώ ΦΕΚ 25/1833 και Διάταγμα 4 Οκτωβρίου 1833 ΦΕΚ 35/1833.
• [16] Διάταγμα 15/27 Ιουνίου 1836 «περί συστάσεως Νομισματοκοπείου και Σφραγιστηρίου». Μπορείτε να κατεβάσετε το σχετικό ΦΕΚ πατώντας εδώ ΦΕΚ 27/1836
• [17] Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, «Η ιστορική διαδρομή της νομισματικής μονάδας στην Ελλάδα»,Γεώργιος Γεωργιοπουλος, «Το νεοελληνικό νόμισμα από την ανεξαρτησία μέχρι σήμερα», σελ. 132. Βλ. και τον πίνακα σελ. 133. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε ότι με το Διάταγμα «περί αλλαγής των παλαιών χαλκονομισάτων» του 1833 ( σελ. 107 του ΦΕΚ) αναγνωρίζεται το πρόβλημα της μη ύπαρξης καλά οργανωμένου νομισματοκοπείου στην Ελλάδα και παράλληλα όπως αναφέρεται ρητώς«ούτε εδυνήθημεν κατά την προσδοκία μας να πορισθώμεν από εξωτερικά νομισματοκοπεία την αναγκαία ποσότητα νεοτύπων Ελληνικών χαλκονομισμάτων».

Έρευνα: Σταύρος Τσίπρας – Δικηγόρος

fekyou.info