“Η φάρμα των ζώων” του Τζορτζ Όργουελ εικονογραφημένη από τον Ralph Steadman

ΕΛευθερη Λαικη Αντιστασιακη Συσπειρωση

Πηγή – Αιχμή

“Δεν θέλω να σχολιάσω το έργο· αν δεν μιλάει από μόνο του, είναι μια αποτυχία.”

Το 1995, περισσότερα από είκοσι χρόνια ύστερα από τις ασεβείς εικονογραφήσεις του στην Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων, ο αγαπημένος Βρετανός σκιτσογράφος Ralph Steadman πιάνει ένα πολύ διαφορετικό είδος λογοτεχνικού τέρατος, ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα βιβλία που έχουν εκδοθεί ποτέ. Για να εορτάσει την 50ή επέτειο από την πρώτη Αμερικανική έκδοση του αριστουργήματος του Τζορτζ Όργουελ, που μέχρι εκείνη την περίοδο είχε πουλήσει εκατομμύρια αντίτυπα σε ολόκληρο τον κόσμο σε περισσότερες από εβδομήντα γλώσσες, ο Steadman εικονογραφεί μια ειδική έκδοση με τίτλο Animal Farm: A Fairy Story, προβάλλοντας 100 από τις αλάνθαστες έγχρωμες και ημίτονες εικονογραφήσεις του.

Τις εικονογραφήσεις του Steadman συνοδεύει ο προτεινόμενος αλλά αδημοσίευτος πρόλογος του Όργουελ στην αρχική έκδοση, με τίτλο “Η ελευθερία του Τύπου” — μια κριτική του πώς ο φόβος που έχουν τα μίντια απέναντι στην κοινή γνώμη καταλήγει να πνίγει το βασικό καθήκον της δημοσιογραφίας. Μολονότι στοχευμένος στην αυτολογοκρισία των Ευρωπαίων εκδοτών σχετικά με τη Φάρμα των Ζώων εκείνη την περίοδο, τα λόγια του Όργουελ κουδουνίζουν με εκπληκτική πρόβλεψη και επικαιρότητα τη σημερινή μας εποχή του λαοφιλούς “περιεχομένου” που περνιέται για δημοσιογραφία:

Ο κύριος κίνδυνος για την ελευθερία της σκέψης και του λόγου αυτή τη στιγμή δεν είναι η άμεση παρέμβαση του … οποιουδήποτε επίσημου φορέα. Αν οι εκδότες και οι συντάκτες πασχίζουν να κρατούν συγκεκριμένα θέματα εκτός τυπώματος, δεν είναι επειδή φοβούνται τη δίωξη αλλά επειδή φοβούνται την κοινή γνώμη. Στη χώρα αυτή η πνευματική δειλία είναι ο χειρότερος εχθρός που ένας συγγραφέας ή ένας δημοσιογράφος έχει να αντιμετωπίσει.

Δυστυχώς, αυτή η εξαιρετική έκδοση δεν είναι πλέον σε έντυπη μορφή, αλλά ήμουν σε θέση να εντοπίσω ένα σωζόμενο αντίγραφο και να προσφέρω μια γεύση της ιδιοφυΐας του Steadman για την κοινή μας απόλαυση.

Περιλαμβάνονται επίσης ο πρόλογος του Όργουελ στην Ουκρανική έκδοση του 1947, εξίσου επίκαιρη σήμερα για προφανείς γεωπολιτικούς λόγους. Σε αυτόν, γράφει:

Κατάλαβα, πιο ξεκάθαρα από ποτέ, την αρνητική επίδραση που είχε ο Σοβιετικός μύθος πάνω στο δυτικό Σοσιαλιστικό κίνημα.

Και εδώ πρέπει να σταματήσω για να περιγράψω τη στάση μου απέναντι στο Σοβιετικό καθεστώς.

Ποτέ δεν έχω επισκεφθεί τη Ρωσία και οι γνώσεις μου γι’ αυτό προέρχονται μόνο από βιβλία και εφημερίδες. Ακόμα κι αν είχα τη δύναμη, δεν θα ήθελα να παρέμβω στις Σοβιετικές εσωτερικές υποθέσεις: Δεν θα καταδίκαζα τον Στάλιν και τους συνεργάτες του απλώς για τις βάρβαρες και αντιδημοκρατικές μεθόδους τους. Είναι πολύ πιθανόν ότι, ακόμη και με τις καλύτερες προθέσεις, δεν θα μπορούσαν να ενεργήσουν διαφορετικά κάτω από τις συνθήκες που επικρατούν εκεί.

Αλλά από την άλλη πλευρά ήταν υψίστης σημασίας για μένα το ότι οι άνθρωποι στη Δυτική Ευρώπη θα έπρεπε να δούνε το Σοβιετικό καθεστώς για αυτό που πραγματικά ήταν…

Έχω την πεποίθηση ότι η καταστροφή του Σοβιετικού μύθου ήταν απαραίτητη αν θέλαμε μια αναβίωση του Σοσιαλιστικού κινήματος.

Ο Όργουελ καταλήγει με μια σημείωση σχετικά με τη συχνά παρερμηνευμένη πρόθεσή του όσον αφορά το τελικό μήνυμα του βιβλίου:

Δεν θέλω να σχολιάσω το έργο· αν δεν μιλάει από μόνο του, είναι μια αποτυχία. Αλλά θα ήθελα να τονίσω δύο σημεία: πρώτον, ότι παρόλο του ότι έχουν παρθεί διάφορα επεισόδια από την πραγματική ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης, αντιμετωπίζονται σχηματικώς και η χρονολογική τους σειρά αλλάζει· αυτό ήταν απαραίτητο για τη συμμετρία της ιστορίας. Το δεύτερο σημείο έχει ξεφύγει από τους περισσότερους κριτικούς, ίσως γιατί δεν το τόνισα αρκετά. Ένας αριθμός αναγνωστών μπορεί να τελειώσει το βιβλίο με την εντύπωση ότι καταλήγει στην πλήρη συμφιλίωση των γουρουνιών και του ανθρώπου. Αυτό δεν ήταν στην πρόθεσή μου· αντίθετα είχα την πρόθεση να τελειώσει με μια δυνατή επισήμανση της διχόνοιας, επειδή το έγραψα αμέσως μετά τη Διάσκεψη της Τεχεράνης που όλοι νόμιζαν ότι είχε καθιερώσει τις καλύτερες δυνατές σχέσεις μεταξύ ΕΣΣΔ και Δύσης. Εγώ προσωπικά δεν πίστευα ότι τέτοιες καλές σχέσεις θα διαρκούσαν για πολύ· και, όπως απέδειξαν τα γεγονότα, δεν ήμουν και πολύ λάθος.