Το μεγάλο παζάρι της ευρωζώνης

Σοφοκλέους 10

Η ευρωζώνη χαρακτηρίζεται πλέον από δύο στρατόπεδα. Στις πιστώτριες χώρες, όπως η Γερμανία, όπου οι πολίτες μαθαίνουν ότι το σπάταλο Club Med  απειλεί να ληστέψει τις αποταμιεύσεις των εργατικών πολιτών τους και στις υπερχρεωμένες χώρες, ειδικά στην Ελλάδα, ισχυρίζονται ότι ο κοινωνικός ιστός τους είναι υπό διάλυση λόγω της λιτότητας και ότι αυτή είναι η πρόθεση του ηγεμόνα της Ευρώπης, Γερμανίας.

Και οι δύο πλευρές βλέπουν ότι ένα σύστημα με μία κοινή νομισματική πολιτική, αλλά ένα μίγμα εθνικών δημοσιονομικών πολιτικών, απεριόριστες χρηματοοικονομικές ροές, αλλά ρύθμιση των τραπεζών σε εθνικό επίπεδο, μια ενιαία αγορά αγαθών, αλλά σε μεγάλο βαθμό εθνικές αγορές για πολλές υπηρεσίες, δεν είναι βιώσιμο.

 Ωστόσο, ένας συμβιβασμός που θα μπορούσε να ωφελήσει όλες τις χώρες αρχίζει να διαφαίνεται στις δηλώσεις μετριοπαθών πολιτικών – συμπεριλαμβανομένων της καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ και του υπουργού Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Αλλά επειδή οι προτάσεις αυτές προέρχονται από τη Γερμανία, ήδη 'κακόφημη΄για τη στάση της, λαμβάνουν λίγη προσοχή. Είναι καιρός να τους πάρουν στα σοβαρά.

Η ευρωζώνη πρέπει να λύσει δύο προβλήματα ταυτόχρονα. Βραχυπρόθεσμα, υπάρχει το πρόβλημα της 'κληρονομικότητας': ορισμένες οικονομίες είναι σε επείγουσα ανάγκη οικονομικής στήριξης και τόνωσης της οικονομίας. Μερικές από αυτές τις οικονομίες δεν είναι καθόλου ανταγωνιστικές, μετά από χρόνια υψηλών μισθών, γενναιόδωρες κρατικές χρηματοδοτήσεις και χαμηλή αύξηση της παραγωγικότητας. Πολλές χώρες έχουν πληγεί από την οικονομική κρίση που έγινε τελικά κρίση δημόσιου χρέους. Ως εκ τούτου, το δημόσιο χρέος τους είναι εκτός ελέγχου, ενώ έχουν βυθιστεί σε βαθιά ύφεση. Αλλά η μείωση του χρέους με μέτρα λιτότητας βαθαίνει αναπόφευκτα την ύφεση.

Μακροπρόθεσμα, υπάρχει το πρόβλημα της βιωσιμότητας. Δεν υπάρχουν θεσμοί σε θέση να διορθώσουν τα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών και τα εθνικά χρέη στο μέλλον. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές δεν έχουν αναμορφωθεί ώστε να εμποδίσουν το ενδεχόμενο ο φορολογούμενος να πρέπει να υποστηρίξει χρηματοπιστωτικά ιδρύματα συστημικής σημασίας, που απειλούνται με κατάρρευση. Η ευρωζώνη δεν έχει εφαρμόσει τις βαθιές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για την τόνωση της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης, ιδίως στις χώρες σε κρίση.

Αυτά τα προβλήματα μπορούν να λυθούν μόνο από κοινού. Ένας  συμβιβασμός θα μπορούσε να επιτευχθεί σύμφωνα με τα ακόλουθα:

1. Κατ 'αρχάς, κάθε κυβέρνηση της ευρωζώνης θα διαμορφώσει ένα «σταθεροποιητικό δημοσιονομικό κανόνα», διευκρινίζοντας τη μακροχρόνια σχέση του εθνικού χρέους προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (όχι περισσότερο από 60 τοις εκατό), το ρυθμό σύγκλισης (πόσο γρήγορα η σχέση χρέους/ΑΕΠ θα φθάσει τον στόχο της) και την αντικυκλικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής. Όσο μεγαλύτερα είναι τα δημοσιονομικά κίνητρα που επιτρέπονται σε περιόδους ύφεσης, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η δημοσιονομική συστολή σε καιρό ανάπτυξης. Ένα τέτοιο δημοσιονομικό κανόνα θα μπορούσε να δώσει στις χώρες μέχρι και 25 χρόνια για να βάλουν τα οικονομικά τους σε τάξη, ως υποκατάστατο για την προσωρινή αμοιβαιοποίηση του υπάρχοντος χρέους. Οι χώρες αυτές θα μπορούσαν να καταπολεμήσουν την ύφεση με φορολογικά κίνητρα, αποφεύγοντας τον φαύλο κύκλο στον οποίο είναι σήμερα παγιδευμένες.

Ο δημοσιονομικός κανόνας κάθε εθνικής κυβέρνησης τότε θα εφαρμοστεί αξιόπιστα σε επίπεδο ευρωζώνης. Αν μια κυβέρνηση έφθανε το έλλειμμα σε μη επιτρεπτά επίπεδα,

η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα είχε, για παράδειγμα, το δικαίωμα να αυξήσει το φόρο προστιθέμενης αξίας για να μειώσει το έλλειμμα. Αν μια χώρα δεν ήταν σε θέση να συγκεντρώσει τους απαιτούμενους φόρους, η Επιτροπή θα έχει θεσμοθετημένα το δικαίωμα να βοηθήσει.

Δεύτερον, η ευρωζώνη θα πρέπει να υιοθετήσει διαφανή κριτήρια για την κρατική ρευστότητα, έτσι ώστε μια χώρα της οποίας το εθνικό χρέος είναι πολύ υψηλό σε σχέση με την απόδοσή του (που θα καταστήσει δυνατή μια σταθερή πορεία ανάπτυξης χωρίς να απομακρύνεται από το δημοσιονομικό κανόνα του) θα μπορούσε να κηρυχθεί σε πτώχευση και να υποβληθεί σε μια ομαλή διαδικασία αναδιάρθρωσης.

Τρίτον, όλες οι χώρες της ευρωζώνης θα υιοθετήσουν ένα κοινό σύστημα δημοσιονομικού κανονισμού, συμπεριλαμβανομένης της κοινής εποπτείας των τραπεζών και τραπεζικών συστημάτων, την εξυγίανση των τραπεζών και των μηχανισμών εγγύησης των καταθέσεων, για την αποφυγή συστημικού κινδύνου.

Σε περίπτωση που όλες οι χώρες της ευρωζώνης καταφέρουν να φτάσουν τους στόχους  τους, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας θα μπορούσε να περιοριστεί στη στήριξη των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Τα ιδρύματα που δεν θα ήταν επιλέξιμα για χρηματοδότηση από τον ESM θα υποβάλονταν στο κοινό  καθεστώς αναδιάρθρωσης και εκκαθάρισης.

Τέταρτον, τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία θα πρέπει να στοχεύουν σε επενδύσεις για την προώθηση της ανάπτυξης σε χώρες με επίμονα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Αυτό θα καταστήσει τις χώρες σε κρίση πιο ανταγωνιστικές.

Με αυτά τα μέτρα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα μπορούσε να αφοσιωθεί κυρίως στον έλεγχο του πληθωρισμού. Σύμφωνα με το ισχύον καθεστώς, ο κίνδυνος της σύγκρουσης μεταξύ των δύο στόχων της ΕΚΤ - τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος και τη σταθερότητα των τιμών - αυξάνει τους φόβους για μελλοντικό πληθωρισμό.

Αυτό το μεγάλο παζάρι θα δώσει σε χώρες σε κρίση τη βραχυπρόθεσμη στήριξη για να ξεπεράσουν τα προβλήματά τους, διασφαλίζοντας παράλληλα στις πιστώτριες χώρες ότι η μακροπρόθεσμη πορεία της ευρωζώνης θα είναι βιώσιμη.