Το ευρώ και η έξοδος των ισχυρών

Σοφοκλέους 10

Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού υπήρχε μια σειρά εξελίξεων που δικαιολογούν την αισιοδοξία για τις πιθανότητες επιβίωσης του ευρώ. Ήδη από τον τελευταίο Σεπτέμβριο όμως, οι πολιτικοί ηγέτες της ζώνης του ευρώ έχουν κάνει ό, τι μπορούν για να καταρρίψουν αυτές τις ελπίδες.

Ανάμεσα στα θετικά ήταν η απόφαση για την ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, του ταμείου διάσωσης για τις προβληματικές χώρες, επιτρέποντας την άμεση ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, χωρίς να διέλθουν από το δημόσιο. Επίσης, η έγκριση του γερμανικού συνταγματικού δικαστηρίου του ESM, η εμφάνιση μιας φιλοευρωπαϊκής πλειοψηφίας από τις ολλανδικές εκλογές και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα που αποκαλύπτει το μεγάλο, αλλά υπό όρους όπλο της, τις οριστικές χρηματικές συναλλαγές(OMT). Και τότε όλα έγιναν σφαιρικά. Η Γερμανία επιμένει ότι οποιαδήποτε άμεση ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών από το ESM θα καλύπτεται από κρατική εγγύηση. Η διάκριση μεταξύ του δανεισμού ESM στο δημόσιο και την κρατική ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών της – δημιουργώντας ένα ισορροπημένο δελτίο κρατικού παθητικού – και την ESM ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών άμεσα, αλλά με εγγύηση από το δημόσιο – δημιουργώντας ένα εκτός ισολογισμού ενδεχόμενο κρατικό παθητικό – είναι μία μόνο από τις επιφάσεις. Οι αγορές θα το δουν διαμέσου αυτού.

Η Γερμανία και οι σύμμαχοί της θέλουν τον εποπτικό ρόλο της ΕΚΤ να περιορίζεται σε ένα μικρό αριθμό μεγάλων, κυρίως διασυνοριακών τραπεζών. Συστημικά προβλήματα μπορούν να δημιουργηθούν από ομάδες των εγχώριων τραπεζών, όπως αποδεικνύεται από τις Landesbanken και Cajas. Επιπλέον, η Γερμανία και οι άλλοι υποστηρικτές του μινιμαλιστικού εποπτικού ρόλου της ΕΚΤ θέλουν να καθυστερήσουν την έναρξη του εποπτικού ρόλου της και ως εκ τούτου, επίσης, την έναρξη της απευθείας ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών από το ESM. Τέλος, οι γερμανοί, ολλανδοί και φινλανδοί υπουργοί Οικονομικών υποστηρίζουν ότι δεν πρέπει να υπάρξει αναδοχή από το ESM του δημόσιου χρέους που δημιουργήθηκε σε προηγούμενες ανακεφαλαιοποιήσεις τραπεζών, συμπεριλαμβανομένης αυτής της Ισπανίας. Στην περίπτωση της Ιρλανδίας, η οποία δημιούργησε περίπου € 63 δις δημόσιου χρέους με την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών της, αύξησε σημαντικά τους κινδύνους μιας χρεοκοπίας της Ιρλανδίας.

Η υποστήριξη των OMT δεν μπορεί να ελεγχθεί μέχρι ένα κράτος να υποβάλλει σχετικό αίτημα και να πληροί όλες τις προϋποθέσεις, συμπεριλαμβανομένης ότι η χώρα είναι σε ένα κατάλληλο πρόγραμμα και ότι συμμορφώνεται με το πρόγραμμα αυτό. Η Ισπανία, η πρώτη υποψήφια, κάνει ό, τι μπορεί για να καθυστερήσει το αναπόφευκτο.

Οι προϋποθέσεις για την Ελλάδα να παραμείνει στη ζώνη του ευρώ για περισσότερο από μερικούς μήνες δεν πληρούνται. Η Ελλάδα δε συμμορφώνεται τόσο με τη δημοσιονομική λιτότητα όσο και με τους όρους των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, συμπεριλαμβανομένης της ιδιωτικοποίησης. Είναι σαφώς επιθυμητό οι (υπερβολικοί) όροι της δημοσιονομικής λιτότητας να τροποποιηθούν, αλλά αυτό απαιτεί χρηματοδότηση - κατά πάσα πιθανότητα μεταξύ € 10 δις και € 15 δις επιπλέον από τώρα μέχρι και το τέλος του 2014, με επιπλέον σημαντικά κονδύλια που απαιτούνται κατά τα επόμενα δύο χρόνια. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο διατείνεται ορθώς για την κατανομή βαρών του δημόσιου τομέα από τους επίσημους πιστωτές της Ελλάδας και από το ευρώ-σύστημα. Δεν είναι πιθανό να ψηφιστούν από τα κοινοβούλια του πυρήνα του ευρώ νέα χρήματα για την Ελλάδα.΄

Η επίσημη επίσκεψη της καγκελαρίου Μέρκελ στην Ελλάδα ήταν, κατά την άποψή μου, κυρίως για τη γερμανική εσωτερική πολιτική-εκλογική κατανάλωση και για να αποκτήσει ένα γερμανικό άλλοθι για το "Grexit". Η ΕΚΤ υποστηρίζει ότι οποιαδήποτε εθελοντική επιβάρυνση μοιράζεται στο ευρώ-σύστημα θα αποτελούσε άμεση χρηματοδότηση του δημοσίου και θα ήταν ενάντια στο νόμο. Η Ελλάδα, τότε θα βγει από το ευρώ, εκτός αν επιτύχει μια ντε φάκτο διαγραφή του υπολοίπου των περίπου € 300 δισ. του δημόσιου χρέους. Για να συνεχίσουν να είναι σύμφωνοι με το ευρωπαϊκό δίκαιο, η ΕΚΤ και το ευρώ-σύστημα θα πρέπει να προσποιούνται ότι είναι ένα προπύργιο σε οποιαδήποτε αναδιάρθρωση του χρέους.

Με την ελληνική γενική κυβέρνηση να αναμένεται να έχει ένα μικρό πρωτογενές πλεόνασμα το επόμενο έτος, υπάρχει ελπίδα της οικονομικής αναγέννησης, με την προϋπόθεση ότι η Ελλάδα παίρνει σοβαρά τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις των αγορών εργασίας της, τα επαγγέλματά της, το φουσκωμένο δημόσιο τομέα της, τη φορολογική διοίκηση και τη διαχείριση των δημοσίων δαπανών.

Για να σωθεί το ευρώ, απαιτείται ένα μεγαλύτερο βήμα προς την πλήρη ένωση τραπεζών.

Αυτό σημαίνει ότι η ΕΚΤ γίνεται επόπτης όλων των τραπεζών της ζώνης του ευρώ, ότι υπάρχει ένα ενιαίο σε όλη την ευρωζώνη καθεστώς εξυγίανσης των τραπεζών και ένα καθεστώς εγγύησης των καταθέσεων και κεφαλαίων, που καλύπτει και τον κίνδυνο μετατροπής, επίσης. Η Τραπεζική Ένωση είναι αναγκαία για την αποκατάσταση του μηχανισμού μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής της ευρωζώνης, που καταστράφηκε από κακοήθεις βρόχους ανάδρασης μεταξύ των αδύναμων ηγεμόνων και τραπεζών και των εθνικών τραπεζικών εποπτικών αρχών στον πυρήνα επιβάλλοντας de facto ελέγχους κεφαλαίων συγκαλυμμένους ως προληπτική εποπτεία.

Επίσης, αναγκαίο για να σωθεί το ευρώ και να δημιουργηθούν οι συνθήκες για την ανάκαμψη της ανάπτυξης είναι η αναδιάρθρωση του χρέους των πιο πιθανών προς πτώχευση κρατών – η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Κύπρος και, ενδεχομένως, η Ισπανία, η Ιταλία και η Σλοβενία. Η κόπωση της λιτότητας στην περιφέρεια και η αυξανόμενη κόπωση της διάσωσης στον πυρήνα σημαίνει ότι η ΕΚΤ / ευρώ-σύστημα είναι ο μόνος «Άγιος Βασίλης» που είναι ικανός να καλύψει τα κενά φερεγγυότητας των κρατών και των τραπεζών στη ζώνη του ευρώ. Ωστόσο, οποιαδήποτε προσπάθεια από την ΕΚΤ / ευρώ-σύστημα για να παίξει αυτό το ρόλο σε επαρκή κλίμακα για να κάνει απτή διαφορά, θα μπορούσε να προκαλέσει την έξοδο των ισχυρών, που απορρίπτουν την ΕΚΤ ως αορίστου χρόνου «Άγιο». Το επόμενο έτος θα είναι πολύ ζωηρό.