Σφίγγει η τουρκική τανάλια

Το Ποντίκι

του Δημήτρη Μηλάκα

Όλοι, ιδιαίτερα ο πρωθυπουργός της νέας κυβέρνησης των «τεχνοκρατών» Κ. Μητσοτάκης, (θα έπρεπε να) θυμούνται με ποιον τρόπο ξεκίνησε η «βασιλεία» του εκσυγχρονιστή Κώστα Σημίτη. Πριν καλά καλά καθίσει στην πρωθυπουργική καρέκλα, ο Κ. Σημίτης βρέθηκε με το πιστόλι (της κρίσης των Ιμίων) στον κρόταφο. Η Συμφωνία (της Μαδρίτης) απεμπλοκής που αποδέχτηκε, συνόδευσε ολόκληρη την οκταετή πρωθυπουργία του, τον εξανάγκασε να υλοποιήσει το μεγαλύτερο εξοπλιστικό πρόγραμμα της ελληνικής ιστορίας (αυτός που έναν χρόνο πριν είχε καταψηφίσει τον προϋπολογισμό για τις αμυντικές δαπάνες) και να κληροδοτήσει τεράστιο οικονομικό/διπλωματικό χρέος στους επόμενους: Μετά την κρίση των Ιμίων και τη Συμφωνία της Μαδρίτης, η θεωρία των γκρίζων ζωνών στο Αιγαίο δεν είναι πια θεωρία, αλλά παγίδα, μέσα στην οποία βρίσκεται ήδη η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη. 

Μπορεί εύκολα να δει κάποιος πώς έχει διαμορφωθεί στα ελληνοτουρκικά η κατάσταση, την οποία καλείται να διαχειριστεί η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας:

1.    Στην κυπριακή ΑΟΖ (η οποία έχει καθοριστεί με διεθνείς συμφωνίες, οι οποίες επιβεβαιώθηκαν με εμπορικές δικαιοπραξίες της κυπριακής κυβέρνησης με πετρελαϊκές εταιρείες-κολοσσούς), έχουν εγκατασταθεί εδώ και μήνες τουρκικά πλωτά γεωτρύπανα, τα οποία προστατεύονται από τουρκικά πολεμικά πλοία και αεροσκάφη, πολλά από τα οποία είναι μη επανδρωμένα. Τα πλωτά γεωτρύπανα εργάζονται για λογαριασμό της τουρκικής εταιρείας πετρελαίου η οποία, όπως λέγεται, συμπράττει με εταιρείες από δυτικές χώρες.

2.    Δυτικότερα της κυπριακής ΑΟΖ, νότια του Καστελλόριζου και μεταξύ Καστελλόριζου και Ρόδου, η Τουρκία εκδίδει εδώ και μήνες αλλεπάλληλες οδηγίες (naxtex) για δέσμευση θαλάσσιων περιοχών για την πραγματοποίηση ασκήσεων με πραγματικά πυρά. 

3.    Αυτήν ακριβώς την περιοχή, νότια του Καστελλόριζου, η Άγκυρα, με απόφαση του υπουργικού συμβουλίου την άνοιξη του 2012, η οποία δημοσιεύτηκε μαζί με σχετικούς χάρτες στην τουρκική εφημερίδα της κυβερνήσεως, πρόσφερε για έρευνα και εκμετάλλευση στην τουρκική κρατική εταιρεία πετρελαίου.

4.    Καθημερινά, εδώ και δύο χρόνια, τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη επιβεβαιώνουν στην πράξη τη θέση της Άγκυρας περί ύπαρξης γκρίζων ζωνών στο Αιγαίο, πετώντας πάνω από κατοικημένα ελληνικά νησιά.

Αυτή την κατάσταση συνόψισε, λίγο πριν από τις εκλογές, οι οποίες έφεραν τον Κυριάκο Μητσοτάκη στην πρωθυπουργία, με άρθρο του στην «Καθημερινή» ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης. Ο Κώστας Σημίτης – ως παθών (στην κρίση των Ιμίων), προφανώς γνωρίζει πώς παίζονται αυτού του είδους τα παιχνίδια – προειδοποίησε με το άρθρο του το πολιτικό σύστημα για αυτά που έρχονται...

Αυτά που έρχονται

Η διαπιστωμένη πια ύπαρξη υδρογονανθράκων στην περιοχή και η δρομολόγηση της εκμετάλλευσής τους από κολοσσιαίες πετρελαϊκές εταιρείες προϋποθέτουν οριστικές διευθετήσεις στην περιοχή, έτσι ώστε απρόσκοπτα και με ασφάλεια να προχωρήσουν οι απαιτούμενες θηριώδεις επενδύσεις οι οποίες θα αποφέρουν ιλιγγιώδη κέρδη.

Σε τέτοιου είδους «διανομές», όπως μπορεί να αντιληφθεί ο καθένας, καθοριστικός παράγοντας είναι η ισχύς του κάθε ενδιαφερόμενου που συμμετέχει στο παιχνίδι. Στην προκειμένη περίπτωση, η Τουρκία εμφανίζεται αποφασισμένη να διεκδικήσει τη μερίδα του λέοντος έναντι της απόλυτα ανίσχυρης Κύπρου κατ’ αρχάς, και της διαλυμένης και απόλυτα εξαρτημένης οικονομικά/πολιτικά Ελλάδας στη συνέχεια.

Η προφανής ελληνική αδυναμία είχε οδηγήσει την προηγούμενη κυβέρνηση – και οδηγεί και τη σημερινή – σε απόλυτα επισφαλή καταφύγια που έχουν να κάνουν είτε με την υποτιθέμενη προστασία ισχυρών «φίλων» (ΗΠΑ, Ε.Ε., Ισραήλ κ.λπ.) είτε με το Διεθνές Δίκαιο και τις υποτιθέμενες αδιαπραγμάτευτες βασικές του αρχές.

Ωστόσο, αν οι κυβερνώντες μας αξιοποιούσαν για πρακτικούς λόγους την Ιστορία και δεν τη χρησιμοποιούσαν απλώς για να λαφυραγωγήσουν κάτι από τη δόξα των αρχαίων ημών προγόνων, θα γνώριζαν κάτι που έχει αποδειχτεί χιλιάδες χρόνια πριν (314 π.Χ., Αθηναίοι εναντίον Μήλου, Θουκυδίδης): «Τα νομικά επιχειρήματα έχουν αξία όταν εκείνοι που τα επικαλούνται είναι περίπου ισόπαλοι σε δύναμη και ότι, αντίθετα, ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί όσο του το επιβάλλει η αδυναμία του». Η διαπίστωση του Θουκυδίδη έχει ήδη επιβεβαιωθεί και κατά τις τρέχουσες εξελίξεις στην κυπριακή ΑΟΖ.

Κατά τη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε., όπου η ελληνική και η κυπριακή πλευρά έσπευσαν να αναζητήσουν το Δίκαιο και την προστασία των εταίρων τους ζητώντας κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας, η οποία καταφανώς παρανομεί, επιβεβαιώθηκε για μία ακόμη φορά ότι στις διεθνείς σχέσεις δίκαιο είναι η ισχύς και το συμφέρον. Καθώς η Τουρκία είναι ο πέμπτος σε μέγεθος εμπορικός εταίρος της ΕΕ ως σύνολο και πρώτος ή δεύτερος κάποιων χωρών-μελών (Γερμανία, Ολλανδίας κ.λπ.) ήταν (ή θα έπρεπε να ήταν) αναμενόμενο ότι οι ευρωπαϊκές «κυρώσεις» δεν θα μπορούσαν παρά να είναι χάδι...

Όσο για την προστασία που αναμένει και η σημερινή ελληνική κυβέρνηση από τις ΗΠΑ ως αντάλλαγμα των όσων πολλών και μεγάλων έχει ήδη προσφέρει (βάσεις παντού στο ελληνικό έδαφος, Συμφωνία των Πρεσπών), η προηγούμενη κυβέρνηση, θα αποδειχτεί για μια ακόμη φορά ότι στις διεθνείς σχέσεις δεν υπάρχουν σταθερές φιλίες αλλά συμφέροντα, τα οποία η κάθε χώρα υπερασπίζεται κάθε στιγμή.

Και αυτήν τη στιγμή τα αμερικανικά συμφέροντα επιβάλλουν την εξεύρεση ικανών ανταλλαγμάτων προς την Τουρκία, προκειμένου η χώρα αυτή να παραμείνει στη σφαίρα επιρροής της Ουάσινγκτον. Ποιος θα καταβάλει το τίμημα του παζαριού ΗΠΑ-Τουρκίας, εφόσον αυτό ευοδωθεί,είναι νομίζουμε προφανές πια και για τη νέα ελληνική κυβέρνηση.

Μητσοτάκης και Κυπριακό

Μετά την επίσκεψή του στην Κύπρο και τις παραδοσιακές δηλώσεις υποστήριξης που αντάλλαξε με τον πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη, ο Κυριάκος Μητσοτάκης πιθανότατα συνειδητοποίησε το βάρος της πίεσης που καλείται να αντιμετωπίσει. Πρόκειται μάλιστα για μια πίεση που εκδηλώνεται όχι μόνο πέριξ της κυπριακής ΑΟΖ αλλά εκτείνεται δυτικότερα, στο Καστελλόριζο και μεταξύ Καστελλόριζου και Ρόδου. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, ότι η εν λόγω πίεση δεν ασκείται μόνο από την Τουρκία, καθώς δεν είναι η μόνη που επιδιώκει να επωφεληθεί από τις διευθετήσεις στην περιοχή. 

•    Όπως προείπαμε, οι επενδυτές (διεθνείς τράπεζες) που ήδη έχουν προσφέρει τεράστια ποσά απαιτούν άμεση τακτοποίηση των εκκρεμοτήτων στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου για την απρόσκοπτη απόδοση των επενδεδυμένων κεφαλαίων.

•    Η Άγκυρα έχει καταφέρει να διατυπώσει και να κατοχυρώσει έμπρακτα με σαφήνεια και αποφασιστικότητα τις διεκδικήσεις της στην κυπριακή ΑΟΖ κάνοντας ατιμώρητα γεωτρήσεις σε θάλασσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

•    Η Τουρκία παρέλαβε και θέτει σε επιχειρησιακή λειτουργία τις συστοιχίες των ρωσικών πυραύλων S400, συναντώντας όχι την αμερικανική οργή που θα περίμενε η Αθήνα, αλλά την κατανόηση του Αμερικανού προέδρου.

•    Έχοντας αποδείξει την αποφασιστικότητά της στην κυπριακή ΑΟΖ, η Τουρκία επιδεικνύει ανάλογες δυνατότητες που διαθέτει για να πράξει ανά πάσα στιγμή το ίδιο στη θαλάσσια περιοχή πέριξ του Καστελλόριζου, υπογραμμίζοντας διά της ισχύος της ότι εκεί η Ελλάδα δεν ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα.

Το απειλητικό σενάριο

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειώσουμε ότι, από την περασμένη άνοιξη, κυκλοφορεί στο διπλωματικό παρασκήνιο η πληροφορία για κάτι πολύ επικίνδυνο που προετοιμάζει η Τουρκία και του οποίου την εκδήλωση οργανώνει κατά τον Αύγουστο. 

Όσοι παρακολουθούν στοιχειωδώς τις τουρκικές κινήσεις γνωρίζουν ότι η Άγκυρα ουδέποτε κρύβει τις προθέσεις της, αλλά αντίθετα διακηρύττει τους στόχους της και προειδοποιεί για τις προθέσεις της. Στην προκειμένη περίπτωση, αξίζει να συγκρατήσουμε:

•    Τις επανειλημμένες τοποθετήσεις του προέδρου Ερντογάν και άλλων αξιωματούχων της τουρκικής κυβέρνησης περί των τουρκικών δικαίων στην ανατολική Μεσόγειο, τα οποία θα υπερασπιστούν με κάθε μέσο οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις.

•    Τις ενημερώσεις για τις τουρκικές θέσεις για την ανατολική Μεσόγειο, που με λεπτομέρειες ανέπτυξαν προ εβδομάδων οι τουρκικές πρεσβείες σε ευρωπαϊκές χώρες και στις ΗΠΑ σε δημοσιογράφους.

•    Την ομόφωνη (πλην του κουρδικού κόμματος) διακήρυξη των τουρκικών πολιτικών δυνάμεων εντός της Βουλής υπέρ των κινήσεων που έχει αναλάβει η κυβέρνηση για την προάσπιση των τουρκικών δικαίων στην ανατολική Μεσόγειο.

Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και η πληροφορία την οποία δημοσίευσε η «Καθημερινή» την περασμένη Κυριακή και κάνει το σενάριο μιας ελληνοτουρκικής εμπλοκής απτό και ξεκάθαρο. 

Όπως έγραψε, λοιπόν, η «Καθημερινή»: «Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, η κρατική εταιρεία πετρελαίου (ΤΡΑΟ) κατέθεσε αίτημα προς τη διοίκηση των τουρκικών ναυτικών δυνάμεων για διεξαγωγή σεισμικών ερευνών σε μια περιοχή η οποία εκτείνεται ανάμεσα στον 28ο και στον 29ο μεσημβρινό, δηλαδή σε μια περιοχή που ξεκινάει από τα νότια της Ρόδου και φθάνει πέρα από το Καστελλόριζο.

»Στο αίτημα της ΤΡΑΟ προς το τουρκικό επιτελείο ζητείται διαθεσιμότητα της περιοχής μετά τις 15 Αυγούστου, όταν ολοκληρώνεται η αποστολή του ερευνητικού σκάφους “Ορούτς Ρέις” στη Θάλασσα του Μαρμαρά. Το “Ορούτς Ρέις” αποτελεί το ένα από τα δύο εξελιγμένα ερευνητικά πλοία της Τουρκίας.

»Από την Αθήνα έχουν κοινοποιηθεί προς την Άγκυρα μέσω όλων των υφιστάμενων διαύλων οι κόκκινες γραμμές της και εκτιμάται ότι οι Τούρκοι γνωρίζουν πολύ καλά τα όρια που μπορεί να αγγίξει η κινητοποίησή τους. Είναι αξιοσημείωτη η συνέχεια που έχει δείξει η Ελλάδα σε αυτό τον τομέα, παρά το γεγονός ότι μεσολάβησαν δύο εκλογικές αναμετρήσεις και μία αλλαγή κυβέρνησης, δίχως να διαταραχθεί ουσιαστικά η υπηρεσιακή τάξη στα αρμόδια υπουργεία».

Ποιες κόκκινες γραμμές;

Ποιες, ωστόσο, είναι οι κόκκινες γραμμές της Αθήνας, για τις οποίες κάνει λόγο η «Καθημερινή»;

Αν πάρουμε ως κυβερνητική και όχι ως προσωπική θέση τα όσα είχε πει για την ελληνική ΑΟΖ στην ανατολική Μεσόγειο (στις διεθνείς σχέσεις δεν πρέπει να είσαι μοναχοφάης) από την περασμένη άνοιξη ο τότε υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς μιλώντας στο συνέδριο των Δελφών, αλλά και ta όσα διατύπωσε (δεν μπορεί να μη ληφθεί υπόψη το εύρος των τουρκικών ακτών στην ανατολική Μεσόγειο) ο διάδοχός του Γ. Κατρούγκαλος στην Αττάλεια, μετά τη συνάντησή του με τον Τούρκο ομόλογό του, το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι η προηγούμενη τουλάχιστον κυβέρνηση είχε μπει στον πειρασμό να εξετάσει σενάρια συνεκμετάλλευσης.

Άλλωστε, τα εν λόγω σενάρια έχουν συζητηθεί διεξοδικά στο παρελθόν από τις ελληνικές κυβερνήσεις, σύμφωνα με όσα αναφέρει στο βιβλίο ο Τούρκος διπλωμάτης Ντενίζ Μπουλούκμπασι, ο οποίος πήρε μέρος στις διερευνητικές επαφές Ελλάδας - Τουρκίας από το 2002 μέχρι το 2007. 

Ο Τούρκος διπλωμάτης υποστηρίζει ότι η ελληνική κυβέρνηση, την περίοδο 2002 - 2003, με πρωθυπουργό τον Κ. Σημίτη και ΥΠΕΞ τον Γ. Παπανδρέου, είχε δεχτεί να τεθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων η τουρκική αξίωση να δεσμευτεί η Ελλάδα ότι δεν θα ασκήσει το δικαίωμά της να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια σε ορισμένες περιοχές του Αιγαίου.

Όπως αναφέρει ο Τούρκος πρώην διπλωμάτης στο βιβλίο του, οι περιοχές που συμφωνήθηκε να παραμείνουν στα 6 ναυτικά μίλια είναι οι παρακάτω:

● Ανάμεσα στα τουρκικά παράλια και τα ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου.

● Η ανατολική, η νότια και η βόρεια πλευρά της Σαμοθράκης και της Λήμνου.

● Οι βόρειες και νότιες πλευρές της Λέσβου, των Ψαρών και της Χίου.

● Η βόρεια πλευρά της Σάμου.

● Η βόρεια, η νότια και η δυτική πλευρά της Ικαρίας.

● Η περιοχή με καθεστώς ανοιχτής θάλασσας που επεκτείνεται ανάμεσα στη Μύκονο και την Ικαρία στη Μεσόγειο.

● Ο δίαυλος Ρόδου - Καρπάθου.

● Ο δίαυλος Κάσου - Κρήτης.

● Ο δίαυλος Αντικυθήρων - Κρήτης.

Απ’ όλα αυτά, εύκολα αντιλαμβάνεται κάποιος για ποιον λόγο η προηγούμενη ελληνική κυβέρνηση, αν και το έχει δημοσίως ανακοινώσει (Κοτζιάς, κατά την τελετή αποχώρησής του από το ΥΠΕΞ) δεν προχώρησε σε κινήσεις που έχουν να κάνουν με την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων ακόμη και σε περιοχές... μακριά από το Αιγαίο, όπως είναι η περιοχή των Κυθήρων (δίαυλος Αντικυθήρων - Κρήτης) και της Κρήτης (δίαυλος Κάσου - Κρήτης).

Με δεδομένη την πιεστική διπλωματικά και απειλητικά στρατιωτικά κατάσταση στο Αιγαίο και στην περιοχή μεταξύ Καστελλόριζου και Ρόδου, η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη ωθείται προς μια διέξοδο-παγίδα, η οποία προσφέρθηκε προ ημερών από την τουρκοκυπριακή πλευρά με τις προφανείς ευλογίες της Άγκυρας. 

Η τουρκική «διέξοδος» κατατέθηκε ως πρόταση των Τουρκοκυπρίων για τη δημιουργία μιας κοινής ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής επιτροπής η οποία θα αναλάβει να διαχειριστεί τη διανομή του ενεργειακού πλούτου της κυπριακής ΑΟΖ. Την εν λόγω πρόταση απ’ ό,τι ακούγεται την καλοβλέπει η ηγεσία της Κύπρου…

Πιθανώς προς αυτήν τη «διέξοδο» θα βαδίσει και ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ελπίζοντας ότι αυτό το μοντέλο «συν-διαχείρισης» δεν θα μεταφερθεί, τουλάχιστον κατά την πρωθυπουργική του θητεία, δυτικότερα, στην περιοχή Καστελλόριζου-Ρόδου.

* Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 2084 στις 1-8-2019