ardin-rixi

του Σπύρου Κουτρούλη από την Ρήξη φ. 153

Στην Καθημερινή της Κυριακής της 12.5.2019 μοιράστηκε το βιβλίο του Θάνου Βερέμη Εκσυγχρονισμός και συντήρηση: από τον 19ο στον 21ο αιώνα, όπου επικρίνεται ο λαϊκισμός, όπως εκφράστηκε από το ΠΑΣΟΚ του Α. Παπανδρέου και τον ΣΥΡΙΖΑ. Προσπαθώντας να διατυπώσει μια ιστορική αιτιολογία, ορίζει ως γενάρχη του λαϊκισμού τον στρατηγό Μακρυγιάννη. Στην πραγματικότητα θέλει να επιτεθεί κυρίως στον Γ. Σεφέρη και στην περίφημη διάλεξη του στο Κάιρο όπου μεταξύ άλλων είπε «Κάθε φορά που η φυλή μας γυρίζει προς τον λαό ζητά να φωτιστεί από τον λαό, αναμορφώνεται από τον λαό».

Επειδή ο Θ. Βερέμης συγχέει το λαϊκό με το λαϊκιστικό, είναι εύλογο να επικρίνει τον Γ. Σεφέρη και να μην αποδέχεται ότι ο λαός μας δημιούργησε το δημοτικό τραγούδι, διέσωσε τη βυζαντινή τέχνη και, μέσα από την ορθόδοξη λειτουργία, το τυπικό της αρχαίας τραγωδίας. Επιπλέον μέσα από τους κοινοτικούς θεσμούς και το εθιμικό δίκαιο δημιούργησε πρωτογενείς θεσμούς δικαίου. Γι’ αυτό ο ισχυρισμός του Θ. Βερέμη ότι «ο Μακρυγιάννης περιγράφει με ακρίβεια μια κοινωνία με άφθονη παλληκαριά αλλά χωρίς νόμους, αρχές και συνέπεια εκτός από την προαγωγή των συμφερόντων των ημετέρων» (σελ.159), παραλείπει να αναφέρει ότι η οθωμανική κοινωνία και το οθωμανικό κράτος επέτρεπε κάτι τέτοιο αλλά, οι Έλληνες παρόλα αυτά δημιούργησαν τις δικές τους συσσωματώσεις όπως φαίνεται και στα Αμπελάκια και στους συντροφοναύτες των Σπετσών και της Ύδρας. Και το γνήσιο ενδιαφέρον για τη διαιώνιση του ελληνισμού συνδυάστηκε με κανόνες δικαίου οικονομικού ορθολογισμού, αφού η συντροφική διανομή προϋπέθετε τη δημιουργία πλούτου και κερδών.

Το παλαιό ΚΚΕ εσωτ., διά μέσου των κειμένων του Ν.Πουλαντζά και του Άγγ. Ελεφάντη, είχε υποδείξει τον λαϊκισμό ως ένα σημαντικό πολιτικό του αντίπαλο. Αντιθέτως ο ΣΥΡΙΖΑ αναρριχήθηκε στην εξουσία χάρη στη δημαγωγία, τη δημοκοπία και την εξαπάτηση του ελληνικού λαού. Ο Θ. Βερέμης προμηθεύεται τα επιχειρήματά του κατά του Μακρυγιάννη και κατά της γενιάς του ‘30 από διανοούμενους που κινούνται στον χώρο του ΣΥΡΙΖΑ, όπως ο Γ. Γιαννουλόπουλος και ο Ν. Θεοτοκάς, που, επιτέθηκαν στον Μακρυγιάννη και τον Σεφέρη. Ο λόγος είναι το ότι σκόπιμα συγχέουν το λαϊκό με το λαϊκίστικο και το εθνικό με το εθνικιστικό. Αντίθετα, οι εκπρόσωποι της γενιάς του ‘30, που προέρχονταν από τον βενιζελισμό και τη φωτισμένη αστική τάξη, έκαναν δύο αμοιβαία εξισορροπητικές κινήσεις: υιοθέτηση της φόρμας του μοντερνισμού και εμβάθυνση στα στοιχεία του νέου ελληνισμού.

Οι ορθές αναφορές του Θ. Βερέμη στον Αριστοτέλη παραλείπουν να τονίσουν ότι αυτός συμπέρανε πως ο άνθρωπος «είναι ζώο πολιτικό», δηλαδή ότι διαμορφώνεται από τη σχέση του με τους άλλους ανθρώπους, και ότι απέδιδε καίρια σημασία στην οικογένεια, στη φιλία, στην πολιτεία. Οι επικριτικές αναφορές του στο πολίτευμα που διαμορφώθηκε μετά την ελληνική επανάσταση αποτυγχάνουν να ερμηνεύσουν αυτό που εύστοχα μας έδειξε ο Π. Κονδύλης. Η εισαγωγή κοινοβουλευτικών θεσμών σε μια κοινωνία που δεν είχε διαμορφώσει τη δική της αστική τάξη επρόκειτο να τους μετατρέψει σε όπλο των προαστικών δυνάμεων. Συνεπώς, μόνο ο Ι. Καποδίστριας με τη φωτισμένη δεσποτεία του, που τελικά θα οδηγούσε σε κοινοτικούς θεσμούς άμεσης δημοκρατίας θα μπορούσε να δώσει λύση στο ελληνικό πολιτικό πρόβλημα.

Τελικά ο Θ. Βερέμης συναντάται με τη διανόηση του ΣΥΡΙΖΑ στις κοινές τους συγχύσεις ανάμεσα στο λαϊκό και το λαϊκίστικο, το εθνικό και το εθνικιστικό. Εξ ου και η κοινή τους υποστήριξη στη Συμφωνία των Πρεσπών…

Το δοκίμιο του Θ. Βερέμη παρουσιάζει και άλλες δευτερεύουσες αδυναμίες, όπως: Παραλείπει να αναφέρει ότι για το πελατειακό κράτος υπάρχουν διαχρονικά ευθύνες (για παράδειγμα ο Κ. Μητσοτάκης, ο κατά τα άλλα φιλελεύθερος, υπερηφανευόταν σε συνέντευξή του στον Α. Παπαχελά για τα ρουσφέτια που έκανε) σε όλο το πολιτικό σύστημα και ότι στο περιβάλλον του Κ. Σημίτη υπήρξαν συμπτώματα διαφθοράς.