Νέα Πολιτική
Από την Διεύθυνση ♦
Η πρωτοφανής και εξαιρετικά βίαιη χρεωκοπία
του πολιτικοκοινωνικού συστήματος της Μεταπολίτευσης δεν μπορεί ασφαλώς να
ερμηνευθεί αποκλειστικά με χρηματοοικονομικούς όρους. Πίσω από τα λογιστικά
μεγέθη υπάρχουν στάσεις, νοοτροπίες, ήθη, ολόκληρο πολιτισμικό και
κοινωνιολογικό υπόστρωμα και ασφαλώς οι επιλογές του λαού και της ηγεσίας
του. Ανατρέχοντας κανείς πίσω στον χρόνο, και διερευνώντας τι πήγε στραβά στην
ίδια την θεμελίωση του μεταπολιτευτικού οικοδομήματος, σταματά στην ιδρυτική
συνθήκη της Μεταπολίτευσης: το πώς δηλαδή οργανώθηκε εξ αρχής το
πολιτικοκοινωνικό σύστημα που σήμερα πεθαίνει συμπαρασύροντας δομές και
κυρίως την ζωή των ανθρώπων. Αναπόφευκτα λοιπόν η συζήτηση οδηγείται στον
εμπνευστή και θεμελιωτή της μεταπολιτευτικής ελληνικής πολιτείας: τον
Κωνσταντίνο Καραμανλή.
Ο Καραμανλής (Πρώτη Σερρών 1907 – Αθήνα 1998)
σπούδασε νομικά και εξελέγη αρχικά βουλευτής Σερρών του Λαϊκού κόμματος στις
εκλογές του 1935. Στην Κατοχή απέσχε από οποιαδήποτε αντιστασιακή ή πολιτική
δραστηριότητα. Μεταπολεμικά διετέλεσε υπουργός σε διάφορα υπουργεία. Το 1951
πραγματοποίησε πολύμηνο ταξίδι στις ΗΠΑ. Διορίστηκε υπουργός Δημοσίων
Έργων στην κυβέρνηση του στρατάρχη Παπάγου το 1952-55 και επιδόθηκε σε
εκτεταμένο πρόγραμμα διάνοιξης δρόμων σε όλη την επικράτεια. Επελέγη ως
διάδοχος του Παπάγου τον Σεπτέμβριο του 1955 από τον βασιλιά Παύλο χωρίς να
έχει εκλεγεί αρχηγός του κυβερνώντος κόμματος και χωρίς να διαθέτει την
δεδηλωμένη πλειοψηφία στην Βουλή. Ίδρυσε στην συνέχεια την Εθνική Ριζοσπαστική
Ένωση, κέρδισε με σχετική πλειοψηφία τις εκλογικές αναμετρήσεις του 1956, 1958
και 1961, αν και για την τελευταία η αντιπολίτευση τον κατηγόρησε ότι άσκησε
βία και νοθεία. Κατά την οκταετή πρωθυπουργία του, ο Καραμανλής
ασχολήθηκε κυρίως με το ζήτημα της οικονομικής ανάπτυξης και την επίλυση του
Κυπριακού προβλήματος, παραιτήθηκε δε το 1963 ύστερα από βίαιη ρήξη του με το
Στέμμα, τις συνταγματικές υπερεξουσίες του οποίου επεχείρησε να περικόψει.
Ο Καραμανλής, μετά από μακρά διαμονή στο Παρίσι,
επέστρεψε στην Ελλάδα τον Ιούλιο του 1974 εν μέσω της τουρκικής εισβολής στην
Κύπρο, με πρόσκληση του καταρρέοντος δικτατορικού καθεστώτος και του
παλαιού πολιτικού κόσμου. Σχημάτισε κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος, επανέφερε σε
ισχύ το Σύνταγμα του 1952 χωρίς τις διατάξεις περί Βασιλείας (ενώ καθήκοντα
αρχηγού του κράτους συνέχισε να ασκεί μέχρι τον Δεκέμβριο ο διορισμένος από την
στρατιωτική χούντα πρόεδρος, ο στρατηγός Γκιζίκης). Τον Αύγουστο η προέλαση,
χωρίς καμμία ελληνική στρατιωτική απάντηση, των τουρκικών στρατευμάτων μέχρι
την Λευκωσία οδήγησε τον Καραμανλή να αποσύρει, σε αντίποινα για την
δυτική απραξία, την Ελλάδα από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Τον Οκτώβριο
ίδρυσε την Νέα Δημοκρατία, κέρδισε με πρωτοφανή πλειοψηφία (54%) τις εκλογές
για αναθεωρητική βουλή που διεξήγαγε ο ίδιος επικεφαλής υπηρεσιακής
κυβερνήσεως και τον Δεκέμβριο διεξήγαγε δημοψήφισμα με το οποίο καταργήθηκε η
Μοναρχία. Εξελέγη προσωρινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας ο Μ. Στασινόπουλος. Το
1975 ψηφίστηκε νέο σύνταγμα που θέσπιζε μεν καθεστώς κοινοβουλευτικής
δημοκρατίας αλλά ταυτόχρονα προέβλεπε πρόεδρο της Δημοκρατίας εκλεγόμενο από
την Βουλή με τις υπερεξουσίες που διέθετε παλαιότερα ο μονάρχης (δυνατότητα
παύσης της κυβέρνησης, διάλυσης της Βουλής κλπ.).
Τις υπερεξουσίες αυτές δεν
τόλμησε να ασκήσει ο διανοούμενος και πολιτικός Κωνσταντίνος Τσάτσος, που
εξελέγη πρόεδρος το 1975, αλλά ούτε και ο ίδιος ο Καραμανλής όταν τελικώς
εξελέγη πρόεδρος το 1980, αφού την εξουσία κατέλαβε το 1981 με μεγάλη
κοινοβουλευτική πλειοψηφία το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου. Έτσι ο Καραμανλής
δεν μπόρεσε να αντιδράσει στην αποδόμηση των θεσμών που ο ίδιος είχε εν πολλοίς
διαμορφώσει, ούτε στην τελική επίθεση του Παπανδρέου εναντίον του προεδρικού
θεσμού. Όταν ο Παπανδρέου πρότεινε στις αρχές του 1985 αναθεώρηση του
Συντάγματος και κατάργηση των προεδρικών υπερεξουσιών, ο Καραμανλής
εξοργισμένος παραιτήθηκε πριν από την λήξη της θητείας του. Το 1990, όταν το
κόμμα του επανήλθε στην εξουσία με οριακή πλειοψηφία, με οριακή πλειοψηφία
επανεξελέγη και ο ίδιος πρόεδρος (εντελώς διακοσμητικός πλέον, αφού οι
υπερεξουσίες είχαν καταργηθεί). Οι δύο προεδρικές του θητείες δεν είχαν
ουσιαστικό περιεχόμενο και δεν προσέθεσαν τίποτε στην υστεροφημία του.
Ο Καραμανλής, ως ιδρυτικός μύθος της
Μεταπολίτευσης, βρίσκεται στο απυρόβλητο από όλες τις συνιστώσες του πολιτικού
συστήματος που αυτός θεμελίωσε. Είναι χαρακτηριστικό ότι απολύτως καμμία, ήπια
έστω, κριτική προσέγγιση της προσωπικότητας και του έργου του Καραμανλή δεν
προέκυψε τις τελευταίες δεκαετίες ούτε κάν από την Αριστερά.
Στο αφιέρωμα αυτό της ΝΕΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
δημοσιεύεται σειρά άρθρων που προσεγγίζουν τον Καραμανλή από εντελώς
διαφορετικές οπτικές γωνίες. Τα κείμενα που ακολουθούν, κείμενα έγκριτων
αναλυτών, ιστορικών και ακόμα στενών συνεργατών του Καραμανλή, δεν
διέπονται από ενιαία στάση έναντι του προσώπου και του έργου του Καραμανλή.
Μερικά μάλιστα έχουν έντονη επικριτική διάθεση. Ούτως ή άλλως το περιοδικό αυτό
υπηρετεί την ελευθερία της έκφρασης, τον διάλογο και την αντιπαράθεση απόψεων
και όχι μονολιθικές προσεγγίσεις και απεχθείς «γραμμές». Είναι, όμως,
εξαιρετικά ενδιαφέρον το γεγονός ότι αυτό το-πρώτο κατ’ ουσίαν ανοιχτό σε όλες
τις απόψεις- αφιέρωμα στον Καραμανλή έδωσε την ευκαιρία να αναδειχθούν απόψεις
τόσο έντονα διαφορετικές και μάλιστα μερικές εξαιρετικά επικριτικές όσο
αυτές που θα διαβάσει αμέσως μετά ο αναγνώστης. Είναι φανερό ότι η
γενική, συναινετικά θετική και υμνητική αποτίμηση του Καραμανλή (όπως
π.χ. αυτή που εκφράστηκε στην πρόσφατη εκδήλωση στο Μέγαρο Μουσικής) προκύπτει
μάλλον από το πολιτικό σύστημα και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και δεν εκφράζει
όλο το εύρος της κοινής γνώμης ούτε των ιστορικών και αναλυτών της σύγχρονης
πολιτικής ιστορίας της χώρας…
Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, επομένως, δημοσιεύει όλες τις
απόψεις, την ευθύνη των οποίων έχουν αποκλειστικά οι συγγραφείς τους. Και
αφήνει τον αναγνώστη να εξαγάγει τα δικά του συμπεράσματα.
Εδώ η αφετηρία δεν είναι μία κατ’ αρχήν διάθεση
επαίνου ή μομφής εναντίον του συγκεκριμένου ιστορικού προσώπου. Αλλά μία
τεκμηριωμένη διερεύνηση, στην πολιτική προσωπικότητα και στην δράση του
Καραμανλή, των στοιχείων που επέδρασαν στην διαμόρφωση ενός θνησιγενούς όπως
αποδεικνύεται σήμερα, πολιτικοκοινωνικού μορφώματος.
Τα κείμενα του αφιερώματος
δημοσιεύονται με αλφαβητική σειρά.
Περιοδικό "Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ" Τεύχος Β3
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου