Η κρίση της οικονομικής επιστήμης.

ΑΚΙΟΕ

Του Γιώργου Δουράκη

Crash test δεν πέρασαν μόνο οι τράπεζες. Πέρασε και η οικονομική επιστήμη. Η παγκόσμια πιστωτική κρίση του 2008 - η χειρότερη των τελευταίων 80 ετών - ήταν γι' αυτήν η ώρα της αλήθειας, η έσχατη δοκιμασία, η υπέρτατη αξιολόγηση. Η ώρα που η ατίθαση πραγματικότητα πήρε εκδίκηση από την αλαζονική μακροοικονομική θεωρία, πλήττοντας το κύρος και την αξιοπιστία των οικονομολόγων, που βρέθηκαν στο μάτι του κυκλώνα.

Τι τους καταμαρτυρούν; 

Πρώτον, ότι πιάστηκαν κυριολεκτικά στον ύπνο. Οχι μόνο δεν κατάλαβαν τον επερχόμενο οικονομικό «σεισμό», αλλά μέχρι την τελευταία στιγμή υποστήριζαν αφελώς ότι η εμπνευσμένη νομισματική πολιτική των κεντρικών τραπεζών είχε θέσει την παγκόσμια οικονομία σε σταθερή και αδιατάρακτη τροχιά ανάπτυξης («Great Moderation»).

Δεύτερον, ότι πέρασε πολύς καιρός μέχρι να καταλάβουν ότι πρόκειται για συστημική κρίση τεραστίων διαστάσεων (από τη στιγμή που ξέσπασε και μετά). Πράγματι η αξιοπιστία των διεθνών οικονομικών οργανισμών επλήγη ανεπανόρθωτα, αφού έπεφταν διαρκώς έξω στις βραχυχρόνιες προβλέψεις τους.

Τρίτον, ότι απέτυχαν να καταλήξουν σε μια σωστή και ολοκληρωμένη διάγνωση. Τι έφταιξε; Οι τράπεζες; Η ανάπτυξη με δανεικά; Οι εισοδηματικές ανισότητες; Τα δημοσιονομικά; Οι ανισορροπίες του διεθνούς εμπορίου; Δεν υπάρχει σαφής ερμηνεία.

Τέταρτον, ότι δεν μπόρεσαν να προτείνουν μια αξιόπιστη μακροοικονομική πολιτική εξόδου από την κρίση. Ετσι οι πιστωτικές φούσκες επανήλθαν δριμύτερες, ενώ οι περισσότερες οικονομίες παραπαίουν μεταξύ ύφεσης και στασιμότητας.

Πέμπτον, ότι έχουν σοβαρό πρόβλημα επικοινωνίας με το ευρύ κοινό. Η επαγγελματική διάλεκτος που χρησιμοποιούν είναι «κορακίστικη», με αποτέλεσμα να μην μπορούν να δώσουν στον κόσμο να καταλάβει τι ακριβώς συνέβη, τι έφταιξε και τι πρέπει να γίνει.

Φταίνε για όλα αυτά οι οικονομολόγοι; Για άλλα ναι, για άλλα όχι. Πρέπει όμως να διευκρινίσουμε ότι δεν υπάρχουν «οικονομολόγοι» γενικώς και αορίστως. Τα Οικονομικά είναι μια κοινωνική επιστήμη με ευδιάκριτες σχολές οικονομικής σκέψης, που έχουν διαφορετικές απόψεις. Οι ευθύνες βαρύνουν τους οικονομολόγους της κυρίαρχης οικονομικής επιστήμης.

Για τα «κορακίστικα» όμως φταίνε οι οικονομολόγοι όλων των τάσεων, που έχουν κλειστεί σε έναν ιδιότυπο γυάλινο πύργο. Συχνά αδυνατούν να επικοινωνήσουν και με ανθρώπους υψηλού μορφωτικού επιπέδου που ενδιαφέρονται για τα γραπτά τους (π.χ. επιχειρηματίες), αλλά λόγω της τεχνικής γλώσσας δεν τα κατανοούν.

Στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας αναπτύχθηκε φοιτητικό κίνημα στη Γαλλία (και αργότερα στις ΗΠΑ) με αίτημα να πάψουν τα Οικονομικά να είναι μια «αυτιστική» επιστήμη, να αποκτήσουν πλουραλιστικό περιεχόμενο και να αλλάξει ο τρόπος διδασκαλίας τους. Αλλά και προ τριετίας φοιτητές του Χάρβαρντ - στα πλαίσια του κινήματος «Occupy the Classroom» - αποχώρησαν διαμαρτυρόμενοι από την αίθουσα του διαπρεπούς Γκρεγκ Μάνκιου, ζητώντας να αλλάξει ο μονοδιάστατος και ιδεολογικά συντηρητικός προσανατολισμός του μαθήματός του.

Χαρακτηριστικό δείγμα ιδεολογικού συντηρητισμού είναι ότι πριν από το 2008 σπανίως συναντούσε κανείς τη λέξη «κρίση» στην αρθρογραφία των κορυφαίων οικονομικών περιοδικών. Ετσι ελεγχόταν ιδεολογικά το σινάφι, όχι όμως και η πραγματικότητα (που τελικά πήρε εκδίκηση)...

* Ο κ. Γιώργος Δουράκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.

www.tovima.gr