Ανάγκη οριστικής λύσης

analyst

Απαιτείται η άμεση στάση πληρωμών εντός της Ευρωζώνης και της ΕΕ, εάν δεν μας εγκριθεί η διαγραφή τουλάχιστον του 50% του χρέους, μαζί με την εκδίωξη του ΔΝΤ – αφού διαφορετικά δεν υπάρχει κανένα μέλλον για την Ελλάδα

του Άρη Οικονόμου

Η Ελλάδα το 2010, είτε ήταν μέλος της Ευρωζώνης και της ΕΕ, είτε δεν ήταν, μετά τη δυσφήμιση της από την τότε κυβέρνηση είχε δύο μόνο επιλογές στη διάθεση της:

(α) να ζητήσει το δανεισμό της από το ΔΝΤ, έναντι των συνήθων μέτρων που επιβάλλει, αφού δεν μπορούσε πλέον να δανειστεί με βιώσιμα επιτόκια από τις αγορές,

(β) να προβεί σε στάση πληρωμών (χρεοκοπία), έτσι ώστε να διαπραγματευθεί τη διαγραφή μέρους των χρεών της με τους δανειστές – οι οποίοι τότε ήταν ιδιώτες (τράπεζες, επενδυτές κοκ.). Επειδή τώρα ήταν μέλος της νομισματικής ένωσης, η στάση πληρωμών θα μπορούσε να επιλεχθεί είτε

(1) εντός της Ευρωζώνης, όπου θα αντιμετώπιζε νομισματικά προβλήματα λόγω του ότι δεν διέθετε δική της κεντρική τράπεζα – οπότε οι εμπορικές της τράπεζες, υγιείς τότε, ήταν εξαρτημένες από την ΕΚΤ, είτε

(2) εκτός της Ευρωζώνης, έτσι ώστε να έχει τις διευκολύνσεις της αυτόνομης νομισματικής πολιτικής – όπου όμως η απαραίτητη νομική διαδικασία θα διαρκούσε, προϋπέθετε την προηγούμενη έξοδο από την ΕΕ, η υιοθέτηση της δραχμής θα απαιτούσε τουλάχιστον οκτώ μήνες κοκ.

Οι επιλογές αυτές συνεχίζουν να υπάρχουν, με σημαντικές όμως διαφορές συγκριτικά με τότε – ενώ αναμφίβολαη σωστή λύση εκείνη την εποχή ήταν η πτώχευση εντός της Ευρωζώνης για να επιδιωχθεί η διαγραφή χρεών, η οποία ήταν απαραίτητη όπως έχει επισημάνει ακόμη και το ΔΝΤ.

Σήμερα, το εξωτερικό χρέος δεν μπορεί να μετατραπεί πλέον σε δραχμές μετά το PSI, οι δανειστές είναι κυρίως οι εταίροι της, τους έχουν δοθεί εμπράγματες εγγυήσεις, οι τράπεζες της δεν της ανήκουν πλέον, ο παραγωγικός ιστός έχει αποψιλωθεί, οι Πολίτες έχουν εξαθλιωθεί μετά από τα έξι χρόνια των εξαντλητικών μνημονίων, το ΑΕΠ έχει καταρρεύσει, οι τιμές των παγίων περιουσιακών στοιχείων επίσης, τα ασφαλιστικά ταμεία είναι άδεια, η ανεργία είναι στα ύψη κοκ. Όσον αφορά τα οικονομικά της μεγέθη, η κατά προσέγγιση εξέλιξη τους από το 2007 έως το 2010 ήταν η παρακάτω:

.

Μεγέθη	2007	2008	2009	2010
Δημόσια έσοδα / ΑΕΠ	40,7	40,7	38,3	40,6
Δημόσια έξοδα / ΑΕΠ	47,2	50,5	54,0	52,3
Έλλειμμα / ΑΕΠ	-6,5	-9,8	-15,6	-10,7
Έλλειμμα σε δις €	-14,5 δις	-22,8 δις	-36,1 δις	-23,8 δις
Δημόσιο χρέος σε δις €	239,3	263,3	299,7	329,5
Ονομαστικό ΑΕΠ σε δις €	223,2	233,2	231,1	222,2
Χρέος / ΑΕΠ	107,2	112,9	129,7	148,3

.

Η εξέλιξη των ιδίων οικονομικών μεγεθών, από το 2011 έως το 2014, όπου είχε επιλεχθεί πλέον η υπαγωγή της Ελλάδας στο ΔΝΤ (Τρόικα) και όχι η χρεοκοπία, ήταν η εξής:

.

Μεγέθη	2011	2012	2013	2014
Δημόσια έσοδα / ΑΕΠ	42,3	43,9	44,1	43,5
Δημόσια έξοδα / ΑΕΠ	51,7	50,7	49,6	48,1
Έλλειμμα / ΑΕΠ	-9,4	-6,8	-5,5	-4,6
Έλλειμμα σε δις €	-19,6 δις	-13,3 δις	-10,1 δις	-8,5 δις
Δημόσιο χρέος σε δις €	355,7	344,6	347,6	349,3
Ονομαστικό ΑΕΠ σε δις €	208,5	195,0	184,5	185,0
Χρέος / ΑΕΠ	170,6	176,7	188,4	188,9

Πηγή: British WP

.

Περαιτέρω, εάν προσθέσουμε τα ελλείμματα του προϋπολογισμού όλων αυτών των ετών, όπου το έλλειμμα για το κράτος σημαίνει ότι ακριβώς οι ετήσιες ζημίες για μία επιχείρηση, θα καταλήξουμε στο συνολικό ποσόν των -148,7 δις €.

Εάν τώρα το ποσόν αυτό προστίθετο στο χρέος του 2007 πλην αυτό που είχε ήδη προστεθεί (239,3 δις € – 14,5 δις €), θα έφτανε στα τέλη του 2014 στα 373,5 δις € – όπου όμως, επειδή τοποθετήθηκε στα 349,3 δις € σημαίνει ότι εξοικονομήθηκαν μόλις 24,2 δις €, λόγω της διαγραφής του PSI. Η εξοικονόμηση ήταν βέβαια μεγαλύτερη, αφού δεν προστέθηκαν μόνο τα ελλείμματα στο δημόσιο χρέος αλλά, επίσης, ορισμένα άλλα ποσά, μεταξύ άλλων από τις δημόσιες επιχειρήσεις.

.

Η ενδεχόμενη χρεοκοπία το 2010

Συνεχίζοντας, εάν η Ελλάδα χρεοκοπούσε το 2010, τότε θα έπρεπε να μειώσει το έλλειμμα της αμέσως κατά 23,8 δις € – αφού δεν θα μπορούσε να δανεισθεί από κανέναν. Βέβαια, επειδή δεν θα πλήρωνε τους τόκους ύψους τότε περί τα 12 δις €, οι μειώσεις θα ήταν χαμηλότερες – μίας τάξης μεγέθους των 11,8 δις €.

Δυσκολίες θα αντιμετώπιζε επίσης με το αρνητικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της, το οποίο το 2010 είχε διαμορφωθεί στα περίπου -23 δις € (εξέλιξη 2000 – 2010) – με αποκορύφωμα του το 2008, όπου έφτασε στα -34,8 δις €.

Επομένως, θα ήταν υποχρεωμένη να επιβάλλει άμεσα μέτρα αύξησης των εσόδων και μείωσης των δαπανών, ενώ θα συναντούσε μεγάλες δυσκολίες στις εισαγωγές της – ειδικά λόγω της εξάρτησης της οικονομίας της από αυτές, η οποία είχε κλιμακωθεί επικίνδυνα τα τελευταία έτη.

Σε γενικές γραμμές λοιπόν, θα επρόκειτο μεν για μία «αναπροσαρμογή σοκ», αλλά η κατάρρευση της οικονομίας της θα διαρκούσε πολύ λιγότερο χρόνο – όπως συμπεραίνεται από την εξέλιξη της Αργεντινής, λίγο πριν και μετά τη χρεοκοπία της (γράφημα). Με δεδομένο όμως το ότι, ο ιδιωτικός της τομέας δεν ήταν τότε σε άσχημη κατάσταση, αφού η χώρα είχε ένα από τα χαμηλότερα συνολικά χρέη, οι προοπτικές της δεν θα ήταν τόσο δυσοίωνες.

.

.

Ως εκ τούτου, οι ισχυρισμοί της τότε κυβέρνησης, σύμφωνα με τους οποίους η στάση πληρωμών θα ήταν εντελώς καταστροφική, δεν ευσταθούν καθόλου – ενώ αποτελούν απλά προσπάθειες να κρυφτεί η ανικανότητα ή/και η ενδοτικότητα της.

.

Η στάση πληρωμών σήμερα

Περαιτέρω, έχοντας αναφερθεί στα αρνητικά δεδομένα σήμερα, σχετικά με το 2010, υπάρχουν δύο σημαντικά θετικά στοιχεία: (α) το έλλειμμα του προϋπολογισμού της Ελλάδας είναι πλέον πολύ μικρό, κάτω από το 3% του ΑΕΠ, οπότε η απαιτούμενη αναπροσαρμογή, λόγω της στάσης πληρωμών, θα ήταν αμελητέα  και (β) το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι πλεονασματικό.

Από την άλλη πλευρά, το δημόσιο χρέος έχει αυξηθεί σε αστρονομικά επίπεδα, πόσο μάλλον εάν προσθέσουμε τα 40 δις € που χάθηκαν από τις τράπεζες, ενώ δεν γνωρίζουμε τι θα συμβεί με τις εγγυήσεις που τους δόθηκαν, συνολικού ύψους 203 δις €, εάν τα παρακάτω είναι σωστά  (Ν. 3723 ΦΕΚ 250 από 9-12-2008 23 δις €, 3845 ΦΕΚ 65 6-5-2010 15 δις €, Ν. 3864 ΦΕΚ 119 21-7-2010 10 δις €, Ν. 3872 ΦΕΚ 148 3-9-2010 25 δις €, Ν. 3865 ΦΕΚ 113 18-5-2011 30 δις €, Ν. 4031 ΦΕΚ 256 9-12-2011 60 δις €, Πρ. Νομ. Περ. ΦΕΚ 94 19-4-2012 40 δις €). Παράλληλα, το ιδιωτικό χρέος έχει επιδεινωθεί σημαντικά, κρίνοντας από τα μη εξυπηρετούμενα χρέη προς τις τράπεζες, το δημόσιο και τα ταμεία, τα οποία υπερβαίνουν τα 200 δις €.

Επομένως, είναι μονόδρομος η στάση πληρωμών με στόχο τη διαπραγμάτευση της διαγραφής μέρους του δημοσίου χρέους, έτσι ώστε να ακολουθήσει η αντίστοιχη του ιδιωτικού – πριν ακόμη ξεπουληθούν οι δημόσιες επιχειρήσεις, καθώς επίσης πριν ξεκινήσουν οι μαζικές κατασχέσεις και οι πλειστηριασμοί ακινήτων, εταιρειών κοκ.

Αυτό που οφείλει όμως να αποφασισθεί είναι εάν η στάση πληρωμών θα συμβεί εντός ή εκτός της Ευρωζώνης – όπου θα έπρεπε προηγουμένως να εγκαταλείψει η χώρα την ΕΕ (ανάλυση), με αποτέλεσμα να χαθούν οι επιδοτήσεις, τα ΕΣΠΑ κοκ., ενώ θα έμενε μόνη της, όσον αφορά την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών κυμάτων (τα γεωπολιτικά είναι μία ακόμη παράμετρος που θα έπρεπε επίσης να προσεχθεί).

Εν προκειμένω, κατά την άποψη μου, την οποία έχει αναλύσει όσο καλύτερα μπορούσε ο Βασίλης Βιλιάρδος (άρθρο), η στάση πληρωμών θα έπρεπε να συμβεί εντός της Ευρωζώνης – με όλα τα ρίσκα που κάτι τέτοιο συνεπάγεται, κυρίως όσον αφορά τη χρηματοδότηση των τραπεζών από την ΕΚΤ.

Αναλυτικότερα, θα μπορούσε να διακοπεί η χρηματοδότηση οπότε, μεταξύ άλλων, να χαθούν οι καταθέσεις – αν και θα αποτελούσε μία παράνομη ενέργεια της ΕΚΤ, ενώ ο τραπεζικός μας τομέας ανήκει ήδη στην Ευρώπη (στο υπέρ-ταμείο έχει υπαχθεί τόσο το ΤΑΙΠΕΔ, όσο και το ΤΧΣ). Εκτός αυτού υπάρχουν λύσεις, έτσι ώστε να μην ζημιωθούν οι καταθέτες μακροπρόθεσμα – αρκεί να υπάρχει μία αποφασιστική κυβέρνηση.

Από την άλλη πλευρά, εάν επιλεγόταν η έξοδος από την Ευρωζώνη και την ΕΕ μαζί με τη στάση πληρωμών, αφενός μεν κανένας δεν γνωρίζει πώς θα δρομολογούταν ή πόσος χρόνος θα ήταν απαραίτητος, αφού δεν υπάρχει μία ανάλογη προηγούμενη ιστορική εμπειρία, αφετέρου η Ελλάδα δεν διαθέτει ένα ικανό πολιτικό και θεσμικό προσωπικό – το οποίο θα μπορούσε να φέρει εις πέρας ένα τέτοιο τιτάνιο έργο.

Μπορεί φυσικά να κάνω λάθος, αλλά δεν είμαι σε θέση να τεκμηριώσω υπεύθυνα κάτι διαφορετικό. Η μοναδική μου βεβαιότητα είναι το ότι, απαιτείται η άμεση στάση πληρωμών, εάν δεν μας εγκριθεί η διαγραφή τουλάχιστον του 50% του χρέους, μαζί με την εκδίωξη του ΔΝΤ. Φυσικά η ΕΕ θα μπορούσε να ελέγχει την πρόοδο της οικονομίας μας, καθώς επίσης την υιοθέτηση και την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που θα συμφωνούταν μαζί της – όπως άλλωστε συμβαίνει με τις υπόλοιπες χώρες.

Τέλος, για να είναι αντικειμενικός κανείς οφείλει να αναφέρει πως ο κίνδυνος μίας μεγάλης υποτίμησης της δραχμής, εάν υποθέσουμε πως θα επιλεγόταν αυτή η λύση, δεν θα ήταν πλέον μεγάλος – αφού έχει μειωθεί ήδη το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος λόγω της εσωτερικής υποτίμησης που προηγήθηκε(γράφημα), ενώ το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι πια πλεονασματικό.

.

.

Εν τούτοις, στην αρχή θα ξεπερνούσε το 40%, πριν ακόμη ισορροπήσει σε ένα επίπεδο της τάξης του 10% έως 20% – αφού θα επικρατούσε μεγάλη ανασφάλεια και ασάφεια στην Οικονομία. Με υφιστάμενους όμως τους ελέγχους στην ελεύθερη διακίνηση των κεφαλαίων, οι εκροές που θα αδυνάτιζαν το νόμισμα θα ήταν αμελητέες – οπότε δεν θα αργούσε πολύ η σταθεροποίηση του.

.

Συμπέρασμα

Θα ήταν ιδανικό να είχε επιλέξει η Ελλάδα τη στάση πληρωμών το 2010, αφού η Ευρωζώνη θα υποχρεωνόταν να συμβιβαστεί, ενώ οι ιδιώτες πιστωτές της επίσης. Δεν το έκανε όμως και τα μνημόνια που εφαρμόστηκαν ήταν καταστροφικά (ανάλυση), με τελικό αποτέλεσμα να βρίσκεται πια σε πολύ χειρότερη κατάσταση.

Σήμερα η στάση πληρωμών, ξανά με στόχο τη διαγραφή μέρους του χρέους, παράλληλα με την εκδίωξη του ΔΝΤ, είναι μονόδρομος – ενώ είναι επίσης μονόδρομος να συμβεί εντός της Ευρωζώνης και της ΕΕ, εάν δεν θέλει κανείς να έχει ψευδαισθήσεις ή/και δεν είναι λάτρης του κομμουνιστικού πολιτεύματος.

Στη διαπραγμάτευση που θα ακολουθούσε, οι δανειστές θα έπρεπε να συμφωνήσουν στη διαγραφή τουλάχιστον του 50% των δημοσίων χρεών, έναντι εκείνων των μεταρρυθμίσεων που είναι πράγματι αναγκαίες για την ελληνική οικονομία – ενώ η Ελλάδα θα έπρεπε να σταματήσει να παράγει ελλείμματα, για να διασφαλίσει πως οι πιστωτές της θα πάρουν το υπόλοιπο 50%, ιδιωτικοποιώντας μεν τις μη κοινωφελείς επιχειρήσεις του δημοσίου, αλλά μόνο στις σωστές τους τιμές. Ο έλεγχος των συμφωνηθέντων, ο οποίος θα έπρεπε να είναι πολύ αυστηρός, θα όφειλε να διενεργείται μόνο από τους Ευρωπαίους, οπότε το ΔΝΤ θα αποχωρούσε.

Η επιτυχία βέβαια όλων αυτών είναι συνδεδεμένη με μεγάλα ρίσκα – γεγονός που σημαίνει πως απαιτείται η συνεργασία των δύο μεγάλων κομμάτων, έτσι ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος πρόκλησης αναταραχών από τους εκλογείς τους. Ειδικά από τις συνδικαλιστικές τους οργανώσεις, οι οποίες αποτελούσαν ανέκαθεν την Αχίλλειο πτέρνα της Ελλάδας.

Άλλωστε, μόνο έτσι θα ήταν αξιόπιστη η Ελλάδα, σε σχέση με την αποφασιστικότητα της για μονομερή φυσικά στάση πληρωμών και διαπραγματεύσεις – επίσης όσον αφορά την πιστή τήρηση των μεταρρυθμίσεων που θα συμφωνούταν αργότερα με τους ευρωπαϊκούς Θεσμούς.

Εάν δεν συμβούν τα παραπάνω, εάν δεν επιτευχθεί δηλαδή μία οριστική λύση των προβλημάτων μας, το μέλλον της χώρας μας θα είναι πολύ σκοτεινό – ενώ οι κυβερνήσεις θα διαδέχονται η μία την άλλη.

Άρης Οικονόμου, Senior Analyst (finance & markets)