Οι εκλογές της Ισλανδίας μήνυμα προς την υπόλοιπη Ευρώπη

Σοφοκλέους 10

Ο τρόπος που χειρίστηκε η Ισλανδία την οικονομική κρίση, έχει ληφθεί ως μοντέλο για το πώς μία χώρα πρέπει να αντιδρά σε ένα δραματικό οικονομικό σοκ. Ωστόσο, οι διεθνείς παρατηρητές θα πρέπει να λάβουν επίσης υπόψη το αποτέλεσμα των πρόσφατων εκλογών στη χώρα. Παρά το γεγονός ότι καθοδήγησαν τη χώρα μέσα από μία δύσκολη, αλλά εντυπωσιακή, ανάκαμψη, τα κυβερνώντα κόμματα εκδιώχθηκαν.

Τα κόμματα τα οποία είχαν κατηγορηθεί για την οικονομική κρίση, κέρδισαν μία μικρή πλειοψηφία. Αυτό θέτει ένα θεμελιώδες ερώτημα: στην εποχή που διανύουμε, της λιτότητας και της επιβράδυνσης της ανάπτυξης, μπορούν οι πολιτικοί να διατηρήσουν τη δημοτικότητά τους χωρίς τα έσοδα μίας οικονομίας-φούσκας; Ή, με άλλα λόγια: μπορεί οποιοσδήποτε πολιτικός να ανταποκριθεί στις μη ρεαλιστικές προσδοκίες των Ευρωπαίων ψηφοφόρων;

Μετά την κατάρρευση της Ισλανδίας το 2008, σχεδόν ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα χρεοκόπησε, ο πληθωρισμός έφτασε το 18 τοις εκατό, και το νόμισμα βυθίστηκε. Η ανεργία εκτοξεύτηκε από το 1 στο 9 τοις εκατό. Το χρέος εκτινάχθηκε στα ύψη και οι σχολιαστές ρωτούσαν πότε θα πτωχεύσουμε.

Ήμουν μέρος του εκδιωγμένου κεντροαριστερού συνασπισμού που σταμάτησε την κατρακύλα. Την περίοδο των εκλογών του περασμένου μήνα, το έλλειμμα μετατρεπόταν σε πλεόνασμα, το νόμισμα είχε σταθεροποιηθεί, ο πληθωρισμός είχε πέσει σε λιγότερο από 4 τοις εκατό και η ανεργία είχε μείνει μισή.

Η ανάκαμψη της Ισλανδίας, δεν βασίστηκε στο είδος μέτρων λιτότητας που έχουμε δει αλλού στην Ευρώπη. Οι ομάδες χαμηλού εισοδήματος και οι άνεργοι προστατεύτηκαν. Το χρέος σε νοικοκυριά με αρνητικά ίδια κεφάλαια διαγράφηκε. Απροσδόκητα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο επαίνεσε την Ισλανδία για τη διατήρηση του σκανδιναβικού κράτους πρόνοιάς μας.

Οι πολιτικοί που βρίσκονται εν μέσω της οικονομικής κρίσης νοτιότερα της Ισλανδίας, θα έδιναν τα πάντα για να έχουν οι χώρες τους, τους ίδιους αριθμούς με εμάς. Προφανώς, όμως, δεν θα τους άρεσε και το αποτέλεσμα των εκλογών, καθώς το συνολικό ποσοστό των κυβερνώντων κομμάτων μειώθηκε κατά 27,7 τοις εκατό από τις τελευταίες εκλογές –η μεγαλύτερη ταλάντευση στην ιστορία της χώρας.

Δεν υπάρχει απλή απάντηση στο γιατί έγινε αυτό. Μερικοί λένε ότι η κυβέρνηση δεν καυχήθηκε αρκετά για την επιτυχία της. Ένας άλλος παράγοντας ήταν η διχόνοια στο εσωτερικό του συνασπισμού σχετικά με την εφαρμογή των δύσκολων μέτρων. Άλλοι λένε ότι η κυβέρνηση προσπάθησε να εφαρμόσει υπερβολικά πολλές αλλαγές, υπερβολικά γρήγορα –και υπάρχει χρονική καθυστέρηση ώσπου να γίνει αισθητός ο αντίκτυπος των αλλαγών από τα νοικοκυριά της Ισλανδίας. Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι ο συνασπισμός ηττήθηκε από το τεράστιο μέγεθος του έργου που είχε μπροστά του, και από τη σημασία των προσδοκιών του λαού.

Τα δύο κεντροδεξιά κόμματα που είχαν εφαρμόσει τις πολιτικές που οδήγησαν στην κατάρρευση της Ισλανδίας, αναδείχθηκαν νικητές. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα. Τα εκλογικά τους μανιφέστα περιείχαν την οικεία ορολογία της τόνωσης της οικονομίας μέσω των χαμηλών φόρων και απορρύθμισης. Έχουν υποσχεθεί  υπερβολικά μέτρα για να βελτιώσουν την κατανάλωση, σε μία οικονομία που πρέπει να επικεντρωθεί στην ελαχιστοποίηση του δημόσιου χρέους μετά την προσωπική κραιπάλη δαπανών στα χρόνια προ-κρίσης. Η ψήφος πήγε στη βραχυπρόθεσμη κατανάλωση, αντί να πάει στη δημιουργία μακροπρόθεσμων και σταθερών βάσεων.

Οι φορείς χάραξης πολιτικής σε ολόκληρη την Ευρώπη, έρχονται αντιμέτωποι με το δύσκολο ζήτημα του πώς να ξεπεράσουν μια κρίση. Λαμβάνοντας σκληρά αλλά αναγκαία μέτρα για να σωθεί η οικονομία μιας χώρας, δεν κερδίζεις πάντα ψήφους. Οι ψηφοφόροι θέλουν άμεσα αποτελέσματα, συνεπώς οι ηγέτες των κυβερνήσεων πιέζονται να ακολουθήσουν πολιτικές που διευκολύνουν την κατανάλωση. Υπάρχει λίγη κατανόηση σχετικά με το γεγονός ότι η ανάπτυξη πρέπει να είναι βιώσιμη. Αυτό ανοίγει το δρόμο για τις ευκαιριακές υποσχέσεις από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, που λένε ότι όλα θα πάνε καλά αν οι ψηφοφόροι επιλέξουν βάσει των  βραχυπρόθεσμων αναγκών ή επιθυμιών τους. Αυτές είναι οι υλιστικές ιδεολογίες του σήμερα -και της προ-κρίσης εποχής- που καθιστούν αδύνατο για ένα δημοκρατικό σύστημα να είναι διορατικό.

Είναι σημαντικό να αναρωτηθούμε αν οι κυβερνήσεις που εφαρμόζουν μέτρα ανάκαμψης μπορούν να διατηρήσουν την εξουσία για αρκετό καιρό ώστε να εξέλθουν από την κρίση, εφόσον δε μπορούν να προσφέρουν άμεσα τα ίδια πρότυπα της ζωής που απολάμβαναν οι πολίτες κατά τη διάρκεια της οικονομίας-φούσκας. Η Ισλανδία έχει διανύσει πολύ δρόμο, αλλά εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τεράστιες προκλήσεις, όπως την άρση των ελέγχων κεφαλαίου.

Το αποτέλεσμα από τις εκλογές της Ισλανδίας, θα πρέπει να κάνει, όχι μόνο από τους πολιτικούς, αλλά και τους ψηφοφόρους, να αναρωτηθούν βαθύτερα σχετικά με τον εαυτό τους. Είναι οι προσδοκίες μας ρεαλιστικές; Είναι η δημιουργία οικονομιών που έχουν τα θεμέλιά τους σε κινούμενη άμμο, ο μόνος τρόπος να ανταποκριθούμε στην ακόρεστη ζήτηση για ανάπτυξη; Πρέπει να αναρωτηθούμε για τα παραπάνω, διότι αποτελούν τη συνταγή για έναν ακόμη πιο καταστροφικό κύκλο οικονομικών ανθήσεων που ακολουθούνται από αναπόφευκτες, βαριές κρίσεις.