«Τα Τείχη» του Καβάφη στην Ελλάδα του σήμερα..

eklogika

του Γιώργου Κ. Καπρινιώτη*

Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ

μεγάλα κι υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.

Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.

Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη

διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.

A, όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.

Αλλά, δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.

Aνεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω.

Ο οικουμενικός μας ποιητής Κων/νος Καβάφης (1863-1933) στο συμβολικό του ποίημα «Τα τείχη» μάς περιγράφει πώς ο άνθρωπος, χωρίς να το αντιλαμβάνεται, χάνει την ελευθερία του, τις επιλογές του και βρίσκεται υπό περιορισμό. Ο άνθρωπος πολλές φορές νιώθει ότι έχει απεριόριστη ελευθερία. Ζει, κινείται και πορεύεται έχοντας τη συναίσθηση ότι αυτός, ελεύθερα και ανεξέλεγκτα, αποφασίζει και οργανώνει τα πάντα. Αλίμονο. Αυτό μπορεί να είναι ψευδαίσθηση. Η κοινωνία υψώνει φραγμούς, θέτει περιορισμούς και ελέγχους κρατικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς, κομματικούς, θρησκευτικούς. Αυτά είναι τα τείχη που τον φυλακίζουν και τον εγκλωβίζουν.

Τα τείχη μπορεί να είναι και οτιδήποτε καταπιέζει τη ζωή του ανθρώπου. Αυτό γίνεται, τις περισσότερες φορές, ασυνείδητα. Όμως, όταν ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τα τείχη των περιορισμών, τον πιάνει η θλίψη και η απελπισία. Τότε, εκφράζει την έκπληξή του και επικρίνει τον εαυτό του, γιατί δεν ήταν προσεκτικός και δεν αντιλήφθηκε εκείνους που ύψωσαν τα τείχη. Βρίσκει και μια φτηνή δικαιολογία. Δεν αντιλήφθηκε τα τείχη, που σιγά σιγά ορθώνονταν και τον εγκλώβισαν, γιατί δεν άκουσε κανέναν ήχο από τους χτιστάδες.

Αυτό το συμβολικό ποίημα του μεγάλου αλεξανδρινού ποιητή ταιριάζει, νομίζω, πολύ καλά στη σύγχρονη Ελλάδα, στην Ελλάδα του χρέους, της εξάρτησης και των περιορισμών. Οι ξένοι και οι πολιτικοί μας, τουλάχιστον τα τελευταία τριάντα (30) χρόνια, ύψωναν τα τείχη, που τελικά εγκλώβισαν έναν ολόκληρο λαό. Πολιτικοί και λαός, σ’ αυτή την τριακονταετία, πορεύονταν, νομίζοντας ότι είχαν πλήρη ελευθερία σε καταχρήσεις και εκμετάλλευση του κράτους. Άλλωστε, οι πολιτικοί του ηγέτες και οι μεγαλοσυνδικαλιστές, χωρίς περίσκεψη και ντροπή, διακήρυτταν ότι νοιάζονταν για τα κεκτημένα και την ευημερία τού ελληνικού λαού. Τα δάνεια του κράτους και των πολιτών έδιναν και έπαιρναν. Αλλά, όταν δανειζόταν το κράτος, ο λαός δεν ενημερωνόταν και κανείς δεν έβγαζε μιλιά, ούτε και τα πολιτικά κόμματα.

Τελικά, το σκάφος της πολιτείας οδηγήθηκε σε ξέρα. Η απελπισία του ελληνικού λαού κυλά σαν ποτάμι. Πολιτικοί, συνδικαλιστές και μέρος του λαού διατείνονται ότι δεν κατάλαβαν ότι τόσα χρόνια πρόσφεραν τα υλικά, για να υψωθούν τα τείχη του χρέους και της εξάρτησης. Μας παραπέμπουν και στην αίσθηση της ακοής. Δεν άκουσαν, λένε, κανέναν ήχο από τα σύνεργα των μαστόρων, που έχτιζαν τα τείχη. Ωστόσο, τα τείχη, έτσι κι αλλιώς, υπήρχαν. Εκείνο που συνέβη είναι ότι υψώθηκαν τόσο πολύ, που περιόρισαν ασφυκτικά τον ορίζοντα. Έτσι, ο λαός, χωρίς να το καταλάβει, έπεσε θύμα των κυβερνήσεων, των πολιτικών, των κομμάτων, των μεγαλοσυνδικαλιστών, των κερδοσκόπων και των εκμεταλλευτών.

Το κράτος βρίσκεται, πια, έξω από τον κόσμο των αγορών και ο λαός σε ανεργία και ανέχεια. Το ερώτημα που τίθεται τώρα είναι πότε και πώς θα γκρεμιστούν τα τείχη των οικονομικών , και όχι μόνο, περιορισμών; Τέτοια τείχη δεν κατεδαφίζονται ούτε εύκολα ούτε γρήγορα. Μπορεί να χρειαστεί  και τύχη. Τα τείχη της Ιεριχούς έπεσαν με τον ήχο των σαλπίγγων των Εβραίων ιερέων. Πάντως, το τείχος του Βερολίνου έμεινε όρθιο περίπου τριάντα χρόνια. Τα «τείχη» που περιζώνουν τη χώρα μας πότε θα κατεδαφιστούν; Άγνωστο. Δε λειτουργεί και το μαντείο των Δελφών, που, τον καιρό των ελληνοπερσικών πολέμων, μάντεψε σωστά ότι θα σώσουν την Ελλάδα τα ξύλινα τείχη.

Ακολουθεί σε μικροδιασκευή το ποίημα του Καβάφη. «Τα Τείχη»

Πολιτικοί και ξένοι Χωρίς περίσκεψη, χωρίς λύπη,

χωρίς ντροπή μεγάλα και ψηλά τριγύρω μας ύψωσαν τείχη.

Πολίτες Και καθόμαστε και απελπιζόμαστε όλοι μαζί.

Άλλο δε σκεφτόμαστε: Το νου μας τρώει αυτή η τύχη,

διότι πράγματα πολλά έξω είχαμε να κάνουμε.

Πολιτικοί, συνδικαλιστές και πολίτες

Α! όταν έχτιζαν τα τείχη, πώς να μην προσέξουμε;

Αλλά, κρότο χτιστών ή ήχο δεν ακούγαμε.

Μας έκλεισαν έξω από τον κόσμο χωρίς να το καταλάβουμε.

* O Γιώργος Κ. Καπρινιώτης, επίτιμος Σχολ. Σύμβουλος Φιλολόγων

Τα "Τείχη" του Κωνσταντίνου Καβάφη απαγγέλει ο Δημήτρης Λιαντίνης