του Θοδωρή Αθανασιάδη
Στα τελευταία σημειώματά μας κάναμε ένα χρονικό άλμα, με σκοπό να δώσουμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα της αποτυχίας τού φρηντμανικού μοντέλου στον πυρήνα του: στην αυτορρύθμιση των απολύτως ελεύθερων αγορών. Αλλά, ας πάμε πάλι πίσω στον χρόνο, για να δούμε πώς αναπτύχθηκε η νεοφιλελεύθερη αντεπανάσταση στην ίδια της την κοιτίδα, τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η ανάρρηση του Ρόναλντ Ρέηγκαν στον προεδρικό θώκο από τις αρχές τού 1981, έδινε αρκετές ελπίδες στους "οραματιστές" τής σχολής τού Σικάγου, παρά το γεγονός ότι ο νέος πρόεδρος προτίμησε να δώσει την θέση τού αντιπροέδρου στον μπαμπά Τζωρτζ Μπους κι όχι στον Ντόναλντ Ράμσφελντ, όπως επιθυμούσε διακαώς ο απογοητευμένος Φρήντμαν. Όμως, όπως απεδείχθη στην πορεία, ο Ρέηγκαν δεν έκανε κύριο σκοπό της θητείας του την στήριξη των νεοφιλελεύθερων ιδεών αλλά τον πόλεμο κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Έτσι, μπορεί να προώθησε πολλά σχέδια των "παιδιών του Σικάγου" αλλά αυτά τα σχέδια έμπαιναν πάντοτε σε δεύτερο πλάνο όποτε συγκρούονταν με τον βασικό προεδρικό στόχο.
Για παράδειγμα, η χρηματοδότηση τόσο της Αλληλεγγύης (κυρίως) στην Πολωνία όσο και άλλων αντεπαναστατικών συνδικάτων σε Ουγγαρία και Τσεχοσλοβακία, σαφώς και δεν συμφωνούσε με τις νεοφιλελεύθερες απόψεις για μηδενική κρατική παρέμβαση. Όπως, βέβαια, δεν συμφωνούσε και η παρασκηνιακή συμφωνία με τον σαουδαραβικό βασιλικό οίκο για μείωση της τιμής του πετρελαίου, προκειμένου να πληγεί το εμπορικό ισοζύγιο της Σοβιετικής Ένωσης. Παρ' όλα αυτά, ο Ρέηγκαν χάρισε στον Φρήντμαν και την παρέα του την πρώτη τους μεγάλη νίκη κατά της δημόσιας διοίκησης, με την στάση του απέναντι στην μεγάλη απεργία των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας. Ας δούμε αυτή την υπόθεση πιο αναλυτικά.
Στις 20 Οκτωβρίου 1980, με την προεκλογική δραστηριότητα στο φόρτε της, ο Ρέηγκαν στέλνει την εξής σύντομη επιστολή στον πρόεδρο του συνδικάτου των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας, τουPATCO (Professional Air Traffic Controllers Organization): "Αγαπητέ κ. Πόλι, έχω ενημερωθεί από τα μέλη τού επιτελείου μου ως προς την λυπηρή κατάσταση του συστήματος ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας του έθνους μας. Μου είπαν ότι πολύ λίγοι άνθρωποι απασχολούνται αδικαιολόγητα πολλές ώρες με ξεπερασμένο εξοπλισμό, βάζοντας τους ταξιδιώτες σε αδικαιολόγητο κίνδυνο. Σε ένα θέμα σαφέστατα σχετικό με την δημόσια ασφάλεια, η κυβέρνηση Κάρτερ απέτυχε να ενεργήσειυπεύθυνα. Να είστε σίγουρος ότι, εάν εκλεγώ πρόεδρος, θα πάρω όλα τα απαραίτητο μέτρα για να αποκτήσουν οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας μας τον πιό σύγχρονο εξοπλισμό και για να ρυθμιστούντα επίπεδα προσωπικού και οι ημέρες εργασίας έτσι ώστε να επιτευχθεί ο μέγιστος βαθμός δημόσιας ασφαλείας…Δεσμεύομαι ότι η κυβέρνησή μου θα δουλέψει πολύ στενά μαζί σας, για να οικοδομηθείένα πνεύμα συνεργασίας μεταξύ του προέδρου και των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας. Ειλικρινά δικός σας, Ρόναλντ Ρέηγκαν".
Η ανάρρηση του Ρόναλντ Ρέηγκαν στον προεδρικό θώκο από τις αρχές τού 1981, έδινε αρκετές ελπίδες στους "οραματιστές" τής σχολής τού Σικάγου, παρά το γεγονός ότι ο νέος πρόεδρος προτίμησε να δώσει την θέση τού αντιπροέδρου στον μπαμπά Τζωρτζ Μπους κι όχι στον Ντόναλντ Ράμσφελντ, όπως επιθυμούσε διακαώς ο απογοητευμένος Φρήντμαν. Όμως, όπως απεδείχθη στην πορεία, ο Ρέηγκαν δεν έκανε κύριο σκοπό της θητείας του την στήριξη των νεοφιλελεύθερων ιδεών αλλά τον πόλεμο κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Έτσι, μπορεί να προώθησε πολλά σχέδια των "παιδιών του Σικάγου" αλλά αυτά τα σχέδια έμπαιναν πάντοτε σε δεύτερο πλάνο όποτε συγκρούονταν με τον βασικό προεδρικό στόχο.
Για παράδειγμα, η χρηματοδότηση τόσο της Αλληλεγγύης (κυρίως) στην Πολωνία όσο και άλλων αντεπαναστατικών συνδικάτων σε Ουγγαρία και Τσεχοσλοβακία, σαφώς και δεν συμφωνούσε με τις νεοφιλελεύθερες απόψεις για μηδενική κρατική παρέμβαση. Όπως, βέβαια, δεν συμφωνούσε και η παρασκηνιακή συμφωνία με τον σαουδαραβικό βασιλικό οίκο για μείωση της τιμής του πετρελαίου, προκειμένου να πληγεί το εμπορικό ισοζύγιο της Σοβιετικής Ένωσης. Παρ' όλα αυτά, ο Ρέηγκαν χάρισε στον Φρήντμαν και την παρέα του την πρώτη τους μεγάλη νίκη κατά της δημόσιας διοίκησης, με την στάση του απέναντι στην μεγάλη απεργία των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας. Ας δούμε αυτή την υπόθεση πιο αναλυτικά.
Στις 20 Οκτωβρίου 1980, με την προεκλογική δραστηριότητα στο φόρτε της, ο Ρέηγκαν στέλνει την εξής σύντομη επιστολή στον πρόεδρο του συνδικάτου των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας, τουPATCO (Professional Air Traffic Controllers Organization): "Αγαπητέ κ. Πόλι, έχω ενημερωθεί από τα μέλη τού επιτελείου μου ως προς την λυπηρή κατάσταση του συστήματος ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας του έθνους μας. Μου είπαν ότι πολύ λίγοι άνθρωποι απασχολούνται αδικαιολόγητα πολλές ώρες με ξεπερασμένο εξοπλισμό, βάζοντας τους ταξιδιώτες σε αδικαιολόγητο κίνδυνο. Σε ένα θέμα σαφέστατα σχετικό με την δημόσια ασφάλεια, η κυβέρνηση Κάρτερ απέτυχε να ενεργήσειυπεύθυνα. Να είστε σίγουρος ότι, εάν εκλεγώ πρόεδρος, θα πάρω όλα τα απαραίτητο μέτρα για να αποκτήσουν οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας μας τον πιό σύγχρονο εξοπλισμό και για να ρυθμιστούντα επίπεδα προσωπικού και οι ημέρες εργασίας έτσι ώστε να επιτευχθεί ο μέγιστος βαθμός δημόσιας ασφαλείας…Δεσμεύομαι ότι η κυβέρνησή μου θα δουλέψει πολύ στενά μαζί σας, για να οικοδομηθείένα πνεύμα συνεργασίας μεταξύ του προέδρου και των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας. Ειλικρινά δικός σας, Ρόναλντ Ρέηγκαν".
Όμορφα και σταράτα λόγια. Μόνο που ο Ρέηγκαν τα ξέχασε όταν εκλέχτηκε. Έτσι, με την κατάσταση να χειροτερεύει συνεχώς, στις 3 Αυγούστου 1981 το PATCO κήρυξε απεργία, στην οποία πήραν μέρος 13.000 εργαζόμενοι (από τους συνολικά 17.500). Όμως, ο Ρέηγκαν ήταν ήδη προετοιμασμένος από τον Φρήντμαν και αντέδρασε αμέσως και δίχως δισταγμό. Πρώτα-πρώτα, το δικαστήριο κήρυξε αμέσως την απεργία παράνομη. Κατόπιν, το ίδιο βράδυ, όπως γράφει ο Τόμας Γουόσμπουρν ("Twenty-nine seconds that changed history"), ο πρόεδρος χρειάστηκε ένα τηλεοπτικό διάγγελμα μόλις 29 δευτερολέπτων για να τσακίσει τους απεργούς:
"Επιτρέψτε μου να διαβάσω τον σοβαρό όρκο που παίρνει κάθε ένας από αυτούς τους υπαλλήλους:΄΄Δεν συμμετέχω σε οποιαδήποτε απεργία κατά της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών ήοποιασδήποτε υπηρεσίας της΄΄. Γι' αυτό, πρέπει να πω σε όσους δεν παρουσιάστηκαν σήμερα το πρωί στα καθήκοντά τους ότι παραβιάζουν τον νόμο και, εάν δεν επιστρέψουν στην εργασία τους μέσα σε 48ώρες, θα έχουν χάσει τα δικαιώματά τους και θα απολυθούν".
Η κεραυνοβόλα αντίδραση του Ρέηγκαν μούδιασε τόσο τους απεργούς όσο και την κοινή γνώμη. Οι οργανωτές τής απεργίας αιφνιδιάστηκαν. Τέτοιο τελεσίγραφο ήταν πρωτόγνωρο. Και, μάλιστα, δίχως τον παραμικρό διάλογο. Οι απεργοί γνώριζαν ότι η αρμοδιότητα για τις απολύσεις ανήκε στο Κονγκρέσσο, αλλά ο πρόεδρος θα τους απέλυε ως επίορκους κι όχι επειδή απεργούσαν. Παράλληλα, το εξαιρετικά μικρό χρονικό διάστημα των 48 ωρών δεν επέτρεπε την εκδήλωση οποιασδήποτε συμπαράστασης, είτε με παράλληλες απεργίες είτε με οποιονδήποτε άλλον τρόπο.
Φοβισμένοι από την προεδρική απειλή, 1.200 από τους 13.000 απεργούς επέστρεψαν στην δουλειά τους. Ταυτόχρονα και πριν εκπνεύσει η 48ωρη προθεσμία, οι ηγέτες τού PATCO οδηγήθηκαν στην φυλακή, το υπουργείο δικαιοσύνης μήνυσε 75 απεργούς και το δικαστήριο καταδίκασε το PATCO σε αποζημίωση ενός εκατομμυρίου δολλαρίων για κάθε ημέρα απεργίας. Όταν συμπληρώθηκε το 48ωρο, η κυβέρνηση κοινοποίησε τις απολύσεις σε όλους τους ελεγκτές που δεν είχαν επιστρέψει στην δουλειά τους. 11.800 εργαζόμενοι πετάχτηκαν στον δρόμο.
Δυο μήνες αργότερα, μια επιτροπή τού Κονγκρέσσου υπέβαλε έκθεση, σύμφωνα με την οποία οι εργαζόμενοι ελεγκτές αποτελούσαν μόνο τα δύο τρίτα του αριθμού που ήταν απαραίτητος για την ασφάλεια των πτήσεων και πρότεινε την συμπλήρωση του κενού με επαναπρόσληψη απολυμένων. Η κυβέρνηση αρνήθηκε κατηγορηματικά. Κι ενώ ο υπουργός μεταφορών αρνιόταν οποιαδήποτε συνάντηση με τον πρόεδρο του συνδικάτου, το υπουργείο εργασίας κήρυξε εκτός νόμου το PATCO και ζήτησε την διάλυσή του.
Κάπως έτσι, το σύστημα εναέριας κυκλοφορίας των ΗΠΑ απορρυθμίστηκε κι αποδομήθηκε. Η κυβέρνηση αποφάσισε να καλύψει τα καραμπινάτα κενά που εμφανίστηκαν, με την πρόσληψη ιδιωτών. Οι διάδοχοι του Ρέηγκαν (Μπους μπαμπάς και Κλίντον) συνέχισαν την ίδια τακτική. Τελικά, 20 χρόνια αργότερα, όλο το σύστημα των αεροπορικών μεταφορών των ΗΠΑ είχε ιδιωτικοποιηθεί, το προσωπικό είχε μειωθεί και η συντριπτική πλειοψηφία των υπεύθυνων για την ασφάλεια των αεροδρομίων ήταν ανεκπαίδευτοι, κακοπληρωμένοι και μη συνδικαλισμένοι συμβασιούχοι.
Όταν ο Φρήντμαν χαμογελούσε ευχαριστημένος από το τσάκισμα της απεργίας των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας ήταν Αύγουστος του 1981. Πρέπει να χαμογελούσε ακόμη, βλέποντας την κατάληξη 20 χρόνια αργότερα. Μόνο που 20 χρόνια αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 2001, κάποιοι θα εκμεταλλεύονταν την διάλυση του συστήματος ασφαλείας...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου