Εξαιρετικά επικίνδυνη εξέλιξη

Νέα Πολιτική

του Μελέτη Μελετόπουλου*

Η εξέλιξη της συριακής κρίσης εγκυμονεί κίνδυνο ανεξέλεγκτης κατολίσθησης στο χάος. Η Συρία αποτελεί αυτήν την στιγμή πεδίο σύγκρουσης διασταυρούμενων γεωπολιτικών προτεραιοτήτων και αλληλοσυγκρουόμενων σχεδιασμών, «κόκκινων γραμμών» και υπαρξιακών ανησυχιών. Συμπυκνώνει εντάσεις η ανάφλεξη των οποίων μπορεί να προκαλέσει σύγκρουση με διεθνείς διαστάσεις. Χωρίς υπερβολή, εάν δεν υπάρξει αυτοσυγκράτηση από όλες τις πλευρές, επαπειλείται γενικευμένη εμπλοκή μεταξύ μεγάλων και μεσαίων δυνάμεων επί συριακού εδάφους ή και ευρύτερα.

Καταλύτης της ραγδαίας επιδείνωσης είναι η τουρκική πολιτική, που επιδιώκει ταυτόχρονα πολλούς, αντιφατικούς και ανεδαφικούς στόχους. Ήτοι: να εμφανισθεί ως παγκόσμια δύναμη πραγματοποιώντας επίδειξη ισχύος στις δύο υπερδυνάμεις ΗΠΑ και Ρωσσία. Να σύρει το ΝΑΤΟ σε ρήξη με την Μόσχα. Να ακυρώσει την δημιουργία αυτόνομης κουρδικής επικράτειας στην βόρεια Συρία και να εγκαθιδρύσει εκεί τουρκική ζώνη επιρροής. Να παράσχει στην Δύση εκδούλευση ως αποφασιστικός διώκτης του χαλιφάτου,  αλλά και να το ανταγωνιστεί και υποσκελίσει καθιστάμενη de facto ηγέτις των Μουσουλμάνων της περιοχής.

Ποιές είναι οι επιδιώξεις και οι κόκκινες γραμμές των άλλων εμπλεκομένων πλευρών; Η Ρωσσία ενδιαφέρεται να διατηρήσει την γεωπολιτική επιρροή της στην Συρία, τις στρατιωτικές της βάσεις, την συνοχή του συριακού καθεστώτος και την συριακή εδαφική κυριαρχία. Επίσης ενδιαφέρεται να αναχαιτίσει το χαλιφάτο και την τουρκική διείσδυση στην περιοχή.

Οι ΗΠΑ αποφεύγουν να εμπλακούν (προς το παρόν) άμεσα, και σιωπηρά αφήνουν την πιο πρόθυμη Ρωσσία να «καθαρίσει». Παρά που στηρίζουν την Τουρκία ως αντιρωσσικό ανάχωμα,  έχουν όμως απωλέσει σε σημαντικό βαθμό την εμπιστοσύνη τους στην Άγκυρα, και στο φλέγον ζήτημα της αντιμετώπισης του χαλιφάτου εμπιστεύονται περισσότερο την Ρωσσία. Ο αντιρωσσισμός της Τουρκίας είναι χρήσιμος για τις ΗΠΑ, αλλά αυτή η χρησιμότητα μειώνεται όσο αυξάνεται η προθυμία της Ρωσσίας να αντιμετωπίσει το χαλιφάτο εκ μέρους της Δύσης (και των ΗΠΑ).

Οι παλαιές αποικιακές δυνάμεις της Συμφωνίας Σάϊκς-Πικό Γαλλία και Μεγάλη Βρεταννία, κατά βάθος θα ήθελαν την καταστροφή του χαλιφάτου να διαδεχθεί μία πανσπερμία κρατιδίων και μία επιστροφή στο καθεστώς των εγγυήσεων, κάτι φυσικά ουτοπικό. Επιχαίρουν για την οιονεί απουσία των ΗΠΑ και αποστέργουν την ρωσσική παρέμβαση και επιρροή. Γνωρίζουν, όμως, ότι μόνες τους δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν το (γενεσιουργό αντιδυτικής τρομοκρατίας) χαλιφάτο. Επομένως θα ήθελαν μία κοινή αμερικανορωσσική παρέμβαση.

Το Ισραήλ ενδιαφέρεται για την ασφάλειά του, καθώς είναι κυκλωμένο από μη φίλιες ή και ανοιχτά εχθρικές δυνάμεις, από κράτη και κοινωνίες που ορκίζονται στην καταστροφή του. Ασφαλώς το Ισραήλ θα αποφύγει την ευθεία ανάμειξή του στην Συρία, αλλά τελικά θα συνταχθεί με τους παραδοσιακούς συμμάχους του (ΗΠΑ κλπ.).

Τα υπόλοιπα είναι εύλογα και αυτονόητα. Το Ιράν ενδιαφέρεται για τους σιίτες, η Σαουδική Αραβία για τους σουννίτες. Η Κίνα θέλει ασφάλεια για να αναπτύξει τον Δρόμο του Μεταξιού αλλά ξέρει να περιμένει και γνωρίζει την αυτοκαταστροφική ροπή του δυτικού κόσμου.

Όπως έγραφε στον Μεσοπόλεμο ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου για το (ασυγκρίτως ηπιώτερο) βαλκανικό ζήτημα, η συριακή κρίση είναι «περιπλόκως περιπεπλεγμένη περιπλοκή». Είναι γόρδιος δεσμός, που ή θα λυθεί με επίπονη διπλωματία ή θα κοπεί με βίαιο τρόπο.

* Διδάκτωρ Κοινωνικών και Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Γενεύης (Δημοσιεύθηκε στον Ελεύθερο Τύπο)