Μία Κοινή Αγορά ένα Κοινό Νόμισμα

spirospero

του Σπύρου Λαβδιώτη

  Είναι παράλογο για τον κοινό νου και αναποτελεσματικό σύμφωνα με την οικονομική επιστήμη να εντάξεις σε μία κοινή αγορά με ένα κοινό νόμισμα διάφορες χώρες, γιατί έτυχε να συνορεύουν η μία με την άλλη, χωρίς να λάβεις υπ' όψιν τις διαφορές κουλτούρας, της γλώσσας, την κινητικότητα του εργατικού δυναμικού και το βιομηχανικό επίπεδο των κρατών.

Όλοι γενικά γνωρίζουμε, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) εμπεριέχει την ευγενή Ιδέα της επίτευξης μιας διαρκούς ειρήνης στην Ευρωπαϊκή ήπειρο και συνιστά έναν ζωτικό θεσμό για να σταματήσει μια πιθανή εισβολή της κατακτητικής Γερμανίας στην Γαλλία.

Ωστόσο, η έκβαση του εγχειρήματος της οικονομικής και νομισματικής ένωσης της Ευρώπης βασιζόμενη στην πολιτική βούληση και όχι στις θεμελιώδεις οικονομικές αρχές, δεν φαίνεται να έχει αίσιο τέλος.

Πριν ακόμη επικυρωθεί η Συνθήκη του Μάαστριχτ, το 1989 η Επιτροπή Delors η οποία αποτελείτο από τους διοικητές των κεντρικών τραπεζών των κρατών-μελών και νομισματικούς εμπειρογνώμονες πρότεινε ότι η νομισματική ένωση θα επιτευχθεί βαθμιαίως, χωρίς όμως να καθορίζεται με ακρίβεια η ημερομηνία λήξης της διαδικασίας.

Εντούτοις, η Επιτροπή καθόρισε επακριβώς τον συγκεντρωτισμό της νομισματικής αρχής με την δημιουργία μίας υπερεθνικής κεντρικής τράπεζας (ΕΚΤ) με έδρα τη Φραγκφούρτη: η ΕΚΤ θα λειτουργεί ως ανεξάρτητη αρχή η οποία θα έχει το αποκλειστικό προνόμιο της έκδοσης του ενιαίου νομίσματος. Εν συνέχεια θα ακολουθήσει, ήτοι μεταχρονολογημένα, η δημοσιονομική και πολιτική ένωση της Ευρώπης!

Η οικονομική λογική όμως του αρχικού σχεδιασμού είναι εσφαλμένη, αφού η σχέση του αίτιου και του αιτιατού αντιστρέφονται. Με άλλα λόγια, οι ευρωπαίοι πολιτικοί και κορυφαίοι αξιωματούχοι επιεικώς τα μπέρδεψαν τα πράγματα και βάλανε το κάρο μπροστά και πίσω το άλογο και προς μεγάλη έκπληξη διαπίστωσαν εν μέσω της χρηματοπιστωτικής θύελλας του 2008, ότι το κάρο δεν προχωράει. Παρότι η Ευρωζώνη βαδίζει από κρίση σε κρίση τα τελευταία χρόνια, κατά μυστηριώδη τρόπο δεν αντιλήφτηκαν την φύση του προβλήματος, ότι χρειάζεται να αλλάξουνε τη θέση του αλόγου, δηλαδή να βάλουνε το άλογο μπροστά από το κάρο.

Η προσδοκία της οικονομικής ενοποίησης στη μακρά πορεία των πραγμάτων υπέθεσαν οι τεχνοκράτες -που δεν έχει ακόμη επετεύχθη και πιθανώς να μην επιτευχτεί, διότι όπως είπε ο Keynes 'μακροπρόθεσμα εμείς θα έχουμε σβήσει'- σε συνδυασμό με την εγκαθίδρυση της ζώνης του Ευρώ θα δημιουργούσαν μια κοινή ευρωπαϊκή ευημερία. Ωστόσο, είναι φύση αδύνατον να επιτευχθεί η « κοινή ευημερία» των κρατών-μελών του ενιαίου νομίσματος- όπως ισχυρίζεται η πομπώδης διακήρυξη αρχών της «αλληλεγγύης» της Ευρωπαϊκής Ένωσης- διότι στο πεδίο του διεθνούς εμπορίου οι σχέσεις των κρατών είναι εκ προοιμίου ανταγωνιστικές.

Ή αποτυχία της φιλόδοξης διακήρυξης της ΕΕ επιβεβαιώνεται από την συνεχιζόμενη επιδείνωση των ελλειμμάτων των κρατών-μελών της Ευρωζώνης του Νότου, τα οποία είναι άρρηκτα συνδεμένα με τα αρνητικά ισοζύγια του διεθνούς τους εμπορίου. Κι αυτό συμβαίνει, είχαν δηλώσει από τον 16ο αιώνα οι ονομασθέντες μερκαντιλιστές, επειδή τα πλεονεκτήματα του διεθνούς εμπορίου είναι κατεξοχήν εθνικά: το παιχνίδι είναι «μηδενικού αθροίσματος» (zero sum-game). Συνοπτικά, το θεμελιώδες αξίωμα του Μερκαντιλισμού- που διήρκησε 2 ½ αιώνες στη Δυτική Ευρώπη (1500-1750)- διακηρύττει ότι: «υπάρχει ένα ιδιόμορφο οικονομικό πλεονέκτημα στο κράτος-έθνος που έχει θετικό εμπορικό ισοζύγιο και ένας σοβαρός κίνδυνος το διατρέχει όταν έχει αρνητικό, ιδίως όταν συνοδεύεται από εισροή ή εκροή νομίσματος».

Μάλιστα, συμφώνησε και ο μεγαλύτερος οικονομολόγος του 20ου αιώνα, ο J.M.Keynes, με το αξίωμα του δόγματος αναφέροντας ότι «υπάρχει ένα στοιχείο επιστημονικής αλήθειας στο δόγμα του μερκαντιλισμού». Ο λόγος είναι δήλωσε ο Keynes, ότι «ένα θετικό εμπορικό ισοζύγιο θα αποβεί άκρως τονωτικό για την οικονομία, ενώ ένα αρνητικό, ίσως γρήγορα να δημιουργήσει μια κατάσταση διαρκούς οικονομικής ύφεσης». Και προειδοποίησε για την ιδιομορφία του εμπορικού ισοζυγίου τους πολιτικούς ηγέτες, κάνοντας μια από τις πιο σπουδαίες επισημάνσεις στον τομέα της πρακτικής οικονομίας, ότι «θα πρέπει να γίνει κατανοητό, τα πλεονεκτήματα είναι ομολογουμένως εθνικά και είναι απίθανο να ωφελήσουν τον κόσμο εξ ολοκλήρου».

Πόσο μάλλον είναι δυνατόν τα κράτη- μέλη της Ευρωζώνης να ωφεληθούν εξ ίσου, όταν η ισχυρότερη οικονομικώς χώρα, η Γερμανία, εφαρμόζει ένα σύστημα νεομερκαντιλισμού για να διατηρήσει το πλεονέκτημα των εξαγωγών των πολυεθνικών της εταιριών. Ως συνέπεια, τα άλλα μέλη, ιδίως της περιφέρειας του κοινού νομίσματος, φορτώθηκαν με τρομερά εμπορικά ελλείμματα κι έχουν μετατραπεί σε ουράνια σώματα, σ' απλούς δορυφόρους, που περιφέρονται γύρω από ένα πλανητικό σύστημα με επίκεντρο την πλεονασματική Γερμανία.

Βεβαίως, η ελληνική πολιτική ηγεσία έχει ως άλλοθι ότι ήταν αδύνατον εκ των προτέρων να γνωρίζει ότι η καθαρώς εξαγωγική Γερμανία θα εφήρμοζε ένα σύστημα νεομερκαντιλισμού και θα καθυπότασσε οικονομικώς τους κοινοτικούς της εταίρους. Ωστόσο, θα πρέπει να γνώριζε ότι αγνόησε προκλητικά το αξίωμα του μερκαντιλισμού το οποίο έχει διαχρονική ισχύ, διότι οι πλουτοπαραγωγικές πηγές του κόσμου είναι στατικές ή περιορισμένες. Αγνόησε όμως και την πρακτική σοφία του Keynes, ακολουθώντας το σφαλερό δόγμα του νεοφιλελευθερισμού και συν τω χρόνω οδήγησε την Ελλάδα να χορέψει σύσσωμη τον χορό του Ζαλόγγου μπρος στο χείλος της χρεοκοπίας.

Οι ανάλγητοι πολιτικοί γνώριζαν επί δεκαετίες ότι την Αχίλλειο Πτέρνα της οικονομίας την αποτελεί το διεθνές εμπορικό ισοζύγιο, αλλά σιώπησαν και προσπάθησαν να το αποκρύψουν τεχνηέντως, γιατί ήταν ενήμεροι ότι ήταν το επίκεντρο μιας μεγάλης ιδεολογικής διαμάχης και πεδίο έντονης διεθνούς πολιτικής πίεσης, που αποφάσισαν να αποφύγουν.

Έτσι βρεθήκαμε ανήμποροι να αντιμετωπίσουμε την μεγαλύτερη οικονομική συντριβή της σύγχρονης ιστορίας μας, διότι είχαμε ταυτόχρονα δύο ελλείμματα: του διεθνούς εμπορικού ισοζυγίου και του δημοσίου, που ως οι Διόσκουροι πάντοτε πηγαίνουν μαζί, τροφοδοτώντας ο ένας τον άλλον με χρέος. Γι αυτό καταλήξαμε να κολυμπούμε σε μια άγρια θάλασσα εξωτερικού χρέους με την ολέθρια «άωρο» ένταξη της χώρας μας σε μια νομισματική ένωση με αμετάκλητη ισοτιμία.

Η Ελλάδα ποτέ δεν πληρούσε αλλά ούτε και η Ευρωζώνη τις βασικές προϋποθέσεις της «Βέλτιστης Νομισματικής Περιοχής» όπως την διατύπωσε ο Robert Mundell, ως κατάλληλη στο πρωτοποριακό του άρθρο που αποτέλεσε τη θεωρητική βάση της γέννησης της Ευρωζώνης.

Πράγματι, δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο να παραλληλίζει το θεσμό μιας κοινής αγοράς με ένα κοινό νόμισμα, όπου ένας αριθμός ανεξάρτητων κρατών, χωρίς πολιτική ένωση και εθνική ενότητα έχουν κοινό συμβολικό νόμισμα (fiat currency) και μία υπερεθνική Κεντρική Τράπεζα που είναι νομικώς ανεξάρτητη, η οποία εκδίδει το κοινό νόμισμα και χαράσσει την ενιαία νομισματική πολιτική, αλλά απουσιάσει από την ΕΕ η ενιαία δημοσιονομική πολιτική!

Λέτε να βρισκόμαστε μπροστά στην απίστευτη ιστορία της εφεύρεσης ενός ελιξίριου του οικονομικού και νομισματικού μηχανισμού που ανακάλυψε η υπερεθνική ελίτ των Barroso, Van Rompuy και Mario Draghi, ο οποίος θα μεταλλάσσει με το Ευρώ, το σύμβολο της Ευρωπαϊκής ενοποίησης, τις καταθέσεις των αποταμιευτών των τραπεζών σε μηδενική αξία και τις εγγενείς αποκλίσεις των οικονομιών των κρατών-μελών, σε αρμονικές σχέσεις συμβίωσης;

Σπύρος Λαβδιώτης, Αθήνα 6 Μαΐου 2013

1J.M.Keynes, The General Theory of Employment, Interest and Money, Harcourt Brace, pp. 335, 338, 1964.
2Robert A. Mundell, A Theory of Optimum Currency Areas, American Economic Review, 60, no. 4, pp.657-65, 1961.