Η Τουρκία σε σταυροδρόμι - Στρατηγική ερμηνεία

Νέα Κρήτη

Επιδιώκοντας να κατανοήσει κανείς τα πρόσφατα γεγονότα στην Τουρκία μπορεί να αποδώσει πολλά αποτελέσματα. Τα αποτελέσματα αυτά ωστόσο αποτελούν μόνο μια βραχυπρόθεσμη ερμηνεία πολλαπλών αλλαγών. Οι αλλαγές αυτές, αποτέλεσμα μιας αποτυχημένης προσπάθειας πραξικοπήματος, θα συνεχιστούν. Θα είναι ραγδαίες και θα συντελεστούν σε ακόμα πιο σύντομο χρονικό διάστημα! Παρόλες τις χρόνιες προσπάθειες, η Τουρκία να απολαμβάνει ενός «Στρατηγικού Βάθους» και το οποίο επιδιώκεται πολλά χρόνια τώρα στην γείτονα χώρα.

Γράφει ο  Δρ. Μάριος Παναγιώτης Ευθυμιόπουλος*

Κατά την αρχική επιλογή του τότε Πρωθυπουργού και πολλά υποσχόμενου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, για τον υπουργό Εξωτερικών της γείτονας χώρας, επελέχθει να γίνει τότε και ο καθηγητής Άχμετ Νταβούτογλου. Ένας σοβαρός ακαδημαϊκός και επιστήμονας, με πολλές διεθνείς και παγκόσμιες παρουσίες με εμπερίες ζωής σε διάφορα κράτη, αναπτύσσει την πολιτική αξιολόγησης για ένα κατανοητό και σοβαρά υποσχόμενο «Στρατηγικό Βάθος». Θα μπορούσε κανείς να πει πως η αρχική τότε επιστημονική μελέτη του καθηγητή Νταβούτογλου ήταν μια κατά παραγγελία μελέτη για αυτό που θα επακολουθούσε τα επόμενα χρόνια:

Όπως αναφέρεται στο βιβλίο του μεταφρασμένο στην Ελληνική, το βιβλίο αυτό επεδίωξε να «επανερμηνεύσει τα στοιχεία ισχύος της Τουρκίας. Στην σελίδα 89 αναφέρεται πως συχνά πυκνά εντός της Τουρκίας, «επιδιώκετο συζητήσεις περί της πραγματικής δυνητικής ισχύος της Τουρκίας στις διεθνείς σχέσεις...». το κατά πόσο αργότερα, ωστόσο στην εξέλιξη της μελέτης αυτής, αυτό μπορούσε «...να γίνει και να εφαρμοστεί...» μπορεί κανείς να το κατανοήσει αξιολογώντας ή αναμένοντας ανάπτυξη εντός και εκτός της Τουρκίας. Και αυτό ακριβώς διαμορφώσε την Τουρκία ως χαρακτηριστικό τα τελευταία χρόνια.

Από οικονομικής και πολιτικής φύσεως η Τουρκία ανασυντάχθηκε και αναμορφώθηκε. Το οικονομικό πλάνο ανάπτυξης πέτυχε. Με κυριότερη την επιτυχή αποπληρωμή όλων των μέχρι τον Απρίλιο του 2014 χρεών προς τους παγκόσμιους οίκους πιστωτικής δανειοδότησης (πχ το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο). Ενίσχυσε τις εξαγορές και κυρίως αναβάθμισε αυτό το οποίο ερωτούσε κατά πόσο είναι εφικτό στο βιβλίο του κ. Νταβούτογλου.

Κατά πόσο μια νέα δύναμη με ισχύ θα μπορούσε να είναι σε θέση να χρησιμοποιηθεί και από διπλωματικής άποψης. Πολιτικά εξίσου γίνονταν συντονισμένες προσπάθειες για τόσο εκβάθυνση των σχέσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά ωστόσο και συνεργασία με τις πρώην Σοβιετικές χώρες και σήμερα πολλά υποσχόμενες χώρες με πρόσχημα το εμπόριο και την ενεργειακή ανάπτυξη και ασφάλεια καθώς και τεχνολογική αναδόμηση.

Σε επίπεδο κυβερνητικό, διατήρησε το ρόλο του Δημοκρατικά εκλεγμένου Πρωθυπουργού και αργότερα Προέδρου της χώρας, κατανοώντας ωστόσο, πως για να γίνει σεβαστός σε παγκόσμιο επίπεδο (βλέπε G20 μεταξύ άλλων), έπρεπε αφενός να γίνει οικονομικά δυνατός με μια δυνατή εμπορικά και ισοζύγιο χώρα. Θα έπρεπε επίσης να γίνει και το αντίθετο: ανθρωποκεντρικός και λαϊκιστής όπου και όποτε αυτό χρειαστεί. Ταυτοχρόνως να γίνει συμπονετικός και Θρησκευτικά ηγετικός, δεδομένου του συνδέσμου, το οποίο υπάρχει με μια ουστιαστικά αναβαθμισμένη Αραβική κοινωνία των 1.2 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, όπου πολλές είναι οι ευκαιρίες και δυνατότητες αλλά και όπου οι επενδύσεις και τα χρέη μεγαλώνουν.

Σημειωτέο, πως στο σημείο αυτό τα έσοδα της Τουρκίας μόνο από τον Τουρισμό από τις Αραβικές χώρες, ανέρχονται σε πολλά εκατομμύρια ευρώ, διότι όπως απλά πρόσφτα μου έθεσε υψηλόβαθμο στέλεχος, η Τουρκία απολαμβάνει και ενώνει τόσο τον Ευρωπαϊκό τρόπο ζωής όσο και τον Αραβικό, μεταξύ άλλών και της Μουσουλμανικής πίστης και αξιών αυτής όπως το halal food .

Συνεπαγόμενα, τα απτά ζητήματα ανάπτυξης της Τουρκίας ήταν και είναι συγκεκριμένα και σε κοινωνικό επίπεδο: πώς θα αναπτυχθεί ένα κοινωνικό κίνημα εθνοκεντρικής και λαϊκής βούλησης με προσχήματα την εθνική υπερηφάνεια η οποία κατατίθεται και θρησκευτικά, πως θα αναπτυχθεί το ισοζύγιο εμπορίου εξαγωγών και εισαγωγών, πως θα αναβαθμιστεί ο διπλωματικός και επενδυτικός ρόλος της Τουρκίας και πως θα αποτελέσει η Τουρκία σύμβολο παγκόσμιας εμβέλειας σε υπηρεσίες, στις διεθνείς μεταφορές και logistics, επιστημονικές συναντήσεις, θρησκευτικές συναθρήσεις και τεχνολογικές καινοτομίες, μεταξύ άλλων, πως θα αυξήσει την επιρροή της σε υποανάπτυκτες και υπο-ανάπτυξη χώρες (Σομαλία ως παράδειγμα με την Νέα Πρεσβεία της Τουρκίας κατά το 2016), αλλά και στρατιωτικά και αμυντικά η Τουρκία να αποτελέσει υπέρμαχο της Δυτικής επιδίωξης για την ανεξέλεγκτη παγκόσμια και περιφερειακή τρομοκρατική αποτροπή, όταν ταυτοχρόνως επιδιώκει φαινομενικά η Τουρκία να τερματίσει τα υπάρχοντα περιφερειακά, διεθνή (Κύπρος) ή διμερή ζητήματα (Ελληνο-Τουρκικά). Με λίγα λόγια η σκέψη του ηγετη της Τουρκίας, ήταν και είναι ορθολογική, καινοτόμα αλλά δεν έχει όρια όπως και δεν υπάρχει φόβος γιατί ο δρόμος είναι μονόδρομος. Η φαντασία οργιάζει και η πράξη μιλάει από μόνη της.

Έτσι επιστρέφοντας στην εκ βαθέων μελέτη του στρατηγικού βάθους και της επιδίωξης για το λεγόμενο «zero sum game», όσο εμείς επιδιώκαμε τα τελευταία χρόνια να αναλύσουμε την νέα τάση και τάξη πραγμάτων της Τουρκίας, ξεχάσαμε να ορίσουμε τους χρονικούς ορίζοντες των πράξεων αυτών από την Τουρκία και για την Τουρκία.

Το στρατηγικό βάθος ήταν μόνο η αρχή ή αντιπερισπασμός εν' τέλει. Είναι η αρχή του αυταρχισμού με Δημοκρατικά και κοινωνικά μέσα. Είναι η αρχή της εκμετάλλευσης των εμπειριών και της εικασίας.

Τόσα χρόνια δημιουργούσε υποθέσεις που θα έμελαν να μείνουν ανοιχτές, ώστε να βρεθεί η ευκαιρία να αδράξει να κάνει τις τελικές ή αρχικές αλλαγές εντός της χώρας τους και σίγουρα σε επίπεδο διεθνούς και περιφερειακής πολιτικής. Έτσι ώστε η Τουρκία να αποτελέσει εκ βαθέων πλέον ένα κράτος «αρχών» όπως τα φαντάζεται και τα οραματίζεται ο Πρόεδρος της Τουρκίας, με δύναμη περιφερειακή και επειδίωξη παγκόσμιας δύναμης. Εύλογα αυτό γίνεται κατανοητό όταν ο Πρόεδρος της Τουρκίας καλεί «τον φίλο του τον Πρόεδρο των ΗΠΑ», να εκδώσει τον καταζητούμενο Fetullah Gullen, σημειωτέο αμερικανό πολίτη, στην Τουρκία, μεταξύ άλλων, όταν ταυτοχρόνως είχε επί 4 χρόνια αποδομήσει σχέσεις με το Ισραήλ αλλά και την Ρωσία αλλά όταν αποφάσισε να συντηρήσει δυνάμεις το έκανε. Ταυτοχρόνως επαναπαύετο στην διαμόρφωση μιας πολιτισμικής ατζέντας ανά τον ανατολικό κόσμο και την Εγγύς Ανατολή και κατά το έτος 2016, στην Λατινική Αμερική και τώρα την ανατολική Αφρική, εκεί όπου απέναντι ο πόλεμος στην Υεμένη γίνεται μεταξύ άλλων και για τον έλεγχο των θαλάσσιων οδών, και όπου ο Πρόεδρος Ερντογάν σύντομα θα αναζητήσει και εκεί ρόλο.

Συνεπώς, τα όσα μπορούμε να εικάσουμε και να συνοψίσουμε με απλά λόγια είναι τα εξής: τα όσα γνωρίζαμε ως τώρα ήταν τελικά βραχυπρόθεσμα. Δεν θα επιδιώξει ο Πρόεδρος Ερντογάν να αλλάξει πολλά στην πολιτική των Βαλκανίων γιατί όλα πάνε «στον αυτόματο». Αντιθέτως, θα επιδιώξει να ενισχύσει τον επενδυτικό και πολιτισμικό ρόλο (βλέπε Βοσνία, Κροατία και Αλβανία και ΠΓΔΜ). Απο την άλλη το επενδυτικό κεφάλαιο σύνορα και εθνικότητα δεν έχει. Άρα όσο και εφόσον επενδύουν χώρες και εταιρείες στην Τουρκία και παράγουν υλικά τα οποία εμείς αγοράζουμε λύνει εμμέσως ανοιχτά ζητήματα...

Ταυτοχρόνως αναπτύσσει επενδυτικά funds με άλλες χώρες και οικονομικούς μεγιστάνες, και γιατί όχι. Γίνεται γνωστή τόσο η χώρα όσο και δημιουργείται και αναπτύσσεται ένα κλίμα ανάγκης υπαρξιακής εντός Τουρκίας που είναι ήδη πιο φθηνή από την ΕΕ. Είναι χερσαία τα σύνορά της όσοκαι θαλάσσια. Αποτελεί ενεργειακό κόμβο και κατέχει και διαμετακομιστικό ρόλο και προσφάτως επιδιώκει να είναι ταυτόσημο της αρχιτεκτονικής και τεχνολογικής καινοτομίας.

Ώς πρώην Δήμαρχος της Πόλης, έχει ήδη κατανοήσει το ρόλο και σημαντικότητα της έννοιας των παγκοσμιοποιημένων πόλεων, όπως αυτό της Πόλης, που ανά τα χρόνια απολάμβανε και απολαμβάνει κατά τον 21ο αιώνα. Έτσι αντιλαμβάνεται την ανάπτυξη και έτσι λαμβάνει υπόψην την Τουρκική «φιλοξενεία» ως δεδομένη για τον υπόλοιπο κόσμο, που κάνει την χώρα ιδιαίτερα συμφέρουσα και «προκλητική» για επενδύσεις» όταν γύρω απο την χώρα κάτι αντίστοιχο δεν γίνεται βασικά, περιφερειακά της Τουρκίας. Έτσι διαμόρφωσε και το διεθνές και διπλωματικό πεδίο.

Έτσι και μεταξύ των υπαρχόντων ζητημάτων δεν πρόκειται ποτέ να αναγνωρίσει "the law of the seas". Δεν πρόκειται να βάλει όρια της εξουσίας του, των φιλοδοξιών του. Ανταλλάσει συνεργασίες ακόμα και απειλές με ηγέτες κρατών που έχουν στο χέρι τους σοβαρή εξουσία. Έτσι αποβλέπει στην απολυταρχική εξουσία έχοντας μια σημαντικά και ουσιαστικά Δημοκρατικά εκλεγμένη εξουσία, η οποία τώρα θα αλλάξει και θα του αποδώσει για λόγους ασφαλείας περισσότερη εξουσία και πιθανότατα να γίνει αποδεκτό.

Υπόσχεται αναβάθμιση συνεργασιών και ρόλων με τον Δυτικό κόσμο, όπως και με τις Αραβικές και Ασιατικές και τώρα Αφρικανικές χώρες και χώρες τις Λατινικής Αμερικής. Όσο και με γείτονες χώρες όπως και ξανά πιθανά να επιδιώξει με την Αίγυπτο την οποία εν'τέλει θα χρησιμοποιήσει την ίδια «συνταγή με το Ισραήλ».

Η πρόσφατη προσπάθεια ανατροπής της Δημοκρατικά «εκλεγμένης κυβέρνησης Ερντογάν του 50%» το οποίο δεν μπορούσε τότε να κάνει τις αλλαγές για να έχει περισσότερες εξουσίες ο Πρόεδρος της Τουρκίας , τώρα θα μπορέσει για τους σοβαρότατους λόγους ασφαλείας, τους οποίους περνάει η Τουρκία και θα περνάει όχι για 3 μήνες όπως αναφέρουν αλλά περιπτωσιολογικά για τους επόμενους 6 μήνες.

Σε μια Δημοκρατία είναι αδιανόητο να γίνονται 60.000 συλλήψεις και πόσες χιλιάδες απολύσεις. Από την άλλη έτσι πιθανώς να φτιάχνεται μια Τουρκικής πολιτικής αντίληψης αυτοκρατορία. Η οποία ωστόσο επιβάλλει να γίνουμε πραγματιστές σε αυτό που πρόκειται να γίνουμε δέκτες τα επόμενα χρόνια.

Η Ελλάδα πρέπει να γίνει δύναμη ξανά. Γιατί ένας σύμμαχος είναι και μένει σύμμαχος και συνεργάτης όταν έχει να χάσει πιο πολλά αν αποδομήσει τις διμερείς σχέσεις.

Η Τουρκία του Προέδρου Ερντογάν θα επιδιώξει να προχωρήσει με προσχηματισμούς, εκπλήξεις και ανατρεπτικές επιλογές πολιτικές και κοινωνικές. Και αυτό έχει ήδη αρχίσει.

Πρέπει να γίνει κατανοητό πως εάν η Ελλάδα δεν γίνει ξανά ισχυρή σε εκ βαθέων κανονιστικά, στρατηγικά και ουσιαστικά σε όλα απλά να το θέσουμε επίπεδα, δεν θα μπορούμε να είμαστε στο ίδιο παγκόσμιο αλλά και Ευρωπαϊκό τραίνο συνεργασίας με πρακτικά διπλωματικές , εμπορικές , επιστημονικές και πολυμερείς σχέσεις με χώρες παγκόσμιου βεληνεκούς ή χώρες που επιδιώκουν κάτι ανάλογο καθώς επιδιώκουν πολλές νέες χώρες για το στόχο αυτό, απλά και μόνο γιατί οι συγκυρίες είναι παγκόσμιες. Ωφελούν την Τουρκία κάτι το οποίο την κάνει να είναι και να παραμένει «αδέσμευτή».

Η Ελλάς και η Κύπρος πρόκεται για πολλά ακόμα χρόνια να αποτελούν τα σύνορα της ΕΕ. Έτσι επιβάλλεται να δημιουργηθούν σενάρια ανάπτυξης, αλλαγής αλλά και αποτροπής. Επιπλέον πρέπει να δημιουργηθούν ειδικευμένες πολιτικές ανάπτυξης των χωρών μας. Πρέπει να δημιουργήσουμε αλληλένδετες και εξαρτώμενες σχέσεις οι οποίες να κάνουν την συνεργασία ισχυρό μοχλό για την επίλυση όλων των διεθνών μας και διμερών θεμάτων.

Τα πρόσφατα γεγονότα έδειξαν τα δύο άκρα της Τουρκίας. Μια χώρα ανασφαλή αλλά και μια χώρα ανατροπών και ανασύνταξης σε χρονικά τα οποία λίγες χώρες και πόλεις μπορούν να καταδείξουν. Η ανάπτυξη θα εξαρτηθεί από τις «εκκαθαρίσεις» αλλά και αργότερα από τις οικονομικές συγκυρίες που θα αναδείξουν εξαγορές και συνενώσεις.

Οι οποίες για την κοινωνία θα αποτελέσουν μοντέλο κορπορατισμού και παγκοσμιοποιημένοποίησης της χώρας, όταν ταυτόχρονα, το γεγονός αυτό θα αποτελεί επιλογή οικονομικής ανασύνταξης του νέου χρέους το οποίο διαμορφώνεται τα τελευταία χρόνια στην γείτονα χώρα λόγω των επενδύσεων αλλά και τον διαφόρων «εκθαμβωτικών» επιλογών του Προέδρου «Ερντογάν», όπως το τούνελ υπό του Βοσπόρου μεταξύ άλλων αλλά και το νέο αεροδρόμιο της Πόλης, μεταξύ άλλων.

Είναι μακροσκελής η λίστα επιλογών του Ερντογάν. Η διαδικασία πλέον για τον ίδιο είναι μια. Για εμάς τους πολίτες στόχος μας είναι να κατανοήσουμε τον Πρόεδρο Ερντογάν ώστε να επιλέξουμε τις πολιτικές μας επιλογές που καλούνται οι ηγέτες μας να πάρουν.

*O Δρ. Μάριος Παναγιώτης Ευθυμιόπουλος, είναι Επίκουρος Καθηγητής Στρατηγικής και Ασφάλειας στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο των Εμιράτων. Είναι μέλος της Επιτροπής Γεωστρατηγικής Ασφάλειας της Κυπριακής Δημοκρατίας και Πρόεδρος, του Ινστιτούτου μελετών, Strategy International.

Πηγή: onalert.gr