Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού - 45. Γραπτώς! Και οι τέσσερις!

Cogitoergo sum

του Θοδωρή Αθανασιάδη

Με όσα παρουσιάσαμε στο προηγούμενο σημείωμά μας, το -κατά Πινιέιρα- "δεύτερο τείχος τού Βερολίνου" άρχισε να πέφτει. Με αφορμή τις περίφημες "συγκυρίες" (σαν αυτές που είχαμε δει στην Πολωνία και στην Ρωσία), οι κυβερνήσεις βρήκαν την δικαιολογία που χρειάζονταν για την στροφή τους στον αυταρχισμό. Όσα θα εξιστορήσουμε σήμερα, θα φανούν στον αναγνώστη εξαιρετικά οικεία. Έτσι, οφείλω να κάνω την περιττή (;) υπενθύμιση ότι αναφερόμαστε σε γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην Άπω Ανατολή πριν καμμιά δεκαπενταριά χρόνια.

Στην Ταϋλάνδη, το πρόγραμμα της θεραπείας-σοκ δεν ήρθε ποτέ στην βουλή για συζήτηση αλλά δρομολογήθηκε με τέσσερα διατάγματα "εκτάκτου ανάγκης". Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Σουπατσάι Πανιτσπάκντι ομολόγησε έμμεσα ότι η όλη διαδικασία δεν ήταν σύννομη και δικαιολογήθηκε με την φράση "έχουμε χάσει την αυτονομία μας και την δυνατότητα να καθορίζουμε μόνοι μας την οικονομική πολιτική μας...δυστυχώς". Λεπτομέρεια: μερικά χρόνια αργότερα, ο Πανιτσπάκντι ανταμείφθηκε για την ενδοτική του στάση, διοριζόμενος επί κεφαλής τού Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου!

Στην Νότια Κορέα, η παρέμβαση του ΔΝΤ ήταν όχι απλώς πρόστυχη αλλά και ξετσίπωτη. Ενώ κορυφώνονταν οι διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση, η χώρα έπρεπε να πάει σε εκλογή νέου προέδρου. Στις εκλογές κατέβαιναν τέσσερις υποψήφιοι αλλά οι δύο απ' αυτούς υποστήριζαν θέσεις αντίθετες προς τις προτιμήσεις τού ΔΝΤ. Η αντίδραση του Ταμείου θεωρήθηκε τότε πρωτόγνωρη, αλλά στον σημερινό έλληνα δεν προκαλεί καμμία εντύπωση.

Τι έκανε, λοιπόν, ο κύριος Καμντεσσύ τότε; Δήλωσε ανοιχτά ότι το ΔΝΤ δεν πρόκειται να αποδεσμεύσει χρήματα από το -ήδη συμφωνημένο- δάνειο μέχρις ότου και οι τέσσερις υποψήφιοι δεσμευτούν ότι, σε περίπτωση νίκης τους στις εκλογές, θα ακολουθούσαν απαρέγκλιτα την πολιτική τού Ταμείου. Την συνέχεια μας την διηγείται ο γνωστός μας και μή εξαιρετέος Τζέφφρυ Σακς (σ.σ. νάτος πάλι!) σε άρθρο του με τίτλο "Το ΔΝΤ είναι δύναμη από μόνο του": και οι τέσσερις υποψήφιοι δήλωσαν γραπτώς ότι θα υποστήριζαν τα μέτρα τού Ταμείου. (σ.σ.: Προσοχή: επαναλαμβάνω ότι η ιστορία είναι παλιά και είναι πραγματική, δεν πρόκειται για...deja vu!)

Ποτέ μέχρι τότε δεν είχε γίνει τόσο σαφής η θέση τού Φρήντμαν ότι η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία δεν ταιριάζει με οποιαδήποτε γνήσια δημοκρατική διαδικασία. Ουσιαστικά, τα "παιδιά του Σικάγου" έβγαλαν κοροϊδευτικά την γλώσσα στον νοτιοκορεατικό λαό, λέγοντάς του ότι δεν είχε απολύτως καμμία σημασία η ψήφος του για την διαχείριση της οικονομίας. Πράγματι, στις 3 Δεκεμβρίου 1997, ο πρόεδρος Κιμ υπέγραψε το μνημόνιο συνεργασίας με το ΔΝΤ, για ένα δάνειο 57 δισ. δολλαρίων. Εκείνη η ημέρα ονομάστηκε αμέσως από τον νοτιοκορεατικό λαό "Ημέρα Εθνικής Ταπείνωσης" (*).

Στην Ινδονησία, τα πράγματα ήσαν κάπως διαφορετικά. Εκεί δεν υπήρχαν "προβλήματα δημοκρατίας", αφού στην εξουσία βρισκόταν ο αιματοβαμμένος δικτάτορας Σουχάρτο. Μόνο που ο Σουχάρτο είχε αρχίσει να γερνάει και να "κάνει νερά" στους παλιούς του φίλους. Ο στρατηγός είχε βαρεθεί να ξεπουλάει την χώρα του για να γίνονται πλουσιώτεροι κάποιοι ξένοι και αποφάσισε να δώσει ένα κομμάτι τής πίττας και στην οικογένειά του. Έτσι, για παράδειγμα, "μπούκωσε" με επιδοτήσεις την αυτοκινητοβιομηχανία του γιου του Τόμμυ, προκαλώντας την μήνη τής Φορντ και της Τογιότα (**)

Προσπαθώντας να φανεί "μάγκας", ο Σουχάρτο κόντραρε το ΔΝΤ, περνώντας έναν προϋπολογισμό δίχως τις περικοπές που απαιτούσε το Ταμείο. Τότε, η Washington Post δημοσίευσε μια "διαρροή", σύμφωνα με την οποία το ΔΝΤ ανησυχούσε για το κατά πόσο η Ινδονησία ήταν αποφασισμένη να προωθήσει τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις (σ.σ.: η μέθοδος της "διαρροής" επελέγη επειδή απαγορεύεται στα στελέχη τού ΔΝΤ να κάνουν δηλώσεις κατά την διάρκεια διαπραγματεύσεων). Και το άρθρο κατέληγε με την "πρόβλεψη" ότι, αν δεν αλλάξει μυαλό ο Σουχάρτο, το Ταμείο θα μπλοκάρει τα δάνεια που είχε υποσχεθεί να δώσει στην Ινδονησία.

Το άρθρο τής Washington Post δημοσιεύθηκε στις 7/1/1998. Μέχρι το μεσημέρι τής επόμενης μέρας, η ινδονησιακή ρουπία είχα χάσει το ένα τέταρτο της αξίας της(!). Ο Σουχάρτο ξύπνησε τρομαγμένος και επανέφερε αμέσως την "μαφία του Μπέρκλεϋ" στο τιμόνι τής οικονομίας, ως ένδειξη υποταγής. Έτσι, το νερό μπήκε πάλι στο αυλάκι και η Ινδονησία υιοθέτησε σε μηδέν χρόνο όλα τα μέτρα που υπέδειξε το ΔΝΤ: συνολικά (κρατηθείτε!) 140 προσαρμογές!


(*) Όλο το παρασκήνιο της πορείας της Νότιας Κορέας προς το μνημόνιο καταγράφεται σε ένα εξαιρετικά αποκαλυπτικό άρθρο τού δημοσιογράφου Μάικλ Λιούις, με τίτλο "The Real Asian Miracle; The World's Biggest Going-Out-of-Business Sale" ("New York Times Magazine", 31/5/1998)

(**) Ολόκληρη η σπαρταριστή ιστορία με την αυτοκινητοβιομηχανία του υιού Σουχάρτο, στο "Τommy's toys trashed" (περιοδικό "Inside Indonesia", 22/9/2007)