Επενδύσεις με χρήμα από το πουθενά

Υποθέτω ότι πολλοί από σας έχετε δει (ας είναι καλά οι "πειρατές" του διαδικτύου!) την εξαιρετικά καλογυρισμένη ισπανική τηλεοπτική σειρά "La casa de papel". Για τους υπόλοιπους, πρέπει να πω ότι το θέμα τής σειράς είναι η κατάληψη του ισπανικού νομισματοκοπείου από μια συμμορία κακοποιών, οι οποίοι δεν έχουν σκοπό να το ληστέψουν αλλά να μείνουν μέσα καμμιά δεκαριά μέρες ώστε να τυπώσουν 2,4 δισ. ευρώ για πάρτη τους.

Κάνω την παραπάνω εισαγωγή επειδή θέλω να σταθώ σε κάποια σκηνή προς το τέλος τής σειράς, όπου ο επί κεφαλής τής συμμορίας εξηγεί στην αστυνόμο που τον συλλαμβάνει ότι δεν πρόκειται για ληστεία εφ' όσον δεν κλέβουν κανέναν αλλ' απλώς χρησιμοποιούν τις εγκαταστάσεις για να τυπώσουν φρέσκο χρήμα, ακριβώς όπως κάνει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και όλες οι κεντρικές τράπεζες του κόσμου. Μόνο που αυτό το φρεσκοτυπωμένο χρήμα δεν θα πάει στα συρτάρια τραπεζών και άλλων επιχειρήσεων αλλά σε φτωχούς ανθρώπους.

Σύγκριση εξέλιξης του ιαπωνικού ΑΕΠ και περιουσίας τής Κεντρικής Τράπεζας Ιαπωνίας

Θυμήθηκα την παραπάνω σεκάνς καθώς διάβαζα την είδηση ότι στις 10 Νοεμβρίου η περιουσία τής Κεντρικής Τράπεζας της Ιαπωνίας (BoJ) ξεπέρασε σε μέγεθος το ΑΕΠ της χώρας! Εκείνη την ημέρα, ο ισολογισμός τής τράπεζας έφτασε τα 553,6 τρισ. γιεν, με το ΑΕΠ να υπολογίζεται (επί ετήσιας βάσης, με στοιχεία α' εξαμήνου 2018) σε 552,8 τρισ. γιεν. Αυτό το τερατώδες φαινόμενο οφείλεται στο γεγονός ότι η BoJ τυπώνει αφειδώς χρήμα (*) με το οποίο αγοράζει -ιδιωτικά και δημόσια- χρεώγραφα, στο πλαίσιο ενός πρωτόγνωρου πειράματος ποσοτικής χαλάρωσης, το οποίο αποσκοπεί στην τόνωση της εθνικής οικονομίας μέσω της αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης.

Τα ίδια -και χειρότερα- γίνονται και στην Κεντρική Τράπεζα της Ελβετίας (SNB). Στις αρχές τού 2015, η SNB αποδέσμευσε το φράγκο από την σταθερή ισοτιμία του προς το ευρώ. Από τότε άρχισε να τυπώνει χρήμα με το οποίο αγοράζει ό,τι βρίσκει μπροστά της. Σήμερα, η SNB κατέχει το πλειοψηφικό πακέτο τής Facebook, τεράστια μερίδια σε κολοσσούς όπως η Apple, η Microsoft, η Procter & Gamble, η Exxon, η CocaCola κλπ., με αποτέλεσμα το σύνολο της περιουσίας της να υπερβαίνει κατά 20% το ΑΕΠ της Ελβετίας! Εξ αιτίας αυτής της τακτικής, η SNB κατάφερε να αντιμετωπίζεται περισσότερο ως εταιρεία επενδύσεων και διαχείρισης παγίων παρά ως κεντρική τράπεζα. Έτσι, είναι φυσικό η τιμή τής μετοχής της να επταπλασιαστεί μέσα σε δυόμισυ χρόνια.

Παρενθεσούλα, ίσως περιττή. Εξυπακούεται ότι αυτές οι ομορφιές δεν είναι εφικτές στις κεντρικές τράπεζες των χωρών που ανήκουν στην ευρωζώνη, εφ' όσον αυτές οι χώρες δεν ελέγχουν το νόμισμα που χρησιμοποιούν, δεν έχουν δικό τους νόμισμα. Εδώ, στην ευρωζώνη, η νομισματική πολιτική ελέγχεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), η οποία ρυθμίζει την ποσοτική χαλάρωση με βάση τα συμφέροντα... οπωσδήποτε όχι της Ελλάδας ή της Πορτογαλίας, έτσι; Ιδού ο λόγος για τον οποίο εδώ και είκοσι χρόνια έχω την ίδια απορία: ποιός φωτεινός νους σκέφτηκε ότι το ίδιο νόμισμα μπορεί να αποτυπώσει τις ανάγκες, τους σχεδιασμούς ή τις τάσεις δυο ολωσδιόλου διαφορετικών οικονομιών, όπως π.χ. της Ελλάδας και της Γερμανίας; Περιμένοντας ακόμη την απάντηση, κλείνω την παρένθεση.

Πάμε λίγο παρακάτω. Χτες, κάποιος αναγνώστης σχολίασε την εντυπωσιακή άνοδο των τιμών των ακινήτων, επειδή κάποιοι σκέφτηκαν ότι μπορούν να κονομήσουν από την σύγχρονη μόδα που λέγεται AirBnB. Υποθέστε τώρα ότι εμφανίζεται ένας αγοραστής, ο οποίος δεν παζαρεύει τις τιμές των πωλούμενων ακινήτων επειδή έχει πολύ χρήμα προς επένδυση. Καταλαβαίνετε τι θα συμβεί με τις τιμές αυτές, έτσι; Και τώρα προσπαθήστε να φανταστείτε πού μπορεί να φτάσουν αυτές οι τιμές αν ο υποψήφιος αγοραστής δεν έχει απλώς πολύ χρήμα αλλά μπορεί και να τυπώσει όσο παραπάνω χρειαστεί...

Κάπως έτσι, λοιπόν, η περίφημη ποσοτική χαλάρωση δημιουργεί απίθανες στρεβλώσεις στην -κατά τα άλλα- ελεύθερη αγορά, σπρώχνοντας τις τιμές των πάγιων στοιχείων προς τα πάνω, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα την άνοδο των χρηματιστηρίων παγκοσμίως και, συνακόλουθα, την δημιουργία μιας όλο και διευρυνόμενης αλυσίδας από φούσκες. Με άλλα λόγια, το εν λόγω φαινόμενο διευκολύνει και επιταχύνει την μεταφορά πλούτου από τα χαμηλότερα τμήματα της οικονομικής πυραμίδας προς τα υψηλότερα. Και όλα αυτά σε μια εποχή όπου το παγκόσμιο χρέος είναι σχεδόν δυόμισυ φορές μεγαλύτερο από το παγκόσμιο ΑΕΠ. Συνελόντι ειπείν, η επόμενη καπιταλιστική κρίση δεν βρίσκεται πολύ μακρυά. Και τούτη την φορά θα χρειαστεί να βάλουν το χέρι τους όλοι οι θεοί του σύμπαντος για να αποφευχθεί το χάος...

Σύγκριση περιουσίας κεντρικών τραπεζών Ιαπωνίας, Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΗΠΑ, σε σχέση με το ΑΕΠ.
Στο διάγραμμα είναι εμφανής η τάση της Fed να μειώσει την ποσοτική χαλάρωση.

Κάπου εδώ κλείνω για σήμερα, κρατώντας στα υπ' όψη έναν συσχετισμό ανάμεσα στα όσα είπαμε παραπάνω και στους πλειστηριασμούς οι οποίοι στον τόπο μας ανθίζουν μέσα στο καταχείμωνο. Όποτε μου έρθει η όρεξη, θα πούμε περισότερα.

(*) Η φράση "τυπώνει χρήμα" δεν πρέπει να εννοηθεί κατά λέξη. Εδώ μιλάμε για λογιστικό χρήμα (fiat money), δηλαδή για απλές λογιστικές εγγραφές οι οποίες φτιάχνουν χρήμα από το πουθενά.

Cogito Ergo Sum