iskra
Του ΘΟΔΩΡΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ*
Φαντάζει ίσως οξύμωρο σε ένα Συνέδριο κεντρικός πυρήνας του οποίου είναι η έξοδος από την Ευρωζώνη και η μετάβαση στοεθνικό νόμισμα, να μιλάμε για την κινδυνολογία της «αντίπαλης» άποψης γύρω από το ζήτημα αυτό.
Ωστόσο, στο βαθμό που η επιστημονική κριτική και η πολιτική πολεμική έχουν δώσει εδώ και 5 χρόνια περίπου τη θέση τους, στηντρομολαγνεία και την προπαγάνδα, είναι χρήσιμο να συστηματοποιήσουμε τα επιχειρήματα της άλλης πλευράς προκειμένου να διευκολύνουμε την αποδόμησή τους.
Πέρα από τις κραυγές διαφόρων κίτρινων ΜΜΕ καθώς και επαγγελματιών τρομολάγνων πολιτευτών, η κινδυνολογία γύρω από το εθνικό νόμισμα, βασίζεται πάνω στη διαστρεβλωμένη χρήση επιστημονικών εργαλείων καθώς και –λιγότερο- μακροοικονομικών δεδομένων. Αν θέλαμε να σχηματοποιήσουμε, θα μπορούσαμε να κάνουμε λόγο για προπαγάνδα που βασίζεται σε «μισές αλήθειες», οι οποίες ως γνωστόν είναι πιο δύσκολα αποδομήσιμες από το «γυμνό» ψέμα.
Στο βαθμό που η άποψη υπέρ της εξόδου από την Ευρωζώνη, έχει να αντιπαλέψει τόσο το έργο των κυρίαρχων ΜΜΕ όσο και το καταθλιπτικό ευρώ-consensus του κοινοβουλευτικού πολιτικού φάσματος, το έργο όλων μας είναι εξαιρετικά απαιτητικό.
Δεν αρκεί μόνο η πολυεπίπεδη ιδεολογική, πολιτική και προγραμματική δουλειά, μέσα από την οποία να γίνεται ξεκάθαρο ότι η έξοδος από την Ευρωζώνη δεν αποτελεί μια λύση – «στόχο», αλλά αντιθέτως το βασικό εργαλείο για την ανατροπή της λιτότητας, την ανάσχεση της ανεργίας και εν τέλει την εφαρμογή ενός μεταβατικού - προς το σοσιαλισμό- προγράμματος παραγωγικής ανασυγκρότησης.
Το σπάσιμο του φόβου προϋποθέτει την αποδόμηση της κινδυνολογίας γύρω από τη «δραχμή», με επιχειρήματα και δεδομένα.
Τα επιχειρήματα του μπλοκ του φόβου μπορούν να σχηματοποιηθούν σε τρείς κατηγορίες.
Πρώτον, ότι η διάρθρωση της ελληνικής οικονομίας είναι τέτοια, (πλημμύρα εισαγωγών, αδύναμες εξαγωγές) όπου τυχόν μετάβαση σε υποτιμημένο εθνικό νόμισμα, θα σήμανε αδυναμία εφοδιασμού της χώρας με βασικά καταναλωτικά (τρόφιμα, φάρμακα, πετρέλαιο κλπ) και κεφαλαιουχικά αγαθά καθώς και γενικότερη διάβρωση της αγοραστικής δύναμης των λαϊκών στρωμάτων.
Δεύτερον, ότι τα οφέλη της νομισματικής υποτίμησης (τόνωση ανταγωνιστικότητας εξαγωγών) θα διαβρωθούν από τον υψηλό πληθωρισμό, αφήνοντας πίσω μόνο το κόστος της μετάβασης (αύξηση της πραγματικής τιμής των εισαγόμενων αγαθών και υπηρεσιών).
Τρίτον, γίνεται συχνά αναφορά στο ότι τους πρώτους μήνες δεν θα υπάρχουν μετρητά και ότι όσοι έχουν κεφάλαια στο εξωτερικό θα αγοράσουν περιουσιακά στοιχεία για ένα κομμάτι ψωμί.
Ας δούμε τα τις αφηγήσεις αυτές μια προς μια.
Ι. Θα καταρρεύσει η οικονομία; Δεν θα έχουμε τρόφιμα και φάρμακα;
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών δεν είναι πλέον ελλειμματικό – βλέπε στοιχεία 9μηνου 2015. Αυτή είναι μια πάρα πολύ σημαντική εξέλιξη, καθώς από την είσοδο της Ελλάδας στην Ευρωζώνη μέχρι και πριν λίγα χρόνια, η Ελλάδα εμφάνιζε μη διατηρήσιμα ελλείμματα στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών. Παρά το γεγονός ότι η εξέλιξη αυτή δεν έχει θετικό πρόσημο -μιας και οφείλεται στην καθίζηση των εισαγωγών και όχι στην αύξηση των εξαγωγών- θα πρέπει να την λαμβάνουμε υπόψη στη συζήτηση. Από τα παραπάνω δεδομένα προκύπτει πως ακόμη και εάν υπάρξει βαθιά υποτίμηση του εθνικού νομίσματος (π.χ. της τάξης του 40%-50%), δεν θα πρέπει να αναμένονται δραματικές αλλαγές στο επίπεδο διαβίωσης. Η αύξηση της τιμής των εισαγωγών (π.χ. καύσιμα, διαρκή καταναλωτικά αγαθά) θα αντισταθμιστεί από την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των εξαγωγών (π.χ. τουρισμός), με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν τάσεις εκτροχιασμού του ελλείμματος του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών ούτε αδυναμία προμήθειας βασικών καταναλωτικών και κεφαλαιουχικών αγαθών, κατά τους πρώτους μήνες μετά την εισαγωγή του εθνικού νομίσματος. Άλλωστε, σε ότι αφορά κρίσιμα πεδία ειδικού ενδιαφέροντος, σύμφωνα με στοιχεία της ΠΑΣΕΓΕΣ η Ελλάδα είναι σχεδόν αυτάρκης σε τρόφιμα φυτικής παραγωγής ενώ σύμφωνα με μελέτες του ΙΟΒΕ η ελληνική φαρμακοβιομηχανία είναι από τους πλέον δυναμικούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας.
Παράλληλα, η ελληνική οικονομία είναι μια σχετικά κλειστή οικονομία: σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, ο δείκτης ανοικτότητας, δηλαδή ο λόγος του αθροίσματος του εξωτερικού εμπορίου αγαθών και υπηρεσιών προς το Α.Ε.Π. είναι ένας από τους μικρότερους μεταξύ των χωρών του Ο.Ο.Σ.Α.. Αυτό σημαίνει πως τα εξωτερικά σοκ δεν έχουν τόσο ισχυρή επίδραση στην πορεία της ελληνικής οικονομίας, ή τουλάχιστον δεν την επηρεάζουν στο βαθμό που επηρεάζουν μια περισσότερο ανοικτή οικονομία. Με άλλα λόγια ακόμα και αν η υποτίμηση του εθνικού νομίσματος συμπέσει με μια αύξηση της διεθνούς τιμής πετρελαίου, δεν θα έπρεπε να αναμένουμε ανυπέρβλητες δυσκολίες.
Επίσης, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, η συνθήκη Marshall – Lerner ισχύει και στην περίπτωση της Ελλάδας, καθώς, τόσο οι εξαγωγές (π.χ. τουρισμός κλπ) όσο και οι εισαγωγές (καύσιμα, φάρμακα κλπ), εμφανίζουν υψηλή ελαστικότητα ζήτησης1. Αυτό σημαίνει πως μετά από μερικούς μήνες προσαρμογής, θα υπάρχουν τάσεις δημιουργίας πλεονασμάτων στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών με παράλληλη μείωση της ανεργίας. Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να τονιστεί πως ο μεταποιητικός κλάδος χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη αργούντος/υποαπασχολούμενου παραγωγικού δυναμικού, ειδικά σε επιχειρήσεις που προέβησαν σε ανανέωση του κεφαλαιουχικού τους εξοπλισμού την πενταετία 2005 – 2009. Το δυναμικό αυτό μπορεί να ανταποκριθεί πολύ γρήγορα σε μια αύξηση της ζήτησης για τα εγχώρια παραγόμενα αγαθά.
ΙΙ. Ο πληθωρισμός θα διαβρώσει τα οφέλη της υποτίμησης
Καταρχήν, θα έπρεπε να τονίσουμε πως εδώ και δύο – τρία χρόνια η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε αποπληθωρισμό. Ο αποπληθωρισμός εν μέσω ύφεσης, δυσκολεύει την κατάσταση καθώς πολλοί καταναλωτές αναβάλλουν τις σημαντικές αγορές (π.χ. ακίνητα, διαρκή καταναλωτικά αγαθά κλπ) προσμένοντας μια νέα μείωση των τιμών. Επομένως, ένας ήπιος πληθωρισμός δεν θα έβλαπτε αυτή τη στιγμή την κατάσταση.
Πέραν όμως αυτού, το σημαντικότερο δεδομένο είναι πως δεν έχει υπάρξει καμία ιστορική εμπειρία κάποιας εθνικής οικονομίας από την οποία να προκύπτει ότι μια νομισματική υποτίμηση διαβρώθηκε εξ’ ολοκλήρου από τον πληθωρισμό – (εξαιρούνται επεισόδια κρίσεων υπερπληθωρισμού τα οποία συνιστούν πεδίο ειδικής ανάλυσης).
Άλλωστε ίσως να μην είναι και τυχαίο ότι οι υπέρμαχοι της εξόδου από την Ευρωζώνη έχουν παρουσιάσει τεκμηριωμένες μεθοδολογικά μελέτες (π.χ. με χρήση συγκεκριμένου dataset κλπ), από τις οποίες προκύπτει πως η ονομαστική υποτίμηση δεν θα οδηγήσει σε σοβαρές πληθωριστικές πιέσεις (π.χ. Μαριόλης & Κατσινός, 2012).
Την ίδια στιγμή, η απάντηση της άλλης άποψης στο πεδίο της τεκμηρίωσης των επιχειρημάτων με τη χρήση οικονομετρικών και ευρύτερα ποσοτικών εργαλείων, είναι μάλλον ισχνή, εάν φυσικά λάβουμε υπόψη και τη διαφορά στη «δύναμη πυρός». Μην ξεχνάμε ότι η άποψη υπέρ της παραμονής στην Ευρωζώνη είναι η επίσημη θεσμική άποψη, είναι συντριπτικά πλειοψηφική μεταξύ των φορέων εκπροσώπησης των δυνάμεων της ιδιωτικής οικονομίας και μπορεί ανά πάσα στιγμή να «επιστρατεύσει» ερευνητικούς φορείς, ινστιτούτα μελετών κλπ.
ΙΙΙ Θα «παγώσει» η οικονομία; Θα «ξεπουληθεί» η Χώρα σε όσους έχουν αποθησαυρίσει ευρώ;
Καταρχήν, ήδη έχει μειωθεί σε εντυπωσιακό βαθμό η εξάρτηση του καταναλωτικού κοινού από τα μετρητά, μετά και από την επιβολή των capital controls. Αυτή η τάση αυτή αναμένεται να ενδυναμωθεί και πρέπει να ενδυναμωθεί για πολλούς και διάφορους λόγους όπως η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και του μαύρου χρήματος. Επομένως, ακόμα και αν για μερικές εβδομάδες δεν υπάρχει το εθνικό νόμισμα σε φυσική μορφή (χαρτονομίσματα και κέρματα), μπορεί κάλλιστα προηγηθεί η «γέννησή» του σε ηλεκτρονική μορφή με παράλληλη χρήση των χαρτονομισμάτων και των κερμάτων του ευρώ.
Σε ότι αφορά το υποτιθέμενο ξεπούλημα της Χώρας, σε όσους έχουν λεφτά στο εξωτερικό, στο στρώμα κλπ, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η οικονομία έχει «στεγνώσει» εδώ και 5 χρόνια από επενδύσεις. Και αυτό ισχύει ανεξαρτήτως του φόβου (ή της αναμονής) για πιθανό Grexit). Ακόμα και όταν οι πολιτικές δυνάμεις που εφάρμοζαν τα Μνημόνια ήταν παντοδύναμες δεν υπήρχε αξιόλογη εισροή κεφαλαίων. Αυτό συμβαίνει γιατί οι ξένοι επενδυτές αναμένουν την ολοκλήρωση του προγράμματος της εσωτερικής υποτίμησης και την σταθεροποίηση της ελληνικής οικονομίας σε ένα νέο σημείο ισορροπίας (μισθοί δυτικών Βαλκανίων, ανύπαρκτα εργασιακά δικαιώματα κλπ). Γιατί να αγοράσουν σήμερα φθηνά ενώ αύριο μπορούν να αγοράσουν φτηνότερα;
Η έξοδος από την Ευρωζώνη και η εισαγωγή του εθνικού νομίσματος στόχο έχει να σπάσει τον μνημονιακό φαύλο κύκλο της εσωτερικής υποτίμησης, και με αυτή την έννοια να ξεκαθαρίσει και το τοπίο για οποιονδήποτε σκέφτεται να φέρει τα λεφτά του στη χώρα ή για να τα βγάλει από το στρώμα. Είτε είναι επενδυτής είτε φυσικό πρόσωπο.
Συνοπτικά Συμπεράσματα
Από όσα εκτέθηκαν παραπάνω, προκύπτει ότι η μετάβαση σε εθνικό νόμισμα δεν θα είναι εύκολη ούτε όμως καταστροφική. Είναι απλά το αναγκαίο –και όχι ικανό- βήμα για την αλλαγή του παραγωγικού προτύπου με άξονα τα συμφέροντα του κόσμου της εργασίας.
Αυτό που σίγουρα χρειάζεται είναι ένας ισχυρός επιτελικός πολιτικός σχεδιασμός κατά το κρίσιμο διάστημα των πρώτων μηνών, λόγω της χρονικής υστέρησης στην προσαρμογή των εξαγωγών – J curve effect.
Αρνητικές πλευρές υπάρχουν; Από μια άποψη ναι. Το μόνο σίγουρο «τίμημα» θα είναι η αναγκαστική μεταστροφή των καταναλωτικών προτύπων του ενεργού οικονομικά πληθυσμού, σε ότι αφορά τα εισαγόμενα διαρκή καταναλωτικά αγαθά πολυτελείας (πχ τρίτο ΙΧ, δεύτερη plasma ΤV κλπ). Ωστόσο, η μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία που σήμερα περιπλανάται μεταξύ ανεργίας και επισφάλειας, θα έχει μια χρυσή ευκαιρία βελτίωσης των προοπτικών της ζωής της.
Βασικά σημεία εισήγησης στο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο του ΜΑ.ΧΩ.ΜΕ με θέμα: «Ευρωζώνη, Λαϊκή Κυριαρχία και Εθνικό Νόμισμα», που πραγματοποιήθηκε στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθήνας, την 15η-17η Γενάρη 2016
*Οικονομολόγος - ερευνητής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου