Eντουάρντο Γκαλεάνο “Ο κόσμος ανάποδα” – 10o μάθημα, : Μελέτη μοντέλων

ΕΛευθερη Λαικη Αντιστασιακη Συσπειρωση

Επιμέλεια για την ΕΛ.Λ.Α.Σ. : Ν.Π.

Ξεκινάμε τον 4ο κύκλο μαθημάτων με το 10ο μάθημα  από το βιβλίο του Ουρουγουανού συγγραφέα και φιλοσόφου Εντουάρντο Γκαλεάνο, “Ένας κόσμος ανάποδα” (πατήστε εδώ για να δείτε όλες τα μαθήματα) που κυκλοφορεί  από τις ‘Εκδόσεις Πιρόγα’ σε μετάφραση τηςΓΕΩΡΓΙΑΣ ΖΑΚΟΠΟΥΛΟΥ,  Eduardo Galeano “Patas arriba” 1998. Oι παρουσίασεις αυτές αντιστοιχούν σε 18 μαθήματα ενταγμένα σε 6 κύκλους.

4ος Κύκλος  -  Ανώτερες σπουδές στην ατιμωρησία

Σελίδες 207 – 219,  Μάθημα 10ο : Μελέτη μοντέλων 

---

«Η ληστεία δεν παύει να είναι ληστεία

επειδή γίνεται στο όνομα του νόμου

ή στο όνομα του αυτοκράτορα.»

(από μια ομιλία του Τζον ΜακΝτούγκαλ,

γερουσιαστή της Καλιφόρνιας, το 1861.)

Τα ακόλουθα παραδείγματα έχουν αδιαμφισβήτητη διδακτική αξία. Θα αναφέρουμε εποικοδομητικές εμπει­ρίες από την πετρελαιοβιομηχανία, που αγαπάει τη φύση με μεγαλύτερο πάθος κι από ιμπρεσιονιστή ζωγράφο^˙  θα διη­γηθούμε επεισόδια που αποδεικνύουν την έφεση της στρατιωτικής και της χημι­κής βιομηχανίας για τη φιλανθρωπία· και θα αποκαλύψουμε ορισμένα από τα κλει­διά της επιτυχίας της βιομηχανίας του εγκλήματος, που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της παγκόσμιας οικονομίας.

Ο απαγχονισμός ενός συγγραφέα

Οι πετρελαϊκές εταιρίες Shell και Chevron έχουν ερημώσει το δέλτα του ποταμού Νίγηρα. Ο συγγραφέας Κεν Σάρο-Βίβα, του λαού των Ογκονί της Νιγηρίας, κατήγγειλε: «Αυτό που έκαναν οι εταιρίες Shell και Chevron στους Ογκονί, στη γη και στα ποτάμια μας, στο δέλτα του Νίγηρα και στην ατμόσφαιρα, αγγίζει τα όρια της γενοκτονίας, Η ψυχή των Ογκονί πεθαίνει κι εγώ, ως αυτόπτης μάρτυρας, το καταγγέλλω».

Στις αρχές του 1995 ο γενικός διευθυντής της Shell στη Νι­γηρία, Ναεμέκα Ατσέμπε, έδωσε την εξής ερμηνεία για την υποστήριξη της στρατιωτικής κυβέρνησης από την εταιρία του: «Μια εμπορική εταιρία που έχει την πρόθεση να κάνει επεν­δύσεις χρειάζεται απαραιτήτως ένα κλίμα σταθερότητας… Και οι δικτατορίες το προσφέρουν αυτό.» Μερικούς μήνες αργότερα η δικτατορία της Νιγηρίας απαγχόνισε τον Κεν Σάρο-Βίβα. Ο συγγραφέας εκτελέστηκε μαζί με άλλους οκτώ Ογκονί, όλοι ένοχοι για τους αγώνες τους κατά των εταιριών που εξολό­θρευαν τα χωριουδάκια τους και μετέτρεπαν τη γη τους σε αχανή χέρσα έκταση. Για τον ίδιο λόγο έχουν κατά καιρούς δο­λοφονηθεί πολλοί αγωνιστές του λάου Ογκονί.

Το γόητρο του Σάρο-Βίβα έδωσε σ’ αυτό το έγκλημα μια σχετική διεθνή δημοσιότητα. Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πο­λιτειών δήλωσε ότι η χώρα του θα ανέστελλε την προμήθεια όπλων στη Νιγηρία και όλος ο κόσμος χειροκρότησε. Η εξαγ­γελία αυτή όμως δε διαβάστηκε σαν μια ακουσία ομολογία, παρότι αυτό ήταν: ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών ανα­γνώριζε ότι η χώρα του πουλούσε όπλα στο σαρκοβόρο καθε­στώς του στρατηγού Σάνι Αμπάτσα, που κάθε χρόνο εκτελού­σε περί τους εκατό ανθρώπους, στο απόσπασμα ή στην κρεμά­λα, μετατρέποντας τις εκτελέσεις σε δημόσιο θέαμα.

Στη συνέχεια ένα διεθνές εμπάργκο απαγόρευσε την υπο­γραφή νέων συμβολαίων πώλησης όπλων στη Νιγηρία αλλά η δικτατορία του Αμπάτσα συνέχισε να διευρύνει το οπλοστάσιο της χάρη στα προηγούμενα συμβόλαια και στις προσθήκες που έγιναν ως εκ θαύματος, και λειτούργησαν σαν ελιξίρια νεότητας, για να αποκτήσουν τα παλιά συμβόλαια αιώνια ισχύ.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες πουλούν περίπου τα μισά όπλα της  παγκόσμιας αγοράς και αγοράζουν περίπου το μισό πετρέλαιο που καταναλώνουν. Η οικονομία και το επίπεδο ζωής των Ηνωμένων Πολιτειών εξαρτώνται, σε μεγάλο βαθμό, από τα όπλα και το πετρέλαιο. Η Νιγηρία, η αφρικανική δικτατορία που προορίζει τα περισσότερα χρήματα της για στρατιωτικές δαπάνες, είναι μια πετρελαιοπαραγωγός χώρα. Η αγγλο-ολλανδική εταιρία Shell παίρνει το μισό πετρέλαιο της Νιγηρίας και η βορειοαμερικανική Chevron μεγάλο μέρος από το υπόλοιπο. Η Chevron, που εκμεταλλεύεται τους φυσικούς πόρους είκοσι δύο χωρών, προμηθεύεται από τη Νιγηρία περισσότερο απότο ένα τέταρτο του συνολικού πετρελαίου και γκαζιού της.

Η τιμή του δηλητηρίου

Ο Νιμο Μπάσει, συμπατριώτης του Κεν Σάρο-Βίβα, επισκέφτηκε την Αμερική το 1996, ένα χρόνο μετά τη δολοφονία του φίλου και συναγωνιστή του. Στο ταξιδιωτικό ημερολόγιο του καταγράφει μερικές πολύ διδακτικές ιστορίες για τους πετρελαϊκούς γίγαντες και τη συμβολή τους στη δημόσια ευημερία.

Το Κουρασάο είναι ένα νησί στην Καραϊβική Θάλασσα το οποίο, συμφωνά με όσα λέγονται, ονομάστηκε έτσι επειδή ο καθαρός αέρας του θεράπευε τους ασθενείς. Στο νησί της υγείας η εταιρία Shell άνοιξε το 1918 ένα μεγάλο διυλιστήριο το οποίο απέβαλλε, χωρίς σταμάτημα, δηλητηριώδη αέρια στην ατμόσφαιρα. Το 1983 οι τοπικές αρχές αποφάσισαν να κλεί­σουν το διυλιστήριο. Χωρίς να συμπεριλάβουν τις ανυπολόγι­στες βλάβες στην υγεία των κατοίκων, οι ειδικοί υπολόγισαν σε 400 εκατομμύρια δολάρια την ελάχιστη αποζημίωση που η επι­χείρηση όφειλε να πληρώσει για τα κακά τα οποία είχε προ­καλέσει στη φύση.

Η Shell δεν πλήρωσε τίποτα, αντίθετα μάλιστα κέρδισε την ατιμωρησία της με αστείο αντάλλαγμα: πούλησε το διυλιστήριο στην κυβέρνηση του Κουρασάο, έναντι ενός δολαρίου,υπο­γράφοντας μια συμφωνία που απάλλασσε την εταιρία από κά­θε ευθύνη για τις ζημιές που είχε προκαλέσει στο περιβάλλον όλα τα προηγούμενα χρόνια.

Η γαλάζια πεταλουδίτσα

Το 1994 η πετρελαϊκή εταιρία Chevron, πρώην Standard Oil of California , ξόδεψε πολλά εκατομμύρια δολάρια σε μια διαφημιστική εκστρατεία που εξήρε τις προσπάθειες της για την προστασία του περιβάλλοντος στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η διαφημιστική εκστρατεία επικεντρωνόταν στην προστασία που παρείχε η εταιρία σε κάτι σπάνιες γαλάζιες πεταλουδίτσες οι οποίες κινδύνευαν να εξαφανιστούν. Το καταφύγιο όπου έβρι­σκαν άσυλο αυτά τα έντομα κόστιζε στη Chevron πέντε χιλιά­δες δολάρια το χρόνο˙ αλλά η εταιρία ξόδευε ογδόντα φορές περισσότερα για να παράγει κάθε λεπτό της προπαγάνδας που εκθείαζε την οικολογική της έφεση και, πολύ περισσότερα, για το κάθε λεπτό εκπομπής του διαφημιστικού βομβαρδισμού, με τις γαλάζιες πεταλουδίτσες να φτεροκοπούν στις οθόνες της βορειοαμερικανικής τηλεόρασης.

Το spa των λεπιδόπτερων το είχαν εγκαταστήσει στο διυλι­στήριο Ελ Σεγκούντο, στην έρημο νοτίως του Λος Αντζελες. Σήμερα το διυλιστήριο αυτό εξακολουθεί να είναι μία από τις χειρότερες πηγές μόλυνσης του νερού, του αέρα και του εδά­φους, σε ολόκληρη την Καλιφόρνια.

Η γαλάζια πέτρα

Γκοΐανια, Βραζιλία, Σεπτέμβριος του1987: δυο ρακοσυλ­λέκτες βρίσκουν ένα μεταλλικό σωλήνα πεταμένο σε ένα χερ­σότοπο. Τον σπάνε με μια σφυριά και ανακαλύπτουν μια πέτρα με γαλάζιο φως. Η μαγική πέτρα αντανακλά ένα φως που βά­φει τον αέρα γαλάζιο και δίνει λάμψη σε οτιδήποτε την ακου­μπά.

Οι ρακοσυλλέκτες μοιράζουν τη λαμπερή πέτρα και χαρί­ζουν τα κομματάκια της στους γείτονες. Όποιος τρίβει το δέρ­μα του με την πέτρα ακτινοβολεί μέσα στη νύχτα. Όλη η γειτο­νιά γίνεται μια πελώρια λάμπα. Η φτωχολογιά, λουσμένη ξαφ­νικά στο φως, αρχίζει τη γιορτή.

Την επόμενη μέρα οι ρακοσυλλέκτες κάνουν εμετό. Είχαν φάει μάγκο με καρύδα: Να φταίει άραγε αυτό; Ωστόσο όλοι στη γειτονιά κάνουν εμετό, όλοι έχουν πρηστεί και καίνε στον πυρετό. Το γαλάζιο φως ζεματάει, κατασπαράζει, σκοτώνει· και καθώς το παίρνει ο άνεμος, η βροχή, οι μύγες και τα που­λιά, η δράση του εξαπλώνεται.

Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες πυρηνικές κατα­στροφές στην ιστορία. Πολλοί άνθρωποι πέθαναν, αλλά πολύ περισσότεροι καταστράφηκαν για πάντα. Σ’ εκείνη τη γειτονιά των περιχώρων της Γκοΐανια κανένας δεν ήξερε τι σημαίνει η λέξη ραδιενέργεια και κανένας δεν είχε ακούσει ποτέ να μι­λούν για το Καίσιο 137. Το Τσερνομπίλ αντηχεί ακόμα στα αυ­τιά μας. Για την Γκοΐανια δεν έμαθε ποτέ κανείς τίποτα. Το 1992 η Κούβα παρέλαβε τα άρρωστα παιδιά της Γκοΐανια και τους πρόσφερε δωρεάν ιατρική περίθαλψη. Αλλά ούτε αυτό ακούστηκε, παρότι οι διεθνείς κατασκευαστές κοινής γνώμης ασχολούνται πολύ, όπως είναι γνωστό, με την Κούβα.

Ένα μήνα μετά την τραγωδία ο αρχηγός της ομοσπονδια­κής αστυνομίας της πολιτείας Γκοϊάς δήλωσε;

— Η κατάσταση είναι παράλογη. Δεν υπάρχει ούτε ένας υπεύθυνος να ελέγξει τη ραδιενέργεια που χρησιμοποιείται για ιατρικούς σκοπούς.

Κτίρια χωρίς θεμέλια

Πόλη του Μεξικού, Σεπτέμβριος του 1985: η γη τρέμει. Χί­λια σπίτια και κτίρια πέφτουν κάτω σε λιγότερο από τρία λε­πτά.

Δεν έγινε ποτέ γνωστό, κι ούτε πρόκειται να γίνει, πόσους νεκρούς άφησε αυτό το λεπτό της φρίκης, στη μεγαλύτερη και πιο εύθραυστη πόλη του κόσμου. Τον πρώτο καιρό, όταν ξεκί­νησε η αναζήτηση επιζώντων μες στα ερείπια, η μεξικανική κυβέρνηση μέτρησε πέντε χιλιάδες νεκρούς. Ύστερα σιώπησε. Τα πρώτα πτώματα που ανασύρθηκαν έφταναν για να καλύ­ψουν ένα ολόκληρο γήπεδο του μπέιζμπολ.

Οι παλιές κατασκευές άντεξαν στο σεισμό, αλλά τα και­νούργια κτίρια κατέρρευσαν σαν να μην είχαν καθόλου θεμέ­λια επειδή πολλά κτίρια πράγματι δεν είχαν ή είχαν μόνο στα σχέδια. Τα χρόνια πέρασαν αλλά όλοι οι υπεύθυνοι παραμέ­νουν ατιμώρητοι: οι επιχειρηματίες που έχτισαν και πούλησαν μοντέρνα παλάτια στην άμμο, οι δημόσιοι υπάλληλοι που έδω­σαν την άδεια να χτιστούν ουρανοξύστες στην περιοχή της πό­λης με τη μεγαλύτερη καθίζηση, οι δολοφόνοι μηχανικοί που έκαναν ψεύτικους υπολογισμούς για τα θεμέλια και τα φορτία, οι επιθεωρητές που πλούτισαν κάνοντας τα στραβά μάτια.

Τα ερείπια δεν υπάρ­χουν πια. Στη θέση τους υψώνονται καινούργια κτίρια και η πόλη εξακο­λουθεί να μεγαλώνει.

Πράσινο, πόσο σε αγαπώ

Οι πιο επιτυχημένες εταιρίες της γης έχουν θυγατρικές τό­σο στην κόλαση όσο και στον παράδεισο. Όσο περισσότερο πουλάνε οι πρώτες, τόσο καλύτερα πάνε οι δεύτερες. Οπότε ο Διάβολος πληρώνει και ο Θεός δίνει άφεση αμαρτιών.

Σύμφωνα με τα σχέδια της Διεθνούς Τράπεζας, μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα οι οικολογικές βιομηχανίες θα διακινούν περισσότερα χρήματα από τις χημικές˙ ήδη μάλιστα έχουν αρχίσει να αποφέρουν βουνά από κέρδη. Η σωτηρία του περιβάλλοντος αποτελεί για τις εταιρίες που το καταστρέφουν την πιο λαμπρή εμπορική τους επένδυση.

Στο τελευταίο βιβλίο του, The Corporateplanet, ο Τζόσουα Καρλάινερ δίνει τρία διαφωτιστικά παραδείγματα με μεγάλη διδακτική αξία:

τέσσερις από τις πιο ρυπογόνες για τον αέρα του πλανήτη μας εταιρίες ανήκουν στον όμιλο General Electric, που είναι επίσης ο μεγαλύτερος αμερικανικός κατασκευαστής μηχανη­μάτων για τον έλεγχο της μόλυνσης της ατμόσφαιρας·

Η χημική εταιρία DuPont, μια από τις εταιρίες με τα πιο επι­κίνδυνα βιομηχανικά απόβλητα σ’ ολόκληρο τον κόσμο, ανέ­πτυξε έναν προσοδοφόρο τομέα υπηρεσιών, εξειδικευμένων στην αποτέφρωση και την ταφή επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων˙

και μια άλλη πολυεθνική, η Westinghouse, που κερδίζει το ψωμί της πουλώντας πυρηνικά όπλα, πουλάει επίσης πανάκρι­βους εξοπλισμούς για τον καθαρισμό των δικών της ραδιενερ­γών αποβλήτων.

Αμάρτημα και αρετή

Περισσότερες από εκατό εκατομμύρια νάρκες κατά ανθρώπων βρίσκονται διάσπαρτες ανά τον κόσμο. Τα κατασκευάσματα αυτά εκρήγνυνται ακόμη κι αν έχουν περάσει πολλά χρόνια από τη λήξη των πολέμων. Ορισμένες από τις νάρκες αυτές σχεδιάζονται ειδικά για να προσελκύουν τα παιδιά· τους δίνουν μορφή κούκλας, πεταλούδας ή χρωματιστής σακαράκας ώστε να τραβούν την προσοχή των παιδικών ματιών. Τα μισά θύματα των ναρκών κατά ανθρώπων είναι παιδιά.

Ο Πολ Ντόνοβαν, ένας από τους συντονιστές της διεθνούς εκστρατείας για την απαγόρευση τους, αποκάλυψε ότι τα ίδια τα εργοστάσια που κατασκευάζουν και πουλούν τις νάρκες κα­τά ανθρώπων, έχουν πλέον γίνει η κότα με τα χρυσά αβγά. Οι εταιρίες αυτές πουλούν το knowhow τους για τον καθαρισμό των τεράστιων ναρκοθετημένων χώρων κι όπως είναι ευνόη­το στο θέμα αυτό είναι ασυναγώνιστες. Μια τέλεια εμπορική συναλλαγή: η εξουδετέρωση των ναρκών αποδεικνύεται εκα­τό φορές πιο προσοδοφόρος από την τοποθέτηση τους.

Μέχρι το 1991 η εταιρία CMS κατασκεύαζε νάρκες για το στρατό των Ηνωμένων Πολιτειών. Μετά τον πόλεμο του Κόλ­που άλλαξε τομέα και έκτοτε κερδίζει 160 εκατομμύρια δολά­ρια το χρόνο καθαρίζοντας τη γη από τις νάρκες. Η CMS ανή­κει στο γερμανικό κονσόρτσιουμ εταιριών Daimler Benz, που παράγει πυραύλους με την ίδια άνεση που παράγει και αυτο­κίνητα. Η Daimler Benz συνεχίζει να κατασκευάζει νάρκες μέ­σω, μιας άλλης θυγατρικής της, της εταιρίας Messerschmidt – Bölkow – Blohm.

Την οδό της λύτρωσης έχει πάρει επίσης και ο βρετανικός όμιλος British Aerospace: μία από τις εταιρίες του ομίλου, η Royal Ordnance, υπέγραψε ένα συμβόλαιο ενενήντα εκατομ­μυρίων δολαρίων για να εξουδετερώσει τις νάρκες στο Κουβέιτ τις οποίες, εντελώς συμπτωματικά, είχε βάλει η ίδια η Royal Ordnance. Στο Κουβέιτ την ανταγωνίζεται, στο ανιδιοτελές έρ­γο της, η γαλλική εταιρία Sofremi η οποία καθαρίζει αυτά τα ναρκοθετημένα πεδία έναντι εκατόν έντεκα εκατομμυρίων δο­λαρίων ενώ ταυτόχρονα εφοδιάζει με όπλα όλους τους πολέ­μους που γίνονται στον κόσμο.

Ένας από τους επίγειους αγγέλους, που υπηρετεί με μεγά­λο ζήλο αυτή την ανθρωπιστική αποστολή, είναι ένας Νοτιοαφρικανός ειδήμων, ο Βέρνον Τζόιντ, ο οποίος πέρασε ολόκλη­ρη τη ζωή του σχεδιάζοντας νάρκες κατά ανθρώπων και άλλα θανατηφόρα σύνεργα. Αυτός ο άνθρωπος έχει αναλάβει το σκούπισμα της υπαίθρου της Μοζαμβίκης και της Αγκόλας, όπου βρίσκονται φυτεμένες χιλιάδες νάρκες που είχε επινοή­σει ο ίδιος, για λογαριασμό του ρατσιστικού στρατού της Νο­τίου Αφρικής. Το έργο του τελεί υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών.

Έγκλημα και ανταμοιβή

Ο στρατηγός Αουγκούστο Πινοσέτ παραβίασε, βασάνισε, δολοφόνησε, έκλεψε και είπε ψέματα.

Παραβίασε το Σύνταγμα το οποίο είχε ορκιστεί να τηρήσει· ήταν ο τύραννος μιας δικτατορίας που βασάνισε και δολοφό­νησε μυριάδες Χιλιανούς· κατέβασε τα τανκς στους δρόμους για να αποθαρρύνει όσους είχαν την περιέργεια να ψάξουν να βρουν τι έκλεψε: και όταν άνοιξε το στόμα του να μιλήσει για όλα αυτά είπε ψέματα.

Όταν η δικτατορία του έπεσε, ο Πινοσέτ παρέμεινε αρχη­γός των Ενόπλων Δυνάμεων. Και όταν ήρθε η ώρα της συντα­ξιοδότησης του ενσωματώθηκε στο πολιτικό τοπίο της χώρας: τον καιρό που γραφόταν αυτό το βιβλίο έγινε, με δικό του ένταλμα, ισόβιος γερουσιαστής της δημοκρατίας. Στους δρό­μους ξέσπασαν διαμαρτυρίες αλλά ο στρατηγός είχε πια κατα­λάβει τη θέση του στη γερουσία και δεν άκουγε τίποτε άλλο πα­ρά μόνο τα στρατιωτικά εμβατήρια που υμνούσαν τους άθλους του. Και είχε κάθε λόγο να κωφεύει: στο τέλος τέλος της γρα­φής η 11η Σεπτεμβρίου, η ημέρα που το πραξικόπημα του 1973 κατάφερε το τελειωτικό χτύπημα στη δημοκρατία, γιορταζόταν επί είκοσι πέντε χρόνια, μέχρι το 1998, ως εθνική γιορτή. Και όχι μόνο: έδινε το όνομα της σε μια από τις μεγαλύτερες κε­ντρικές λεωφόρους στο Σαντιάγο της Χιλής.

Έγκλημα και τιμωρία

Στα μέσα του 1978, όταν η εθνική ομάδα της Αργεντινής κέρδιζε το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου, η στρατιωτική δικτατορία πετούσε τους κρατούμενους ζωντανούς στο βυθό του ωκεανού. Τα αεροπλάνα απογειώνονταν από το Αεροπάρκο, δυο βήματα από το γήπεδο όπου λάμβανε χώρα ο αθλη­τικός καθαγιασμός.

Δε γεννιούνται πολλοί άνθρωποι έχοντας αυτό τον ενοχλη­τικό αδένα που λέγεται συνείδηση και ο οποίος, σαν τα κου­νούπια του καλοκαιριού, σε ενοχλεί και δε σε αφήνει να κοι­μηθείς ήσυχος τα βράδια· καμιά φορά, όμως, συμβαίνει κι αυ­τό. Όταν ο καπετάνιος Αλφόνσο Σιλίνγκο αποκάλυψε στους ανωτέρους του ότι δεν μπορούσε να κοιμηθεί χωρίς να πάρει lexotanil ή χωρίς να γίνει στουπί, εκείνοι του συνέστησαν ψυ­χιατρική θεραπεία. Στις αρχές του 1995 ο καπετάνιος Σιλίνγκο αποφάσισε να κάνει μια δημόσια ομολογία: παραδέχτηκε ότι ο ίδιος είχε πετάξει στη θάλασσα τριάντα ανθρώπους. Και κα­τήγγειλε ότι μέσα σε δύο χρόνια το Ναυτικό της Αργεντινής εί­χε ξαποστείλει στα σαγόνια των καρχαριών χίλιους πεντακό­σιους με δύο χιλιάδες πολιτικούς κρατούμενους.

Μετά την ομολογία του σ Σιλίνγκο φυλακίστηκε. Όχι επει­δή είχε σκοτώσει τριάντα ανθρώπους αλλά επειδή είχε υπο­γράψει κάποια επιταγή χωρίς αντίκρισμα.

Έγκλημα και σιωπή

Στις 20 Σεπτεμβρίου 1996 το Υπουργείο Άμυνας των Ηνω­μένων Πολιτειών έκανε κι αυτό μια δημόσια ομολογία. Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας δεν έδωσαν μεγάλη δημοσιότητα στην υπόθεση και η είδηση αναμεταδόθηκε από ελάχιστα διεθνή πρακτορεία. Εκείνη την ημέρα οι ανώτατες στρατιωτικές αρχές των Ηνωμένων Πολιτειών αναγνώρισαν ότι είχαν διαπράξει «ένα σφάλμα»: παραδέχτηκαν ότι από το 1982 μέχρι το 1991 εκπαίδευαν τους στρατιωτικούς της Λατινικής Αμερικής στις τεχνικές του εκφοβισμού, των βασανιστηρίων για την απόσπα­ση πληροφοριών, των απαγωγών και των φόνων, με εγχειρίδια που χρησιμοποιούνταν στην Αμερικανική Στρατιωτική Ακα­δημία του Φορτ Μπένινγκ στη Γεωργία και στη Στρατιωτική Διοίκηση του Νότου στον Παναμά. Το σφάλμα είχε διαρκέσει μια δεκαετία· δε μας διευκρίνισαν όμως πόσοι Λατινοαμερι­κάνοι αξιωματικοί είχαν πάρει αυτή την εσφαλμένη μόρφωση, ούτε ποιες ήταν οι συνέπειές της.

Πράγματι, πριν την ομολογία των Ηνωμένων Πολιτειών, εί­χε χιλιάδες φορές καταγγελθεί, και συνέχισε να καταγγέλλεται και μετά την ομολογία, ότι το Πεντάγωνο τον τελευταίο μισό αι­ώνα εκπαίδευε και κατασκεύαζε δικτάτορες, βασανιστές και εγκληματίες και ότι ο αριθμός των Λατινοαμερικάνων μαθητών άγγιζε τους εξήντα χιλιάδες στρατιωτικούς. Πολλοί από τους μαθητές, που στη συνέχεια έγιναν δικτάτορες ή δημόσιοι εξο­λοθρευτές, έχουν αφήσει ανεξίτηλα ίχνη αίματος νότια του Ρίο Μπράβο. Θα αναφερθούμε στα παραδείγματα μίας μόνο χώ­ρας, του Ελ Σαλβαδόρ, και μερικών μόνο μαθητών από μια ατέ­λειωτη λίστα. Απόφοιτοι της Αμερικανικής Στρατιωτικής Ακα­δημίας ήταν σχεδόν όλοι οι αξιωματικοί που ευθύνονται για τη δολοφονία του Αρχιεπισκόπου Ρομέρο και των τεσσάρων γυ­ναικών μοναχών από τη Βόρειο Αμερική το 1980, καθώς και για το γάζωμα των έξι ιησουιτών ιερέων το 1989.

Το Πεντάγωνο ποτέ δεν είχε δεχτεί τις ευθύνες του για τα εγχειρίδια που, στο τέλος, αναγνώρισε ως δικά του. Η ομολο­γία ήταν μια σημαντική είδηση αλλά λίγοι την άκουσαν και πο­λύ λιγότεροι αγανάκτησαν: η πρώτη παγκόσμια δύναμη, η χώ­ρα πρότυπο, η δημοκρατία την οποία πολλοί φθόνησαν και πολλοί μιμήθηκαν, αναγνώριζε ότι τα στρατιωτικά φυτώρια της παρήγαγαν ειδικούς στην παραβίαση των ανθρώπινων δικαι­ωμάτων.

Το 1996 το Πεντάγωνο υποσχέθηκε να επανορθώσει το σφάλμα, με την ίδια σοβαρότητα που το είχε διαπράξει. Στις αρχές του 1998 είκοσι δυο άνθρωποι καταδικάστηκαν σε έξι μήνες φυλάκιση και στην πληρωμή προστίμων: επρόκειτο για είκοσι δυο Βορειοαμερικανούς πολίτες που είχαν διαπράξει τη φρικαλεότητα να μπουν στο Φορτ Μπένινγκ για να πραγματο­ποιήσουν νεκρώσιμη λιτανεία, στη μνήμη των θυμάτων της Αμερικανικής Στρατιωτικής Ακαδημίας.

Έγκλημα και απήχηση

Το 1995 δυο χώρες της Λατινικής Αμερικής, η Γουατεμάλα και η Χιλή, τράβηξαν την προσοχή των εφημερίδων των Ηνω­μένων Πολιτειών, γεγονός καθόλου συνηθισμένο.

Ο Τύπος αποκάλυψε ότι ένας συνταγματάρχης του στρατού της Γουατεμάλας, κατηγορούμενος για δυο εγκλήματα, ήταν επί πολλά χρόνια έμμισθος πράκτορας της CIA. Ο εν λόγω συ­νταγματάρχης είχε κατηγορηθεί για τη δολοφονία ενός πολίτη των Ηνωμένων Πολιτειών καθώς και τον συζύγου μιας Αμερι­κανίδας. Ποτέ όμως ο Τύπος δεν είχε δώσει την παραμικρή ση­μασία στα χιλιάδες άλλα εγκλήματα που διαπράττουν οι διά­φορες στρατιωτικές δικτατορίες, τις οποίες ανεβάζουν και κα­τεβάζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στη Γουατεμάλα από το 1954 όταν η CIA, με τη συναίνεση του προέδρου Αϊζενχάουερ, ανέ­τρεψε τη δημοκρατική κυβέρνηση του Χιάκομπο Αρμπενς. Η φρίκη έφτασε στο απώγειό της με τις σφαγές της δεκαετία του ογδόντα: την εποχή εκείνη οι αξιωματικοί αντάμειβαν όσους στρατιώτες τους έφερναν ένα ζευγάρι αυτιά, με μια αλυσιδίτσα για το λαιμό με ένα επιχρυσωμένο φύλλο βαλανιδιάς. Τα θύματα όμως αυτής της σαραντάχρονης τακτικής-ο μεγαλύτερος αριθμός νεκρών σε όλη την Αμερική, το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα- ήταν πολίτες της Γουατεμάλας κι επιπλέ­ον, το άκρον άωτον της περιφρόνησης, στην πλειονότητα τους ιθαγενείς.

Την ίδια εποχή που αποκαλύφθηκε η υπόθεση του συνταγ­ματάρχη στη Γουατεμάλα, οι αμερικανικές εφημερίδες δημο­σίευαν την πληροφορία ότι δύο ανώτεροι αξιωματικοί της δι­κτατορίας Πινοσέτ στη Χιλή είχαν καταδικαστεί σε φυλάκιση, Η δολοφονία του Ορλάντο Λετελιέρ υπήρξε η εξαίρεση στον κανόνα της ατιμωρησίας που επικρατεί στη Λατινική Αμερική· όμως μια λεπτομέρεια διέφυγε από την προσοχή των δημοσιο­γράφων: η δικτατορία είχε δολοφονήσει τον Λετελιέρ και την Αμερικανίδα γραμματέα του στην Ουάσιγκτον. Τι θα γινόταν αν είχαν σκοτωθεί στο Σαντιάγο της Χιλής ή σε μια οποιαδή­ποτε άλλη πόλη της Λατινικής Αμερικής; Γιατί δεν τιμωρήθη­κε κανείς για τη δολοφονία του Χιλιανού στρατηγού Κάρλος Πρατς, που δολοφονήθηκε μαζί με την επίσης Χιλιανή σύζυγο του στο Μπουένος Άιρες, σε μια απόπειρα παρόμοια με του Λετελιέρ; Μέχρι τα μέσα του 1998, περισσότερο από είκοσι χρόνια αργότερα, δεν υπήρχαν νεότερα.

    *Αυτό το κείμενο αποτελεί απόσπασμα (σελ. 207 – 219) από το βιβλίο «ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΑΝΑΠΟΔΑ» του Εντουάρντο Γκαλεάνο και κυκλοφορεί από τις ‘Εκδόσεις Πιρόγα’ σε μετάφραση της ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΖΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Eduardo Galeano “Patas arriba” 1998