Το άλλο πρόβλημα χρέους στην Ελλάδα

Σοφοκλέους 10

Τα δύο κύρια πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν τη δική τους οικονομική κρίση. Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ, τα βασικά μέλη της κυβέρνησης συνασπισμού της χώρας, κλυδωνίζονται από χρέη άνω των 200 εκατ. ευρώ, καθώς οι κρατικές επιχορηγήσεις μειώνονται κυρίως λόγω της μείωσης της λαϊκής στήριξης.

Στο κρατικά χρηματοδοτούμενο πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα, τα κόμματα που λαμβάνουν περισσότερες ψήφους λαμβάνουν και περισσότερη χρηματοδότηση. Στηριζόμενα στα τελευταία αποτελέσματα, τα πολιτικά κόμματα παρουσιάζουν τη μελλοντική κρατική χρηματοδότηση ως εγγύηση για νέα τραπεζικά δάνεια. Αλλά σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση η στήριξή τους καταρρέει, αφήνοντας τα με μεγάλα δάνεια και πολύ μικρότερα εισοδήματα.

Τραπεζικές πηγές που γνωρίζουν το θέμα λένε ότι η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ οφείλουν από κοινού € 232 εκατομμύρια στις ελληνικές τράπεζες. Μερικά από τα δάνεια θα μείνουν απλήρωτα, λένε οι πηγές. Τα χρέη υπερβαίνουν κατά πολύ τα € 37 εκατομμύρια που έλαβαν τα κόμματα σε κρατική χρηματοδότηση πέρυσι - ποσό που αναμένεται να μειωθεί.

Τα χρέη εγείρουν ερωτήματα σχετικά με ενδεχόμενες συγκρούσεις συμφερόντων, διότι η κυβέρνηση αποτελεί μέρος ενός οικονομικού συστήματος που θα πρέπει επίσης να μεταρρυθμίσει. Η Αθήνα αγωνίζεται ήδη να εφαρμόσει τις περικοπές των δαπανών και των μεταρρυθμίσεων που απαιτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), σε αντάλλαγμα για το πακέτο διάσωσης € 130 δις. που στηρίζει τη ρευστότητα της χώρας.  Την Τετάρτη τα συνδικάτα συνκάλεσαν πανελλαδική απεργία διαμαρτυρίας κατά της λιτότητας.

Ο  Λέανδρος Ρακιντζής, ανεξάρτητος γενικός επιθεωρητής δημόσιας διοίκησης, πιστεύει ότι η οικονομική κρίση των δύο μεγάλων κομμάτων είναι απόδειξη ότι το σύστημα της πολιτικής χρηματοδότησης στην Ελλάδα είναι εσφαλμένο. «Έχει να κάνει με την ανταλλαγή ρουσφετιών», είπε. «Τα κόμματα δεν μπορούν να πληρώσουν το χρέος τους και έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος στον οποίο εξαρτώνται από τις τράπεζες. Αυτό δημιουργεί την αλληλεξάρτηση πολιτικών και τραπεζών.»

Οι δανειακές πιέσεις θα ενταθούν στις αρχές του επόμενου έτους, όταν η κρατική χρηματοδότηση θα μειωθεί εκ νέου. Προς το παρόν, η χρηματοδότηση εξακολουθεί να υπολογίζεται βάσει την αναλογία των ψήφων που κέρδισε κάθε κόμμα στις εκλογες τον Ιούνιο του 2009. Αλλά τον Ιανουάριο η χρηματοδότηση θα αλλάξει ώστε να αντικατοπτρίζει του ψήφους του Ιουνίου του 2012.

Σε εκείνη την αναμέτρηση το ΠΑΣΟΚ είδε το ποσοστό του να πέφτει από το 43 τοις εκατό στο 12 τοις εκατό, ενώ το ποσοστό της Νέας Δημοκρατίας μειώθηκε από 33 σε 29 τοις εκατό. Ο μεγάλος νικητής ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος αντιτίθεται στους όρους διάσωσης. Το ποσοστό του ανέβηκε στο 27 τοις εκατό από 4,6 το 2009, και αναμένει σημαντική χρηματοδότηση.

ΚΡΑΤΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ

Όπως πολλές ευρωπαϊκές χώρες, η Ελλάδα παρέχει κρατική στήριξη στα πολιτικά κόμματα και τις προεκλογικές τους εκστρατείες: πέρυσι το κράτος έδωσε συνολικά € 54 εκατ..

Κάθε χρόνο τα κόμματα λαμβάνουν αφορολόγητη χρηματοδότηση ίση με το 0,102 τοις εκατό των ετήσιων κρατικών εσόδων, καθώς και ακόμα 0,01 τοις εκατό για «έρευνα και εκπαίδευση». Όταν οι εθνικές ή ευρωπαϊκές βουλευτικές εκλογές λαμβάνουν χώρα διανέμεται ένα επιπλέον 0,022 τοις εκατό των ετήσιων κρατικών εσόδων.

Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις, οι ιδιοκτήτες των μέσων μαζικής ενημέρωσης και οι υπήκοοι ξένων χωρών απαγορεύεται να χρηματοδοτούν τα κόμμματα. Πολίτες που συνεισφέρουν πάνω από 600 ευρώ θα πρέπει να ονομάζονται και έχουν τη δυνατότητα να συνεισφέρουν μόνο μέχρι 15.000 ευρώ τον χρόνο, αν και δεν είναι σαφές πόσο καλά εφαρμόζονται αυτοί οι κανόνες.

Η μερίδα του λέοντος από την πίτα της κρατικής χρηματοδότησης, το 80 τοις εκατό, κατανέμεται μεταξύ των κομμάτων που κερδίζουν έδρες στο κοινοβούλιο, ποσά ανάλογα με τις ψήφους που λαμβάνει το κάθε κόμμα. Η χρηματοδότηση δεν περιλαμβάνει το κόστος των μισθών βουλευτών και άλλες κοινοβουλευτικές δαπάνες, οι οποίες πληρώνονται ξεχωριστά.

Η Ελλάδα είναι ένα από τα πιο γενναιόδωρα κράτη της ΕΕ για τα πολιτικά κόμματα. Παρείχε κατά μέσο όρο 6,5 ευρώ ανά εγγεγραμμένο ψηφοφόρο ανά έτος μεταξύ 2007 και 2011 - η τέταρτη μεγαλύτερη χρηματοδότηση στην ΕΕ μετά το Λουξεμβούργο, την Κύπρο και την Φινλανδία, σύμφωνα με την οργάνωση 'Φορολογούμενος' που παρακολουθεί τις κρατικές δαπάνες για την πολιτική.

Το 2011 η Νέα Δημοκρατία, υπό την ηγεσία του Αντώνη Σαμαρά, έλαβε € 16,9 εκατομμύρια και το ΠΑΣΟΚ, τώρα με επικεφαλής τον Ευάγγελο Βενιζέλο, € 21,7 εκατομμύρια. Η κρατική χρηματοδότηση αντιπροσώπευε περίπου το 75 τοις εκατό των εσόδων της Νέας Δημοκρατίας, ανέφερε το κόμμα, αν και το ποσοστό κυμαίνεται από έτος σε έτος. Το ΠΑΣΟΚ δεν έκανε κανένα σχόλιο σχετικά με το πόσο εξαρτάται από δημόσιους πόρους.

ΕΝΑ ΚΕΝΟ ΠΟΥ ΜΕΓΑΛΩΝΕΙ

Ακόμη και με κρατική χρηματοδότηση, τα ελληνικά κόμματα έπρεπε να δανειστούν για να καλύψουν το έλλειμμα μεταξύ εσόδων και δαπανών τους.

Ο κύριος δανειστής είναι η πάλαι ποτέ κρατική Αγροτική Τράπεζα. Φέτος η Νέα Δημοκρατία οφείλει στην ΑΤΕ € 105 εκατομμύρια και το ΠΑΣΟΚ  € 96 εκατ., σύμφωνα με τραπεζικές πηγές. Πηγή στο ελληνικό κοινοβούλιο επιβεβαίωσε τα ποσά αυτά στο Reuters.

Ξεχωριστά, η Τράπεζα Πειραιώς, η τέταρτη μεγαλύτερη της χώρας, έχει δανείσει στη Νέα Δημοκρατία € 15 εκατομμύρια και στο ΠΑΣΟΚ € 6,5 εκατομμύρια. Τρεις άλλες τράπεζες εμπλέκονται σε μικρότερα δάνεια προς τα κόμματα.

Στα τέλη Ιουλίου, η ΑΤΕ έπρεπε να διασωθεί από την κατάρρευση. Κομμάτια της, συμπεριλαμβανομένων και των πολιτικών δανείων, τα ανέλαβε η αντίπαλη Τράπεζα Πειραιώς. Τότε ακόμα τα δάνεια εξυπηρετούνταν, ανέφερε μια πηγή στην ΑΤΕ και ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος.

Για τα κόμματα, οι πιέσεις είναι ήδη εμφανείς. Ένα πρώην μέλος του προσωπικού του ΠΑΣΟΚ, ο οποίος ζήτησε να μην κατονομαστεί, δήλωσε ότι οι πληρωμές προς τους εργαζομένους ήταν ακανόνιστες από τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους.

Η Νέα Δημοκρατία δήλωσε ότι το προσωπικό πληρώνεται στην ώρα του. «Εμείς δεν χρωστάμε ούτε ένα ευρώ σε κανέναν από την κατάσταση μισθοδοσίας», δήλωσε ο γενικός διευθυντής του κόμματος κ. Τσιμάρας. Ωστόσο, πρόσθεσε: «οι λογαριασμοί με τους προμηθευτές μας όμως αντιμετωπίζουν κάποιες καθυστερήσεις.»

Μέλος του προσωπικού του ΠΑΣΟΚ δήλωσε ότι η χρηματοδότηση στο κόμμα είχε μερικές φορές ξοδευτεί αλόγιστα. Το 2009, για παράδειγμα, το κόμμα έχτισε ένα πλήρως εξοπλισμένο γυμναστήριο στα νέα γραφεία του και απασχολούσε προσωπικό γυμναστή. «Είναι πια ένα μικρότερο κόμμα και το κόστος θα πρέπει να μειωθεί», δήλωσε ο ίδιος.

Το ΠΑΣΟΚ δεν ανταποκρίθηκε στα αιτήματα για σχολιασμό.

Η ΑΓΑΝΑΚΤΗΣΗ ΞΕΧΕΙΛΙΖΕΙ

Η Ελλάδα είναι τώρα στο πέμπτο έτος της ύφεσης και αγωνίζεται για την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων όπως αυτοί ορίζονται από τους εταίρους της ζώνης του ευρώ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Το χάσμα μεταξύ κρατικών δαπανών και εσόδων προβλέπεται να φτάσει το 7,3 τοις εκατό αυτό το έτος, με βάση τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ. Το συσσωρευμένο χρέος της χώρας ανέρχεται πλέον σε € 332 δισεκατομμύρια, ίσο με 163 τοις εκατό του ΑΕΠ.

Ο Πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς ζήτησε από τον Αύγουστο να δοθεί μια «ανάσα» από την ΕΕ και το ΔΝΤ, οι οποίες πιέζουν για περισσότερες περικοπές δημοσίων δαπανών. Παράλληλα, οι επικριτές λένε ότι το ίδιο το πολιτικό σύστημα θα πρέπει να σφίξει τη ζώνη του.

«Η κρατική χρηματοδότηση στα πολιτικά κόμματα πρέπει να προσαρμοστεί σε ότι μπορεί να αντέξει οικονομικά η ελληνική οικονομία και να μην απέχει πολύ από τον αντίστοιχο μέσο όρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση», δήλωσε ο Γιάννης Σαρρής, γενικός διευθυντής του κόμματος Δημιουργία Ξανά,  που αυτοαποκαλείται  το κόμμα της «κοινής λογικής. »

Άλλοι λένε ότι είναι πολιτικά απαράδεκτο για τα κόμματα να συνάπτουν τραπεζικά δάνεια, όταν πολλές επιχειρήσεις δεν είναι σε θέση να λάβουν πίστωση ακόμη και έναντι ηχηρών εγγυήσεων. Η Δημοκρατική Συμμαχία (η οποία συνετάχθη με τη Νέα Δημοκρατία στις εκλογές του Ιουνίου) έχει ήδη ζητήσει μείωση κατά 50 τοις εκατό στην κομματική κρατική χρηματοδότηση.

«Από τη μία πλευρά έχουμε μια χώρα στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, μια κοινωνία που υποφέρει, θύμα μιας πρωτοφανούς φορολογικής επίθεσης,» δήλωσε ο Χρήστος Μαρκογιαννάκης της Δημοκρατικής Συμμαχίας στο κοινοβούλιο τον περασμένο Δεκέμβριο. «Από την άλλη, αντιμετωπίζουμε την απόλυτη πρόκληση από εκείνους που φέρουν το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για την κρίση της χώρας. Όσο οι ταμειακές ροές στα κομματικά ταμεία συνεχίζονται, όλα είναι καλά και ωραία."

Η Ομάδα Κρατών κατά της Διαφθοράς (GRECO), ένας οργανισμός που έχει συσταθεί από το Συμβούλιο της Ευρώπης, έχει κάνει επίσης σοβαρές συστάσεις για τον τρόπο με τον οποίο η Ελλάδα επιχορηγεί την πολιτική ζωή της.

Προέτρεψε μάλιστα την Αθήνα να βελτιώσει τη διαφάνεια στη χρηματοδότησης των κομμάτων, να ενισχύσει τους ελέγχους στις μικρές δωρεές (φοβούμενη ότι πλούσιοι δωρητές θα μπορούσαν να κάνουν κατάχρηση του συστήματος), καθώς και να διασφαλιστεί ότι τα δάνεια εξοφλούνται σύμφωνα με τους αρχικούς όρους - αλλιώς κινδυνεύουν να γίνουν de facto δωρεές.

Η ομάδα κατέληξε στο εξής συμπέρασμα: «Επικρατεί στην Ελλάδα δυσπιστία γύρω από το σύστημα χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων και την σχετιζόμενη εποπτεία, η οποία μπορεί να αποδοθεί σε ένα συνολικά αναποτελεσματικό και αδιαφανές σύστημα εποπτείας, κατά την οποία τα πολιτικά κόμματα είναι και δικαστές και ένορκοι.

«Αυτό το σύστημα έχει αποτύχει, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, να αποκαλύψει οποιαδήποτε παρατυπία - ακόμη και ήσσονος σημασίας – ή και παράβαση των κανόνων σχετικά με την πολιτική χρηματοδότηση.»

Η οργάνωση δηλώνει πως μέχρι στιγμής καμμία από τις 16 συστάσεις της δεν έχουν τεθεί σε εφαρμογή.

Οι οιωνοί για τη μεταρρύθμιση δεν είναι ενθαρρυντικοί. Πέρυσι ο Νίκος Αλιβιζάτος, συνταγματικός δικηγόρος, βοήθησε να συντάξει ένα νέο νόμο για να διορθώσει τις αδυναμίες του σημερινού συστήματος, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης του τραπεζικού δανεισμού προς τα πολιτικά κόμματα. Το νομοσχέδιο κατέληξε στο αρχείο, διότι τα δύο κύρια κόμματα δήλωσαν πρόθυμα να διατηρήσουν το status quo, λένε οι πολιτικοί παρατηρητές.