Ερίκ Τουσέν: Απέτυχαν τα μνημόνια αλλά και η Ευρωπαϊκή Αριστερά

Ελευθερη Λαικη Αντιστασιακη Συσπειρωση

Του Éric Toussaint

Μετάφραση από τη γαλλική γλώσσα: Christine Cooreman

Η πολιτική της Τρόικας στην Ελλάδα: Να κλέβεις τον Ελληνικό λαό και να δίνεις τα χρήματα στις ιδιωτικές τράπεζες, στην ΕΚΤ, στο ΔΝΤ και στα Κράτη που κυριαρχούν στην ευρωζώνη.

Στις 20 Αυγούστου 2018, η ελληνική κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα, το ΔΝΤ και οι ευρωπαίοι ηγέτες γιόρτασαν το τέλος του 3ου μνημονίου.

Με την ευκαιρία αυτή, το μήνυμα που ενσταλάζουν τα μεγάλα ΜΜΕ και οι κυβερνώντες [1] είναι: η Ελλάδα ανακτά την ελευθερία της, η οικονομία ανακάμπτει, η ανεργία πέφτει, η Ευρώπη δάνεισε 300 δις στην Ελλάδα και οι Έλληνες θα πρέπει να αρχίσουν να αποπληρώνουν αυτό το χρέος το 2022 ή το 2032…

Οι κύριες δηλώσεις είναι τελείως απατηλές διότι η Ελλάδα παραμένει υπό επιτροπεία των δανειστών γενικώς, οφείλει, βάσει των συμφωνιών που υπέγραψε η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα, υποχρεωτικά να έχει πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% το οποίο ια την αναγκάσει να ακολουθεί βίαιες πολιτικές μείωσης των δημόσιων δαπανών στον κοινωνικό τομέα και σ’αυτόν των επενδύσεων. Σε αντίθεση με το κυρίαρχο μήνυμα που υπονοεί ή βεβαιώνει πως η Ελλάδα δεν θα αρχίσει να αποπληρώνει το χρέος παρά μόνο στο μέλλον, πρέπει να πούμε ξεκάθαρα πως η Ελλάδα αποπληρώνει διαρκώς σημαντικά ποσά στην ΕΚΤ, στο ΔΝΤ και στους ιδιώτες πιστωτές, γεγονός που την εμποδίζει να απαντήσει στις ανάγκες του πληθυσμού της.

Η συνένοχη σιωπή που σκεπάζει την κατάσταση της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού είναι σκανδαλώδης: πολύ σοβαρές μελέτες δείχνουν πως το ποσοστό παιδικής θνησιμότητας αυξήθηκε σημαντικά από το 2010, όπως και το ποσοστό θνησιμότητας των ηλικιωμένων ατόμων (βλ. dental.washington.edu Βλ. επίσης «Grèce : Le démantèlement méthodique et tragique des institutions de santé publique» ). Το ποσοστό των αυτοκτονιών έγινε τριπλάσιο.

Στην πραγματικότητα, ο απολογισμός είναι πραγματικά δραματικός για τον ελληνικό λαό, από πλευράς χειροτέρευσης των συνθηκών διαβίωσης και προσβολής των πολιτικών δικαιωμάτων του και των δικαιωμάτων των πολιτών.

Κοιτώντας τα πράγματα από την Ελλάδα ως Κράτος, οφείλει κανείς να διαπιστώσει πως οι κυβερνήσεις που διαδέχθηκαν η μια την άλλη από το 2010 εγκατέλειψαν στους πιστωτές την διαχείριση της πολιτικής της χώρας. Η Ελλάδα έγινε ένα προτεκτοράτο των δυνάμεων που κυριαρχούν στην ευρωζώνη, οι οποίες φέρονται εδώ σαν σε κατακτημένη χώρα.

Πρόκειται επίσης και για προφανές οικονομικό φιάσκο, τουλάχιστον αν λάβουμε υπόψη μας τους επίσημους στόχους των τριών μνημονίων που επιβλήθηκαν στον ελληνικό λαό από το 2010.

Τέλος, αποτελεί επίσης αποτυχία για μεγάλο τμήμα της διεθνούς αριστεράς που είχε βασίσει πολλές ελπίδες στην πιθανότητα επιτυχίας μιας αριστερής κυβέρνησης η οποία είχε δεσμευτεί να βγάλει την χώρα της από την λιτότητα και την υποταγή στον νόμο του κεφαλαίου.

Στο άρθρο αυτό, εξετάζουμε ορισμένες στιγμές-κλειδιά της μνημονιακής περιόδου και εκείνης που προηγήθηκε.

Επισήμανση: Ελλάδα: το ποσοστό παιδικής θνησιμότητας αυξήθηκε σημαντικά από το 2010, όπως και το ποσοστό θνησιμότητας των ηλικιωμένων ατόμων

2005-2008: Πολύ μεγάλη αύξηση των πιστώσεων των ξένων τραπεζών προς τον ελληνικό ιδιωτικό τομέα

Από το 2005, οι γαλλικές, γερμανικές, ολλανδικές, βελγικές, ιταλικές, αυστριακές, βρετανικές τράπεζες, που στο κείμενο αυτό ονομάζονται «οι τράπεζες του Κέντρου» (Κέντρου, σε αντίθεση με την Περιφέρεια στην οποία υπάγονται η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Κύπρος, η Ισπανία, η Σλοβενία και άλλες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης και των Βαλκανίων), αύξησαν σε πολύ μεγάλο βαθμό τις πιστώσεις τους προς τον ελληνικό ιδιωτικό τομέα. Μεταξύ Μαρτίου 2005 και Σεπτεμβρίου 2009, τα δάνεια των ξένων τραπεζών προς τον ελληνικό ιδιωτικό τομέα τετραπλασιάστηκαν. Μεταξύ 2002 και 2009, ο δανεισμός των ελληνικών από τις ξένες τράπεζες πολλαπλασιάστηκε κατά 6,5 φορές. Ταυτόχρονα, ο δανεισμός των ξένων τραπεζών προς το ελληνικό δημόσιο παραμένει σταθερός. [2]

Ποιες είναι οι τράπεζες τις Δυτικής Ευρώπης που δάνειζαν μαζικά τον ελληνικό ιδιωτικό τομέα; Κατά κύριο λόγο, οι Hypo Real Estate (Γερμανία) [3], BNP Paribas (Γαλλία), Société Générale (Γαλλία), Crédit Agricole (Γαλλία), BPCE (Γαλλία), Commerzbank (Γερμανία) [4], Deutsche Bank (Γερμανία), Royal Bank of Scotland (ΗΒ) [5], ING (Ολλανδία), RaboBank (Ολλανδία), Intesa SanPaolo (Ιταλία), Unicredit (Ιταλία), Dexia (Βέλγιο) [6], KBC (Βέλγιο), KA Finanz (Αυστρία), Erste Bank (Αυστρία)…

Ο Βαρουφάκης δίνει μιαν απλή και λογική εξήγηση της τεράστιας αύξησης των δανείων των γαλλικών, γερμανικών και άλλων τραπεζών του Κέντρου προς τους ιδιώτες δανειολήπτες της Ελλάδας και άλλων χωρών της Περιφέρειας της ευρωζώνης.Σε ένα βιβλίο που εκδόθηκε το 2016, ο Γιάνης Βαρουφάκης περιγράφει τα κίνητρα των ιδιωτικών γερμανικών, γαλλικών, κλπ., τραπεζών οι οποίες δάνεισαν μαζικά, στα πλαίσια της ευρωζώνης, στις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, με την στήριξη των κυβερνήσεών τους. Ιδού ένα μεγάλο απόσπασμα: «Όταν οι αγορές πείστηκαν ότι κανείς δεν θα έφευγε ποτέ από την ευρωζώνη, οι γερμανοί και γάλλοι τραπεζίτες άρχισαν να βλέπουν τον ιρλανδό ή έλληνα δανειολήπτη ως το αντίστοιχο ενός γερμανού πελάτη, σαν να είχε την ίδια φερεγγυότητα. Ήταν λογικό. Αφού οι πορτογάλοι, αυστριακοί και μαλτέζοι δανειολήπτες πληρώνονταν όλοι σε ευρώ, για ποιόν λόγο να τους επιφυλάσσουν διαφορετική μεταχείριση; Κι αν το ρίσκο που συνεπάγονταν ο δανεισμός σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, επιχείρηση ή Κράτος δεν μετρούσε, αφού τα δάνεια – άμα τη υπογραφή τους – θα σκορπίζονταν στο σύνολο του γνωστού κόσμου, γιατί να μην επιφυλάσσεται η ίδια αντιμετώπιση στους εν δυνάμει δανειολήπτες απανταχού της ευρωζώνης;Εφόσον οι Έλληνες και οι Ιταλοί κέρδιζαν πλέον χρήμα σε ένα νόμισμα που δεν θα μπορούσε ποτέ πια να υποτιμηθεί έναντι του γερμανικού νομίσματος, οι γερμανικές και οι γαλλικές τράπεζες θεώρησαν πως το να δανείζουν στις μεσογειακές χώρες ήταν το ίδιο επωφελές με το να δανείζουν στις Κάτω Χώρες ή στην Γερμανία. Στην πραγματικότητα, αφότου εφευρέθηκε το ευρώ, ήταν πιο επικερδές να δανείζουν στους ιδιώτες, στις επιχειρήσεις και στις τράπεζες των ελλειμματικών Κρατών Μελών παρά στους γερμανούς ή αυστριακούς πελάτες. Γιατί; Διότι, στην Ελλάδα, στην Ισπανία, στην Νότια Ιταλία, ο ιδιωτικός δανεισμός ήταν εξαιρετικά χαμηλός. Σίγουρα, οι άνθρωποι ήταν σε γενικές γραμμές πιο φτωχοί απ’ό,τι στη Βόρεια Ευρώπη, κατοικούσαν σε πιο ταπεινές κατοικίες, οδηγούσαν παλιότερα αυτοκίνητα, και ούτω καθεξής, αλλά η κατοικία τους ήταν ιδιοκτησία τους, δεν είχαν το αυτοκίνητό τους επιβαρυμένο με δάνειο και συχνά έτρεφαν έναντι του χρέους την βαθιά απέχθεια που γεννά η ακόμη πρόσφατη ανάμνηση της φτώχειας. Οι τραπεζίτες λατρεύουν τους δανειολήπτες που έχουν λίγα χρέη και μια μικρή εξασφάλιση – ένα αγρόκτημα ή ένα διαμέρισμα στην Νάπολη, την Αθήνα ή την Ανδαλουσία. [7]

Διεθνής τραπεζικός πανικός το 2008, μεγάλες δυσκολίες για τις ελληνικές ιδιωτικές τράπεζες και πρώτη διάσωση των τραπεζών με έξοδα του ελληνικού λαού

Από τον Σεπτέμβριο του 2008, σε συνέχεια της νέας φάσης της διεθνούς τραπεζικής κρίσης που προκάλεσε η πτώχευση της τράπεζας Lehman Brothers στις ΗΠΑ, οι διεθνείς ιδιωτικές τράπεζες σταματούν σχεδόν να δανείζουν η μια την άλλη χρήματα. Οι ελληνικές τράπεζες που δανείζονταν μαζικά από μια δεκαπενταριά τράπεζες του Κέντρου βρίσκονται στο χείλος της πτώχευσης, καθώς δεν είναι σε θέση να αποπληρώσουν τις ξένες τράπεζες. Πράγματι, οι τράπεζες δανείζονται για να μπορέσουν να αποπληρώσουν (δεν είναι οι μόνες που το κάνουν: τα Κράτη το κάνουν επίσης για να αποπληρώσουν το δημόσιο χρέος τους).

Από τον Οκτώβριο του 2008, μέσα σε κλίμα τραπεζικού πανικού στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, οι ελληνικές τράπεζες που ήθελαν να δανειστούν χρειάστηκε να καταβάλλουν πολύ υψηλά ασφάλιστρα κινδύνου (τα ποσοστά για τις ελληνικές τράπεζες αυξήθηκαν κατά 500 μονάδες βάσης, το 2008) στις ξένες ιδιωτικές χρηματοπιστωτικές εταιρείες (μεταξύ των οποίων δεν υπάρχουν τράπεζες, υπάρχουν τα Money Market Funds, επενδυτικά κεφάλαια …). Οι τιμές των μετοχών των ελληνικών τραπεζών κατέρρευσαν: τέλη 2008, είχαν χάσει 80% σε σχέση με την αξία τους στις αρχές του 2007. Τέλη 2008, η ελληνική κυβέρνηση προσέτρεξε σε βοήθεια των ελληνικών τραπεζών, θέτοντας στη διάθεσή τους 20 δις ευρώ, υπό την μορφή εισφοράς σε κεφάλαιο ή παροχής εγγυήσεων.

Επισήμανση: Η ελληνική κρίση δεν ήταν κρίση δημοσίου χρέους αλλά κρίση ιδιωτικού χρέους

Είναι λοιπόν ξεκάθαρο πως η ελληνική κρίση δεν ήταν κρίση δημοσίου χρέους αλλά κρίση ιδιωτικού χρέους και, ειδικότερα, των ιδιωτικών τραπεζών.

Το 2008-2009, η ΕΚΤ σπεύδει σε βοήθεια των ιδιωτικών ελληνικών τραπεζών και του υπολοίπου της ευρωζώνης

Η ΕΚΤ, η οποία άνοιξε έκτακτη γραμμή πίστωσης για τις ιδιωτικές τράπεζες της ευρωζώνης που βρίσκονταν σε δύσκολη θέση, στηρίζει ουσιαστικά την αποδέσμευση των τραπεζιτών των κυρίων χωρών της ευρωζώνης και του Ηνωμένου Βασιλείου από τις ελληνικές τράπεζες των οποίων η επιβίωση εξαρτάται πλέον από αυτήν την πιστωτική γραμμή.

Τον Οκτώβριο του 2009, η ΕΚΤ αφήνει να εννοηθεί ότι ενδέχεται να θέσει τέλος στην έκτακτη πιστωτική της γραμμή. Αυτό δημιουργεί πανικό στους έλληνες τραπεζίτες και οι ξένοι ιδιώτες πιστωτές ανησυχούν.

Από τον Οκτώβριο του 2009, οι τράπεζες της Γαλλίας, της Γερμανίας, του Μπενελούξ, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ιταλίας και της Αυστρίας που δάνειζαν ακόμη τον ιδιωτικό τομέα της Ελλάδας (τράπεζες, νοικοκυριά και μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις) περιορίζουν ακόμη περισσότερο την πρόσβαση στις πιστώσεις.

Ο κύριος κίνδυνος προέρχονταν από την υπερχρέωση του ελληνικού ιδιωτικού τομέα και, ειδικότερα, των τραπεζών

Διαπιστώνουμε πως, μεταξύ Σεπτέμβρη 2009 και Μάρτη 2010, αυτό που μειώνεται περισσότερο είναι ο δανεισμός προς τον ελληνικό ιδιωτικό τομέα.

Αυτό αποδεικνύει πως οι ξένες ιδιωτικές τράπεζες ήταν επιφυλακτικές σε σχέση με τον ιδιωτικό τομέα περισσότερο παρά προς την κυβέρνηση και ότι επιδίωξαν να αποδεσμευτούν ταχύτερα από τον ιδιωτικό παρά από τον δημόσιο τομέα. Κλείνουν προοδευτικά την στρόφιγγα της πίστωσης στα νοικοκυριά και στις επιχειρήσεις ενώ, έως τότε, είχαν επιδιώξει να τους δανείζουν άμεσα, χωρίς να περνούν από την μεσολάβηση των ελληνικών τραπεζών.

Είναι λοιπόν σαφές πως οι ξένες ιδιωτικές τράπεζες φοβούνταν αυτό που θα συνέβαινε από πλευράς ιδιωτικού τομέα. Αντίθετα, δεν είχαν πουλήσει μαζικά τους τίτλους του ελληνικού δημοσίου που κατείχαν.

Επισήμανση: Οι ξένες ιδιωτικές τράπεζες ήταν επιφυλακτικές σε σχέση με τον ιδιωτικό τομέα περισσότερο παρά προς την κυβέρνηση

Οι ξένες ιδιωτικές τράπεζες άρχισαν να ξεφορτώνονται μαζικά τους ελληνικούς τίτλους τους μόνον από τον Μάη του 2010, με την ανακοίνωση της δημιουργίας της τρόικας και με το τέλος των διαπραγματεύσεων μιας συμφωνίας stand-by του ΔΝΤ με την Ελλάδα (25 Μαρτίου 2010). Είχαν αρχίσει να θεωρούν τα ελληνικά δημόσια χρέη επίφοβα λίγο νωρίτερα, καθώς πρόβλεπαν πως το Κράτος θα χρειάζονταν να σώσει της ελληνικές τράπεζες και να αντιμετωπίσει το σκάσιμο της πιστωτικής φούσκας. Όμως, μόνον μετά την υπογραφή του πρώτου μνημονίου του Μάη του 2010 πούλησαν σε πολύ μεγάλες ποσότητες τους τίτλους ελληνικού δημοσίου που κατείχαν.

Αυτό που μόλις εξηγήσαμε είναι σε ΠΛΗΡΗ αντίθεση με την κυρίαρχη εκδοχή, την εκδοχή που ασταμάτητα επαναλαμβάνουν το ΔΝΤ, οι κυβερνήσεις, η διοίκηση της ΕΚΤ και ο κυρίαρχος Τύπος.

Εν περιλήψει: Τα δάνεια των ξένων τραπεζών προς το Ελληνικό δημόσιο αρχίζουν να μειώνονται σημαντικά μετά τον Μάρτη του 2010, όταν οι τράπεζες αντιλαμβάνονται πως το ελληνικό δημόσιο χρέος θα αυξηθεί σημαντικά λόγω του προγράμματος που η τρόικα αρχίζει να θέτει σε εφαρμογή. Το πρόγραμμα αυτό, όπως η έκθεση της Επιτροπής αλήθειας για το ελληνικό χρέος το απέδειξε (βλ. την έκθεση της Επιτροπής αλήθειας δημόσιου χρέους) είχε ως στόχο την διάσωση των ξένων και ελληνικών ιδιωτικών τραπεζών, γεγονός που οδήγησε σε σημαντική αύξηση του δημόσιου χρέους. Το πρόγραμμα αυτό προέβλεπε ρητά τόσο σκληρά μέτρα λιτότητας που δεν μπορούσε παρά να καταλήξει σε σημαντικότατη ύφεση και σε αξιοσημείωτη αύξηση της σχέσης δημόσιου χρέους/ΑΕΠ.

«Το τραπεζικό σύστημα αποτελεί σημαντικό κίνδυνο» Απόσπασμα εμπιστευτικού εγγράφου του ΔΝΤ της 25ης Μαρτίου 2010 Η ερμηνεία του αποσπάσματος αυτού ενός εμπιστευτικού εγγράφου του ΔΝΤ της 25ης Μαρτίου 2010 σχετικά με τις ελληνικές ιδιωτικές τράπεζες καθίσταται πιο εύκολη χάρη στην εξήγηση που μόλις εκθέσαμε.«Το τραπεζικό σύστημα αποτελεί σημαντικό κίνδυνο. (…)Οι τράπεζες βρέθηκαν υπό πίεση για να αναζητήσουν χρηματοδοτήσεις, καθώς βρέθηκαν εκτός των διατραπεζικών πιστωτικών γραμμών καθώς και, γενικότερα, χρηματοδότησης και, πρόσφατα, απώλεσαν καταθέσεις. Οι τράπεζες καταφεύγουν στην ΕΚΤ για να παραμείνουν εν ζωή αλλά αυτό δεν αποτελεί βιώσιμη λύση. Περαιτέρω, η αργή οικονομική πτώση που μας περιμένει θα αυξήσει σημαντικά τον αριθμό των μη εισπράξιμων πιστώσεων και είναι δυνατόν, ακόμη και πιθανόν, η κυβέρνηση να χρειαστεί να παρέχει κεφάλαια για να σταθεροποιήσει το τραπεζικό σύστημα και να προστατεύσει τις καταθέσεις. Τα ποσά αυτά θα προστεθούν στις ανάγκες χρηματοδότησης της κυβέρνησης που είναι ήδη αυξημένες.»(βλ. τελευταία σελίδα των εμπιστευτικών εγγράφων – στην αγγλική γλώσσα- του ΔΝΤ που δημοσίευσε το CADTM, πρέπει κανείς να διαβάσει το έγγραφο «Secret. Greece Key Issues. March 25, 2010» σελ. 2)Αυτή η συμπεριφορά του ΔΝΤ αντιστοιχεί πέρα για πέρα σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία («Self-defeating prophecy»): επειδή το ΔΝΤ και άλλα μέρη της τρόικας επέβαλαν, με την συνενοχή της ελληνικής κυβέρνησης του Παπανδρέου, μια βίαια πολιτική λιτότητας συνδεδεμένη με την διάσωση των ιδιωτών τραπεζιτών στην πλάτη του ελληνικού, όπως το προβλέπει το κείμενο που αναφέραμε: «η αργή οικονομική πτώση που μας περιμένει θα αυξήσει σημαντικά τον αριθμό των μη εισπράξιμων πιστώσεων και είναι δυνατόν, ακόμη και πιθανόν, η κυβέρνηση να χρειαστεί να παρέχει κεφάλαια για να σταθεροποιήσει το τραπεζικό σύστημα και να προστατεύσει τις καταθέσεις. Τα ποσά αυτά θα προστεθούν στις ανάγκες χρηματοδότησης της κυβέρνησης που είναι ήδη αυξημένες.»Εν είδη απολογισμού της δράσης του ΔΝΤ, και παραφράζοντας το παραπάνω απόσπασμα, μπορούμε να διαπιστώσουμε την αργή οικονομική πτώση που προσέβαλε την Ελλάδα σε συνέχεια την πολιτικών που επέβαλαν το ΔΝΤ κι η υπόλοιπη τρόικα. Οι πολιτικές αυτές οδήγησαν στην σημαντική αύξηση των κόκκινων δανείων των οποίων το ποσοστό πέρασε από το 6% (1 πίστωση στις 16 ήταν ληξιπρόθεσμη για διάστημα μεγαλύτερο των 3 μηνών) στο πρώτο τρίμηνο του 2009 στο 47% το 2016-2017 (1 δάνειο στα δυο ήταν ληξιπρόθεσμο για περισσότερο από 3 μήνες) [8]. Ως συνέπεια των πολιτικών που επέβαλε η τρόικα με την συνενοχή των διαφόρων κυβερνήσεων, δόθηκαν πάνω από 50 δις στο κεφάλαιο των ιδιωτικών τραπεζών χωρίς όμως αυτές να εξυγιανθούν καθώς, όπως μόλις είδαμε, το ποσοστό των κόκκινων δανείων εξερράγη κυριολεκτικά. Τα ποσά που χρηματοδότησαν τις πολιτικές που επέβαλε η τρόικα οδήγησαν σε αύξηση του δημόσιου χρέους που πέρασε από 110% περίπου του ΑΕΠ, το 2009 (126% αν λάβουμε υπόψη τα στοιχεία που παραχαράχθηκαν, βλ. παρακάτω) σε περίπου 180% του ΑΕΠ, το 2018.

Οι ευθύνες της ΕΚΤ και των ευρωπαίων ηγετών στην προετοιμασία της ελληνικής κρίσης του 2010

Οι ευρωπαίοι ηγέτες ευνόησαν με ενθουσιασμό την επέκταση των μεγάλων ιδιωτικών ευρωπαϊκών τραπεζών, χωρίς να προειδοποιήσουν σχετικά με τους τεράστιους κινδύνους που συνεπάγονταν. Ενθάρρυναν τις τράπεζες να επεκταθούν εκτός της συνήθους γεωγραφικής τους περιμέτρου και να προχωρήσουν σε αλόγιστες αγορές/συγχωνεύσεις. Οι ευρωπαϊκές αρχές συνέχαιραν εαυτές πολλές φορές για τις σημαντικές χρηματοπιστωτικές ροές που πήγαιναν με τη μορφή πιστώσεων από τις κυρίαρχες χώρες της ευρωζώνης προς τις χώρες της περιφέρειας. Όμως, αυτές οι μαζικές ροές πιστώσεων ήταν που δημιούργησαν τις κερδοσκοπικές φούσκες, ειδικότερα στον τομέα των ακινήτων, όπως συνέβη στην Ισπανία και στην Ιρλανδία σε πολύ μεγάλη κλίμακα, αλλά και στην Ελλάδα. Οι ροές αυτές οδήγησαν σε κρίση της ιδιωτικής πίστης που κατέληξε να σκάσει σε Ελλάδα, Ισπανία, Ιρλανδία,Πορτογαλία και Κύπρο. Μια φούσκα που επικρέμαται σήμερα πάνω από τα κεφάλια των Ιταλών, σαν το σπαθί του Δαμοκλή.

Η ελληνική κρίση, ας μην το ξεχνάμε, είναι η έκφραση μια γενικότερης εξέλιξης που έχει να κάνει με την δομή της ευρωζώνης και τις πολιτικές που ακολουθούνται στα πλαίσια των ευρωπαϊκών συνθηκών από τις κυβερνήσεις των διαφόρων χωρών της νομισματικής αυτής ζώνης, η οποία πλήττει τους πιο ανίσχυρους που βρίσκονται στην περιφέρεια, όπως η Ελλάδα.

Επισήμανση: Οι δομικές αιτίες της ελληνικές κρίσης είναι το προϊόν πολιτικών που ακολουθήθηκαν στα πλαίσια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης

Ο στόχος μας δεν περιορίζεται στην κριτική των πολιτικών αποφάσεων που λήφθηκαν από τις ευρωπαϊκές αρχές με την συνέργεια των ελληνικών αρχών μετά το ξέσπασμα της κρίσης διότι, για μας, οι δομικές αιτίες της ελληνικές κρίσης είναι προϊόν των πολιτικών που ακολουθήθηκαν στα πλαίσια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, της δημιουργίας της ευρωζώνης και των σχετικών συνθηκών. Αυτό δεν αποτελεί συγχωροχάρτι για τους έλληνες κεφαλαιοκράτες και της ελληνικές κυβερνήσεις που οδήγησαν την χώρα τους σε αυτό το ναυάγιο, αλλά απαλλάσσει τον ελληνικό λαό από τις ευθύνες που τα κυρίαρχα ΜΜΕ και οι ευρωπαίοι ηγέτες του αποδίδουν άδικα.

Ποιοι ήταν οι στόχοι που επεδίωκαν οι ευρωπαίοι ηγέτες με την εγκαθίδρυση των μνημονίων;

Από τον Μάιο του 2018, το χρέος έγινε κεντρικό θέμα στην Ελλάδα και στην υπόλοιπη ευρωζώνη. Το πρώτο πρόγραμμα των 110 δις ευρώ που επεξεργάστηκε η τρόικα που συστήθηκε ενόψει της επεξεργασίας και εκτέλεσής του, προκάλεσε βίαια αύξηση του ελληνικού δημόσιου χρέους. Η ίδια διαδικασία επαναλήφθηκε στην Ιρλανδία (2010), στην Πορτογαλία (2011), στην Κύπρο (2013) και στην Ισπανία, με ιδιαίτερη μορφή. Τα προγράμματα είχαν πέντε βασικούς στόχους:

1. Να γίνει δυνατόν για τις ιδιωτικές τράπεζες να λάβουν δημόσια στήριξη για να μην πληρώσουν τον λογαριασμό της φούσκας του ιδιωτικού χρέους που είχε σκάσει και που είχαν εκείνες δημιουργήσει και να απογευχθεί μια νέα διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση μεγάλου βεληνεκούς [9].

2. Να δοθεί στους νέους δημόσιους πιστωτές, που υποκατέστησαν τους ιδιώτες πιστωτές, μια νέα τεράστια εξουσία εξαναγκασμού επί των κυβερνήσεων και των θεσμών των περιφερειακών χωρών ώστε να επιβάλλουν μια πολιτική αποτελούμενη από ριζική λιτότητα, απορρυθμίσεις (ενάντια σε μια σειρά κοινωνικών κατακτήσεων), ιδιωτικοποιήσεις και ενίσχυση των αυταρχικών πρακτικών (βλ. σημείο 5).

3. Να διατηρηθεί η περίμετρος της ευρωζώνης (πράγμα που σημαίνει την διατήρηση της Ελλάδας και των άλλων χωρών της περιφέρειας εντός της ευρωζώνης) που αποτελεί δυνατό εργαλείο στα χέρια των μεγάλων ευρωπαϊκών ιδιωτικών επιχειρήσεων και οικονομιών που κυριαρχούν επί της ζώνης αυτής.

4. Να καταστεί η εμβάθυνση των νεοφιλελεύθερων πολιτικών στην Ελλάδα, ειδικότερα, αλλά και στις άλλες χώρες της περιφέρειας, ένα παράδειγμα και μέσο πίεσης στο σύνολο των λαών της Ευρώπης.

Επισήμανση: Η αυταρχική τάση στο εσωτερικό της ΕΕ και της ευρωζώνης είναι στόχος που επιδιώκεται ηθελημένα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το μεγάλο κεφάλαιο

5. Ενίσχυση σε ευρωπαϊκή κλίμακα (τόσο στο επίπεδο της ΕΕ όσο και σε αυτό κάθε Κράτους μέλους) των αυταρχικών μορφών κυβέρνησης χωρίς άμεση προσφυγή σε νέα πειράματα του στυλ φασισμού, ναζί, φρανκισμού, σαλαζαρισμού ή καθεστώτος ελλήνων συνταγματαρχών (1967-1974). Αυτή η διάσταση συχνά ελάχιστα λαμβάνεται υπόψη καθώς τονίζονται οι οικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις. Η αυταρχική τάση στο εσωτερικό της ΕΕ και της ευρωζώνης αποτελεί τόσο κεντρικό διακύβευμα όσο και στόχο που επιδιώκεται ηθελημένα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το μεγάλο κεφάλαιο Αυτό έχει να κάνει με την ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας, την προσφυγή σε ταχείες διαδικασίες ψήφισης, την παραβίαση ή τον περιορισμό μιας σειράς δικαιωμάτων, τον μη σεβασμό των επιλογών των εκλογέων, την αύξηση της καταστολής των κοινωνικών διαμαρτυριών…

Ας επανέλθουμε τώρα στην εξέλιξη της ελληνικής κρίσης

Μεταξύ Σεπτέμβρη 2009 και Μαρτίου 2010, τα δάνεια των ξένων τραπεζών προς τις ελληνικές μειώνονται κατά περισσότερο του 50%.

Οι ελληνικές τράπεζες δεν τα καταφέρνουν παρά μόνο χάρη στο ρευστό που τίθεται στη διάθεσή τους από την Κεντρική Τράπεζα της Ελλάδας, στα πλαίσια της πολιτικής της ΕΚΤ η οποία χορηγούσε μαζικά ρευστότητες στις τράπεζες όλης της ευρωζώνης (πολιτική που ακολουθεί επίσης η Federal Reserve στις ΗΠΑ, η Τράπεζα της Αγγλίας καθώς και η Κεντρική Τράπεζα της Ελβετίας).

Στο παρακάτω γράφημα, μπορούμε να διαπιστώσουμε με σαφήνεια, ακολουθώντας την εξέλιξη της πράσινης γραμμής, ότι από τον Σεπτέμβριο του 2008, οι ελληνικές τράπεζες καταφεύγουν σε σημαντικά αυξημένο βαθμό στην χρηματοδότηση που τους παρέχει η Κεντρική Τράπεζα της Ελλάδας, στα πλαίσια του ευρωσυστήματος, με την σύμφωνη γνώμη της ΕΚΤ [10].

Γράφημα 1 – Εξέλιξη της χρηματοδότησης των ελληνικών τραπεζών από την Κεντρική Τράπεζα της Ελλάδας (Πράσινη γραμμή) και της κατοχής τίτλων του ελληνικού δημοσίου από τις ελληνικές τράπεζες (2007-2010) σε δις € (μπλε γραμμή) – Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος

Από τον Οκτώβρη του 2009 ως τις αρχές Μαΐου 2010, πολλές επαφές έλαβαν χώρα μεταξύ των ευρωπαϊκών αρχών, του ΔΝΤ, των τραπεζιτών και της νέας σοσιαλιστικής ελληνικής κυβέρνησης Παπανδρέου που κέρδισε τις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου 2009 με 43% των ψήφων, ποσοστό ιδιαίτερα υψηλό. Ο στόχος ήταν η επεξεργασία ενός νέου προγράμματος διάσωσης των ελληνικών τραπεζών και των πιστωτών τους. Η Ελλάδα δεν είχε αρκετά χρηματοπιστωτικά μέσα για να τους βοηθήσει. Αντίθετα με τον Παπανδρέου, που αποφάσισε να τεθεί στην υπηρεσία των ιδιωτικών τραπεζών που έφεραν την ευθύνη της κρίσης, έπρεπε η ελληνική κυβέρνηση να αρνηθεί να εισφέρει και πάλι δημόσιο χρήμα στις τράπεζες και να μην αυξήσει το δημόσιο χρέος για έναν τέτοιο επιβλαβή σκοπό. Αν ο Παπανδρέου είχε υιοθετήσει μια στάση σύμφωνη με τα συμφέροντα της πλειοψηφίας των Ελλήνων, θα είχε αποφύγει το κοινωνικό και πολιτικό δράμα που ακολούθησε.

Ένα πρώτο πακέτο μέτρων λιτότητας εφαρμόστηκε από την ελληνική κυβέρνηση, σε πλήρη αντίθεση με τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει κατά την προεκλογική εκστρατεία. Ταυτόχρονα, ετοιμάζεται η δημιουργία της τρόικας και επεξεργάζεται μυστικά το πρώτο μνημόνιο που δημοσιεύθηκε τον Μάη του 2010 (βλ. τα σχόλια σχετικά με τα εμπιστευτικά έγγραφα του ΔΝΤ).

Από το 2010, μια εναλλακτική ήταν εφικτή και απαραίτητη

Έπειτα από την εκλογική της νίκη του 2009, βάσει μιας εκστρατείας που κατήγγειλε τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που εφάρμοζε η Νέα Δημοκρατία, η κυβέρνηση Παπανδρέου έπρεπε να κοινωνικοποιήσει τον τραπεζικό τομέα οργανώνοντας την συντεταγμένη χρεοκοπία τους και προστατεύοντας τους καταθέτες. Πολλά ιστορικά παραδείγματα βεβαιώνουν ότι μια πτώχευση ήταν απόλυτα συμβατή με την ταχεία επανεκκίνηση των οικονομικών δραστηριοτήτων στην υπηρεσία του πληθυσμού. Έπρεπε να εμπνευστεί από αυτά που γίνονταν στην Ισλανδία από το 2008 [11] και όσα είχαν πραγματοποιηθεί στην Σουηδία και στη Νορβηγία κατά την δεκαετία του 1990 [12]. Ο Παπανδρέου προτίμησε να ακολουθήσει το σκανδαλώδες και καταστροφικό παράδειγμα της ιρλανδικής κυβέρνησης που έσωσε τους τραπεζίτες το 2008 και, τον Σεπτέμβρη του 2010, θα βρισκόταν αναγκασμένη να δεχθεί ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα διάσωσης που είχε δραματικές συνέπειες για τον ιρλανδικό λαό. Έπρεπε να πάει πιο μακριά απ’ό,τι η Ισλανδία και η Σουηδία, με πλήρη και οριστική κοινωνικοποίηση του χρηματοπιστωτικού τομέα, έτσι ώστε τις ζημίες της επίλυσης της τραπεζικής κρίσης αν τις επωμιστούν οι ξένες τράπεζες και οι έλληνες ιδιώτες επενδυτές και οδηγώντας στην δικαιοσύνη τους υπεύθυνους της τραπεζικής καταστροφής. Μια τέτοια αντιμετώπιση θα είχε επιτρέψει στην Ελλάδα να αποφύγει τα διαδοχικά μνημόνια που υπέβαλαν τον ελληνικό λαό σε μια δραματική ανθρωπιστική κρίση και στην ταπείνωση χωρίς να υπάρξει πραγματική εξυγίανση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος.

Επισήμανση: Η κυβέρνηση Παπανδρέου έπρεπε να κοινωνικοποιήσει τον τραπεζικό τομέα οργανώνοντας την συντεταγμένη χρεοκοπία τους και προστατεύοντας τους καταθέτες

Ο Παπανδρέου θα έπρεπε επίσης να ξεκινήσει λογιστικό έλεγχο του χρέους με συμμετοχή των πολιτών ώστε να ορισθούν οι υπεύθυνοι της αύξησης του δημόσιου χρέους. Έπρεπε επίσης να θέσει σε αμφισβήτηση την αποπληρωμή του χρέους που θα ορίζονταν ως παράνομο, αθέμιτα, μη βιώσιμο ή/και απεχθές. Αυτό είχε αρχίσει να απαιτεί ένα δυναμικό κίνημα πολιτών από το τέλος του 2010, αρχές 2011.

Έπρεπε να έχει εφαρμόσει ένα ευρύ πρόγραμμα δομικών αλλαγών, ειδικότερα στον τομέα της φορολογίας. Έπρεπε να λάβει πολύ συγκεκριμένα μέτρα για την μείωση των ιδιωτικών χρεών των νοικοκυριών με χαμηλό εισόδημα και των μικρών επιχειρήσεων όπου εργάζονταν η πλειοψηφία των εργαζομένων.

Η παραποίηση των στατιστικών βοήθησε να δικαιολογηθεί η επέμβαση της τρόικας

Όταν κατέστη δημόσια στο Ελληνικό κοινοβούλιο, τον Ιούνιο του 2015, η έκθεση της επιτροπής αλήθειας για το δημόσιο χρέος απέδειξε ξεκάθαρα ότι ο Παπανδρέου, τα ανώτερα της ΕΛΣΤΑΤ και οι ευρωπαίοι ηγέτες είχαν κατασκευάσει μια απατηλή εκδοχή της ελληνικής κρίσης για να καταλήξουν στο ότι ευθύνονταν οι δημόσιες δαπάνες και για να κρύψουν την αλήθεια σχετικά με τις πραγματικές ευθύνες: την συμπεριφορά των ξένων και των ελληνικών

ιδιωτικών τραπεζών (οι τράπεζες αυτές προσπάθησαν να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους εκμεταλλευόμενες πέρα για πέρα τις δυνατότητες που προσέφερε η είσοδος της Ελλάδας στην ευρωζώνη). Όπως γράφει η εφημερίδα Le Monde με την συνεισφορά του AFP (Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων): «Το 2009, η αποκάλυψη από τον σοσιαλιστή πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου ότι το ελληνικό δημόσιο έλλειμμα ανέρχονταν στην πραγματικότητα σε 12,7 % του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος (ΑΕΠ) και όχι σε 6 % όπως δήλωνε ο συντηρητικός προκάτοχός του, οδήγησε την χώρα στην χρηματοπιστωτική αναστάτωση» [13].

Οι στατιστικές σχετικά με το δημόσιο χρέος και το μέγεθος του δημόσιου ελλείμματος παραποιήθηκαν έτσι ώστε να δικαιολογηθούν τα μέτρα λιτότητας που ακολούθησαν, η δημιουργία της τρόικας και η υπογραφή του πρώτου μνημονίου (βλ. κεφάλαιο II, σελ. 17 του Rapport préliminaire de la Commission pour la vérité sur la dette publique grecque). Εξ άλλου, στις 9 Ιουνίου 2018, ο Άρειος Πάγος επιβεβαίωσε την καταδίκη του Ανδρέα Γεωργίου, προέδρου της ΕΛΣΤΑΤ από τον Αύγουστο του 2010 ως τον Αύγουστο του 2015, σε δυο χρόνια φυλάκισης με αναστολή για το αδίκημα της μη τήρησης των υποχρεώσεών του στα πλαίσια των καθηκόντων του ως προέδρου της ΕΛΣΤΑΤ, της ελληνικής στατιστικής υπηρεσίας [14].

Όπως γράφει η εφημερίδα Le Monde σε συνεργασία με το AFP: «Αυτό το πρώην μέλος του Διεθνούς νομισματικού ταμείου ήταν ύποπτος για συνεννόηση με την Eurostat (την ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία, η οποία εξαρτάται από την Επιτροπή) με στόχο να φουσκώσει τα στοιχεία του ελλείμματος και του δημόσιου χρέους για το έτος 2009. Ο υποτιθέμενος στόχος: να διευκολυνθεί η θέση της χώρας υπό οικονομική επιτροπεία, με την έναρξη, το 2010, του πρώτου προγράμματος διεθνούς διάσωσης της Ελλάδας (…)» [15]

Η ευθύνη των ευρωπαίων ηγετών στην εφαρμογή των πλαστογραφήσεων αυτών βεβαιώνεται από τις πολλές πιέσεις που άσκησαν στην ελληνική δικαιοσύνη για να πετύχουν την αθώωση του Ανδρέα Γεωργίου. Όπως αναφέρει η εφημερίδα Le Monde στην οποία ήδη παραπέμψαμε: «Το 2016, τον Ανδρέα Γεωργίου υπερασπίστηκε δημόσια η Marianne Thyssen, ευρωπαία επίτροπος κοινωνικών υποθέσεων, η οποία διαβεβαίωνε πως «τα στοιχεία σχετικά με το ελληνικό χρέος για την περίοδο 2010 – 2015 ήταν αξιόπιστα και διαβιβάστηκαν με ακρίβεια.» Κατά τα 3 τελευταία έτη, υπήρξαν δεκάδες δηλώσεις ευρωπαίων ηγετών και ανώτατων υπαλλήλων στην υπηρεσία τους με στόχο την άσκηση πίεσης στην ελληνική δικαιοσύνη ώστε η υπόθεση να τεθεί στο αρχείο.

Στην πραγματικότητα, ο Γεωργίου υπήρξε άμεσα συνένοχος των ευρωπαίων ηγετών, του Παπανδρέου, του ΔΝΤ, των ξένων τραπεζιτών και των ελλήνων ομολόγων. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς οπαδός θεωριών συνωμοσίας για να διαπιστώσει ότι, στην προκειμένη περίπτωση, υπήρξε πράγματι συνωμοσία που σχεδιάστηκε με μακιαβελικό τρόπο.

Η πραγματική κρίση του ελληνικού δημοσίου χρέους ξεκινά το 2010

Από τον Μάρτη – Απρίλη 2010, οι ξένοι ιδιώτες δανειστές (ειδικότερα, οι γαλλικές, γερμανικές τράπεζες…) αρχίζουν να απαιτούν από την ελληνική κυβέρνηση όλο και υψηλότερα ασφάλιστρα κινδύνου. Εν ολίγοις, οι ξένοι ιδιώτες επενδυτές κλείνουν τη στρόφιγγα της πίστωσης στην ελληνική κυβέρνηση. Όπως, μόνο μετά τον Μάη του 2010 οι ιδιωτικές ξένες τράπεζες αρχίζουν να προσπαθούν να μεταπωλήσουν τους ελληνικούς τίτλους που κατέχουν και, τότε είναι που η ΕΚΤ αρχίζει να αγοράζει τίτλους. Αυτό ήταν ευλογία για τις τράπεζες της ευρωζώνης και θα εξηγήσουμε παρακάτω για ποιον λόγο. Τον Μάη του 2010, η ΕΚΤ θέτει σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα με την ονομασία Securities Markets Program (SMP) (βλ. πλαίσιο σχετικά με το SMP).

Μέσω του προγράμματος αυτού, που διήρκεσε από τον Μάη του 2010 ως τον Σεπτέμβρη του 2012, αγόρασε στην δευτερεύουσα αγορά περισσότερα από 210 δις τίτλων που είχαν εκδώσει η Ιταλία, η Ισπανία, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα [16]. Η ΕΚΤ αγόρασε ελληνικούς τίτλους συνολικής αξίας 56,5 δις ευρώ από τις ιδιωτικές τράπεζες της ευρωζώνης, μεταξύ Μάη 2010 και Φεβρουαρίου 2012. Μόνον κατά το διάστημα των οκτώ πρώτων εβδομάδων του προγράμματος SMP, η ΕΚΤ αγόρασε τίτλους αξίας περίπου 42 δις ευρώ, ήτοι, τα τρία τέταρτα των συνολικών της αγορών ελληνικών τίτλων που παρατάθηκαν ως το 2012 [17].

Τί είναι το πρόγραμμα SMP; Τον Μάη του 2010, η ΕΚΤ θέτει σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα με την ονομασία Securities Markets Program (SMP). Μέσω του προγράμματος αυτού, που διήρκεσε από τον Μάη του 2010 ως τον Σεπτέμβρη του 2012, αγόρασε στην δευτερεύουσα αγορά περισσότερα από 210 δις τίτλων που είχαν εκδώσει η Ιταλία, η Ισπανία, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα. Decision of the European Central Bank of 14 may 2010 establishing a SMP (ECB/2010/5).Η ΕΚΤ αγόρασε ελληνικούς τίτλους συνολικής αξίας 56,5 δις ευρώ, Βλ. επίσης την έκθεση της Επιτροπής, κεφ. 3.Η απόφαση της ΕΚΤ της 14ης Μαΐου 2010 για την δημιουργία του SMP αναφέρει πως το «Συμβούλιο των Διοικητών θα επιλέξει την εμβέλεια των παρεμβάσεων. Το Συμβούλιο των Διοικητών έλαβε υπόψη του την απόφαση των κυβερνήσεων των κρατών μελών της ευρωζώνης να υιοθετήσουν όλα τα μέτρα ώστε να επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι του έτους και των επόμενων ετών, σύμφωνα με τις διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος, και των πρόσθετων δεσμεύσεων που αναλήφθηκαν από ορισμένες κυβερνήσεις κρατών μελών της ευρωζώνης να επιταχυνθεί η δημοσιονομική σταθεροποίηση και να εγγυηθεί η βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών (…).Στα πλαίσια της τακτικής νομισματικής πολιτικής, το πρόγραμμα αγοράς επιλέξιμων τίτλων από τις κεντρικές τράπεζες του ευρωσυστήματος πρέπει να εφαρμοστεί σύμφωνα με την απόφαση αυτή» (ΕΚΤ (2010). Decision of the European Central Bank of 14 May 2010 establishing a SMP(ECB/2010/5).Την 31η Μαΐου 2010, ο Jean-Claude Trichet, Πρόεδρος της ΕΚΤ, σχολίαζε με αυτά τα λόγια την απάντηση της ΕΚΤ στις πρόσφατες εντάσεις που υπήρχαν στις χρηματοπιστωτικές αγορές. «Είναι σημαντικό οι κυβερνήσεις να εφαρμόσουν με αυστηρό τρόπο τα μέτρα που απαιτούνται για να εγγυηθούν την δημοσιονομική βιωσιμότητα. Μόνο στο πλαίσιο αυτών των δεσμεύσεων είναι που ξεκινήσαμε αυτό το πρόγραμμα παρέμβασης στις αγορές τίτλων. (…).ΤοSMP είναι ένα μη συμβατικό πρόγραμμα που εφαρμόζεται σε μια κατάσταση σοβαρών εντάσεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές.Επιθυμώ να υπογραμμίσω ότι η αυστηρή εφαρμογή των προγραμμάτων (δημοσιονομικής) προσαρμογής από τις κυβερνήσεις είναι κρίσιμης σημασίας για την εγγύηση μιας προοδευτικής επιστροφής στην κανονική λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών (2010). The ECB’s Response to the Recent Tensions in Financial Markets. Βιέννη.Η ΕΚΤ δαπάνησε 40 δις ευρώ για να αγοράσει τίτλους ονομαστικής αξίας 55 δις ευρώ. Έτσι, αν διατηρούσε τέτοιους τίτλους ως την στιγμή που θα ωρίμαζαν, θα έβαζε στην τσέπη (πέραν των τόκων) ολόκληρη τη διαφορά μεταξύ τιμής αγοράς και τιμής αποπληρωμής. Τα υψηλά επιτόκια των ομολόγων που αγόρασε, επέτρεψαν στην ΕΚΤ να βάλει στα ταμεία της σημαντικούς τόκους προερχόμενους από την Ελλάδα. (Atkins R. (2012).ECB Moves to Help Fund Greece Bail-Out. Financial Times.). Αν και το χρέος της Ελλάδας έναντι της ΕΚΤ είναι μικρότερο από της Ιταλίας ή της Ισπανίας, η ΕΚΤ εισπράττει από την Ελλάδα περισσότερους τόκους απ4ό,τι από τις δυο αυτές χώρες. Για το έτος 2014, η ελληνική κυβέρνηση κατέβαλε 298 εκατομμύρια ευρώ τόκων επί τίτλων που βρίσκονταν στην κατοχή της ΕΚΤ, ποσό που εκπροσωπεί το 40 % των 728 εκατομμυρίων ευρώ εσόδων που η ΕΚΤ εισέπραξε από τις πέντε χώρες τις οποίες αφορούσε το πρόγραμμα SMP, και αυτό, τη στιγμή που το ελληνικό χρέος έναντι της ΕΚΤ δεν εκπροσωπεί παρά το 12% του συνόλου (2015). Financial Statements of the ECB for 2014).

Οι δημόσιες αρχές υποκαθιστούν τους ιδιώτες πιστωτές κοινωνικοποιώντας τις ζημίες τους

Από τον Μάη του 2010, οι ξένοι δημόσιοι πιστωτές υποκαθιστούν τους ξένους ιδιώτες πιστωτές, το μνημόνιο παρέχει στις ελληνικές δημόσιες αρχές τα μέσα να αποπληρώσουν τους ιδιώτες πιστωτές, να ενισχύσουν τις ελληνικές τράπεζες και να αποφύγουν να προκαλέσουν ένα νέο επεισόδιο στην διεθνή τραπεζική κρίση που κρατούσε από το 2007. Δύσκολα μπορεί κανείς να φανταστεί πως μια αθέτηση πληρωμής από πλευράς των ιδιωτικών ελληνικών τραπεζών θα μπορούσε να προκαλέσει μείζονα διεθνή κρίση. Όμως, οι γαλλικές και γερμανικές τράπεζες είχαν ήδη τόσο πολύ βυθιστεί μες στην κρίση αλλού, που ένα συμβάν στην Ελλάδα μπορούσε να χειροτερέψει την κατάσταση. Τί να σκεφτεί κανείς! Το σίγουρο είναι πως οι γαλλικές και γερμανικές τράπεζες άσκησαν πίεση στις κυβερνήσεις τους ώστε αυτές να δημιουργήσουν την τρόικα κι ένα πρόγραμμα με στόχο την προστασία των συμφερόντων τους (που είναι εξ ίσου αντίθετα με τα συμφέροντα του λαού της Γαλλίας και της Γερμανίας όσο και με της Ελλάδας, ακόμη κι αν ο ελληνικός λαός υπόκειται άμεσα τις συνέπειες).

Το μνημόνιο που επιβλήθηκε στην Ελλάδα τον Μάιο του 2010 πρόβλεπε την παροχή 110 δις ευρώ νέων δανείων.

Επισήμανση: Το μνημόνιο του 2010 παρέχει στις ελληνικές δημόσιες αρχές τα μέσα να αποπληρώσουν τους ιδιώτες πιστωτές

Ταυτόχρονα, εν τέλει, παρά τις αμφιβολίες που εκφράστηκαν τον Σεπτέμβρη – Οκτώβρη 2009, η ΕΚΤ διατήρησε την πιστωτική γραμμή για τις ιδιωτικές ελληνικές τράπεζες. Πρόκειται για κεντρικό στοιχείο του μηχανισμού που εφάρμοσε η τρόικα κι ένα ισχυρό μέσο εκβιασμού που διαθέτει εκείνη για να βεβαιωθεί ότι οι ελληνικές αρχές παραμένουν υποταγμένες [18]. Τα δάνεια που συνάπτουν οι ελληνικές τράπεζες με την ΕΚΤ έχουν την εγγύηση του ελληνικού δημοσίου. Αυτό σημαίνει πως αν οι ελληνικές τράπεζες δεν καταφέρουν να συγκεντρώσουν το ποσό που χρειάζεται για να αποπληρώσουν την ΕΚΤ, θα το πράξει το ελληνικό Κράτος. Πώς; Δανειζόμενο από την τρόικα, βεβαίως! Πράγματι, οι ξένες ιδιωτικές τράπεζες δεν θέλουν πια να δανείζουν την Ελλάδα με εύλογα επιτόκια.

Όντως, από τον Μάη του 2010, το ελληνικό δημόσιο δεν εκδίδει πλέον κρατικά ομόλογα για να δανειστεί στις διεθνείς αγορές. Δανείζεται βραχυπρόθεσμα από τις ελληνικές τράπεζες (γεγονός ιδιαίτερα προσοδοφόρο για τις ίδιες, καθώς το επιτόκιο είναι υψηλό από το 201 και δεν υπάρχει πλέον κίνδυνος) [19]. Πέραν αυτού, το ελληνικό δημόσιο δανείζεται στο εξωτερικό από δημόσιους πιστωτές ή οργανισμούς που τους εκπροσωπούν. Δανείζεται 53 δις ευρώ από 14 Κράτη της ευρωζώνης με επιτόκιο ίσο ή ανώτερο των 5 %, δηλαδή, με πολύ υψηλό επιτόκιο. Τα 14 αυτά Κράτη δανείζονται το ποσό αυτό από τις ιδιωτικές τράπεζες οι οποίες δανείζονται από την ΕΚΤ με πολύ χαμηλό επιτόκιο… Αυτό επιτρέπει στις τράπεζες να έχουν κέρδη και στα Κράτη-πιστωτές της Ελλάδας να έχουν και εκείνα κέρδη.

Αφού δανείστηκε άμεσα από τα 14 Κράτη-πιστωτές, η Ελλάδα χρηματοδοτήθηκε επίσης από το EFSF (ΕΤΧΣ – Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας) [20] που πήρε τη σκυτάλη. Το ΕΤΧΣ είναι μια ιδιωτική εταιρεία με έδρα στο Λουξεμβούργο. Δημιουργήθηκε το 2010 από τα κράτη της ευρωζώνης για να συγκεντρώσουν από ιδιωτικές τράπεζες και άλλες χρηματοπιστωτικές εταιρείες τα ποσά που στη συνέχεια δανείζονται στην Ελλάδα και, μετά, σε άλλα Κράτη όπως η Ιρλανδία η οποία μπήκε, και αυτή, στην λογική των μνημονίων από τον Νοέμβρη του 2010 [21]. Θα έχετε ήδη καταλάβει πως το ΕΤΧΣ δανείζεται από ιδιωτικές τράπεζες με πιο υψηλό επιτόκιο από αυτό που οι ίδιες καταβάλλουν στην ΕΚΤ για να δανειστούν…

Επισήμανση: Το ΔΝΤ πραγματοποίησε καθαρά κέρδη 5 δις ευρώ από τα δάνεια προς την Ελλάδα μεταξύ Μάη 2010 και Μάη 2018

Η Ελλάδα δανείστηκε επίσης από το ΔΝΤ το οποίο χρηματοδοτείται από τα Κράτη που είναι μέλη του. Το ΔΝΤ πραγματοποίησε καθαρά κέρδη 5 δις ευρώ από τα δάνεια προς την Ελλάδα μεταξύ Μάη 2010 και Μάη 2018 (5 δις ευρώ, ήτοι, περίπου 4 δις ειδικών δικαιωμάτων ανάληψης, δηλαδή της μονάδας του ΔΝΤ. Βλ.: International Monetary Fund, «Greece: transactions with the Fund from May 1984 to May 2018».

Για ποιο λόγο δηλώνουμε πως η ΕΚΤ έκανε τεράστια δώρα σε μια δεκαπενταριά μεγάλες γαλλικές, γερμανικές, ολλανδικές, βελγικές, ιταλικές και αυστριακές τράπεζες

Μεταξύ της 10ης Μαΐου 2010 και των αρχών Ιουλίου 2010, σε διάστημα 8 εβδομάδων δηλαδή, η ΕΚΤ εξαγόρασε από περίπου 15 μεγάλες ευρωπαϊκές ιδιωτικές τράπεζες περίπου 2/3 τίτλων του ελληνικού δημοσίου που εκείνες κατείχαν. Έως τώρα, απ’όσο ξέρω, κανείς δεν το είχε υπογραμμίσει αυτό. Δεν πρόκειται τόσο για το ποσό της εξαγοράς, το οποίο είναι ούτως ή άλλως τεράστιο: 41 δις ευρώ, αλλά για το γεγονός ότι το ποσό αυτό αντιστοιχεί στο μεγαλύτερο τμήμα των όσων κατείχαν αυτές οι δεκαπέντε μεγάλες ιδιωτικές τράπεζες της ευρωζώνης. Η ΕΚΤ αγόρασε τους τίτλους αυτούς στο 75% της ονομαστικής τους αξίας και, συνεπώς, κατέβαλε 35 δις ευρώ.

Αν η ΕΚΤ δεν είχε προχωρήσει σε αυτές τις μαζικές αγορές ελληνικών τίτλων, η τιμή θα είχε πέσει πολύ περισσότερο. Αυτό θα είχε αναγκάσει τις ιδιωτικές τράπεζες των κυρίαρχων δυνάμεων της ευρωζώνης να στραφούν για μιαν ακόμη φορά στις κυβερνήσεις τους και θα είχε συμβάλει στην ενίσχυση της αμφισβήτησης του καπιταλιστικού συστήματος σε ένα πλαίσιο όπου ωρίμαζαν οι συνθήκες που οδήγησαν στην ανάδυση του μεγάλου κινήματος των αγανακτισμένων. Το κίνημα αυτό σίγουρα θα είχε επεκταθεί στις κυρίαρχες χώρες της ευρωζώνης αν, για μιαν ακόμη φορά, οι τραπεζίτες είχαν έρθει να ζητιανέψουν χρήματα για τους εαυτούς τους.

Ούτως ή άλλως, και αυτό δεν έρχεται σε αντίθεση με όσα είπαμε μόλις τώρα, οι μεγάλες ιδιωτικές τράπεζες που μεταπωλούσαν στην ΕΚΤ τους ελληνικούς τίτλους σε τιμή μικρότερη από την από την τιμή αγοράς τους, δήλωναν ζημία και την χρησιμοποιούσαν για να μειώσουν τους φόρους που υποτίθεται πως έπρεπε να πληρώσουν.

Οι τράπεζες του Κέντρου πέτυχαν από τον διεθνή τύπο και τις κυβερνήσεις τους την διεξαγωγή μιας καμπάνιας με στόχο να καταστήσουν τους Έλληνες και, γενικότερα, τους PIIGS (υποτιμητικά αρχικά που χρησιμοποιήθηκαν από ένα μέρος του τύπου για να αναφέρεται στις χώρες τις περιφέρειας: Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ελλάδα, Ισπανία) υπεύθυνους των προβλημάτων τους, ούτως ώστε να ξεχαστεί το ότι αυτά προέρχονταν στην πραγματικότητα από την τυχοδιωκτική πολιτική των τραπεζών που επεδίωκαν το μέγιστο κέρδος, κυριότερα στην αγορά των δομημένων προϊόντων στις ΗΠΑ και αλλού.

Οι γαλλικές ιδιωτικές τράπεζες έκρυψαν από την κοινή γνώμη τις ζημίες που κατέγραψαν μετά το φιάσκο της στρατηγικής επέκτασής τους στην Ελλάδα

Ούτε και οι γάλλοι τραπεζίτες επέστησαν την προσοχή της κοινής γνώμης στις ζημίες που υπέστησαν στην Ελλάδα μετά την περιπέτειά τους στην φούσκα του ιδιωτικού χρέουςστην δημιουργία της οποίας συνέβαλαν ενεργά.

Η Société Générale, για παράδειγμα, έχασε 7 δις € με την ελληνική τράπεζα Γενική την οποία είχε αγοράσει το 2004… και την οποία μεταπώλησε στην συνέχεια, για ένα συμβολικό ευρώ, στην τράπεζα Πειραιώς … [22]. Ποιος άκουσε οτιδήποτε γι’αυτό; Ποιες μεγάλες γαλλικές εφημερίδες αναφέρθηκαν στο θέμα στα πρωτοσέλιδά τους; Καμία. Αντίθετα, όλος ο κόσμος άκουσε για την απώλεια των 4,5 δις € της Société Générale που αποδόθηκε στον έναν και μόνο Ζερόμ Κερβιέλ, τον trader που διώχθηκε δικαστικά. Όλος ο κόσμος άκουσε επίσης για τα προβλήματα που δημιουργούσε η Ελλάδα στις γαλλικές τράπεζες και στον πληθυσμό της Γαλλίας…

Στις 17 Οκτωβρίου 2012, η γαλλική τράπεζα Crédit Agricole S.A. παραχωρούσε το σύνολο του κεφαλαίου της Εμπορικής στην Alpha Bank για το συμβολικό ευρώ. Η περιπέτεια της Εμπορικής στοίχισε πάνω από 10 δις ευρώ στην Crédit Agricole. Αλλά, πρέπει να πούμε πως το κόστος των καταστροφών αυτό, εν τέλει, το ανέλαβε το προσωπικό των τραπεζών αυτών, μέσα από τις μαζικές απολύσεις. Ποιος άκουσε οτιδήποτε γι’αυτό;

Υπήρχε εναλλακτική στο σενάριο της τρόικας

Έτσι λοιπόν, η ΕΚΤ αγόρασε ελληνικούς τίτλους ποσού 56,5 δις ευρώ, το 2010-2012. Επίσημα, ο στόχος ήταν να βοηθηθεί η Ελλάδα. Στην πραγματικότητα, η ΕΚΤ επεδίωκε διαφορετικό σκοπό.

Από ποιον αγόρασε τους ελληνικούς τίτλους; Απάντηση: από τις τράπεζες BNP Paribas, Société Générale, BPCE, Crédit Agricole, ING, Hypo Real, Commerzbank, Deutsche Bank, Dexia,… Γιατί τους αγόρασε μαζικά; Διότι ήθελε οι ιδιωτικές τράπεζες να μην έχουν πολύ σημαντικές απώλειες σε περίπτωση που οι τιμές των τίτλων κατακρημνίζονταν λόγω μη επαρκώς μαζικών αγορών. Η ΕΚΤ αγόρασε λοιπόν, και μόνον αυτή, 56,5 δις ευρώ ενώ οι τράπεζες της ευρωζώνης κατείχαν, μαζί, συνολικά, το πολύ 70 με 80 δις ευρώ, στις αρχές του 2010.

Αν η ΕΚΤ δεν είχε αγοράσει τους τίτλους από τις μεγάλες ιδιωτικές τράπεζες, οι ελληνικοί τίτλοι θα έπρεπε να πουληθούν στο 15 ή 10% της αξίας τους.

Εξ άλλου, σε τέτοια πλαίσια, αν η κυβέρνηση Παπανδρέου είχε λίγο θάρρος για να υπερασπιστεί τα συμφέροντα του λαού, θα είχε δηλώσει αναστολή πληρωμής του χρέους και θα είχε προχωρήσει σε λογιστικό έλεγχο. Αυτό έπραξε ο Ισημερινός, το 2009. Προχωρώντας σε αναστολή πληρωμής, τρόμαξε τους τραπεζίτες της Νέας Υόρκης που άρχισαν να πωλούν τα κρατικά ομόλογα του Ισημερινού σε εξευτελιστικές τιμές. Κάποια στιγμή, έφτασαν να πωλούνται στο 20% (ή και λιγότερο) της αξίας τους. Τότε, ο Ισημερινός έκλεισε συμφωνία με την τράπεζα Lazard ώστε εκείνη να αγοράσει τους τίτλους στην χαμηλότερη δυνατή τkιμή. Στη συνέχεια, ο Ισημερινός τους επαναγόρασε επίσημα, αφού έκανε επίσημε προσφορά εξαγοράς όλων των τίτλων. Η προάσπιση των συμφερόντων του λαού κατά των συμφερόντων των καρχαριών των αγορών απαιτεί τόλμη. Έτσι, ο Ισημερινός χρησιμοποίησε έναν καρχαρία των αγορών, την τράπεζα Lazard, για να παίξει ένα έξυπνο παιχνίδι έναντι των υπόλοιπων καρχαριών και τα κατάφερε μια χαρά [23]. Αντίθετα, στην περίπτωση της Ελλάδας, η τράπεζα Lazard έπαιξε κατά της Ελλάδας και συμμετείχε στην προετοιμασία της αναδιάρθρωσης του χρέους του 2012 που στοίχισε πολύ ακριβά στον πληθυσμό ενώ η Lazard τσέπωσε μια πολύ καλή προμήθεια.

Ας ξαναπιάσουμε τώρα την ταινία των γεγονότων όπως εξελίχθηκαν στην Ευρώπη

Η ΕΚΤ αγόρασε τους ελληνικούς τίτλους για συνολικό ποσό 56,5 δις ευρώ, γεγονός που αποτέλεσε νέα διάσωση των τραπεζών.

Αλλά, θα πει κανείς, οι Έλληνες ωφελήθηκαν εν πάση περιπτώσει από τις αγορές αυτές. Αυτό είναι τελείως εσφαλμένη σκέψη, για τον απλούστατο λόγο ότι αν η ΕΚΤ αγόρασε τους ελληνικούς τίτλους από τις ιδιωτικές τράπεζες, κανένα ευρώ δεν μπήκε στα ταμεία του Ελληνικού δημοσίου.

Επισήμανση: Οι Έλληνες είναι πραγματικά θύματα της ΕΚΤ και αυτό θα συνεχιστεί έως, τουλάχιστον, το 2037

Στην πραγματικότητα, δεδομένης της χρήσης των τίτλων αυτών την οποία κάνει η ΕΚΤ, οι Έλληνες είναι πραγματικά θύματα κι αυτό θα διαρκέσει τουλάχιστον ως το 2037 καθώς ένα τμήμα των τίτλων που η ΕΚΤ αγόρασε λήγουν μεταξύ 2018 και 2037 (βλ. το χρονοδιάγραμμα αποπληρωμών στην ιστοσελίδα της “Greece’s Debt Due: What Greece Owes When» (Τι χρωστά η Ελλάδα και πότε).

Η ανυπόφορη επέμβαση του ΔΝΤ στην Ελλάδα από το 2010

Τον Ιανουάριο του 2017, η CADTM δημοσίευσε στα γαλλικά δυο έγγραφα τα οποία το ΔΝΤ κρατούσε μυστικά. Αναφέραμε ήδη ένα απόσπασμα παραπάνω, σχετικά με την κατάσταση των ελληνικών τραπεζών. Πρόκειται για αυθεντικά έγγραφα τα οποία τέθηκαν στη διάθεση της Επιτροπής αλήθειας για το ελληνικό χρέος από την Ζωή Κωνσταντοπούλου, την Πρόεδρο του ελληνικού Κοινοβουλίου μεταξύ 6 Φεβρουαρίου και 3 Οκτωβρίου 2015. Το περιεχόμενο των 2 αυτών εγγράφων του Μάρτη του 2010 είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικό για το ΔΝΤ. Δείχνει ξεκάθαρα πως μεγάλος αριθμός των μελών της διοίκησής του εξέφρασε ισχυρότατες κριτικές σχετικά με το πρόγραμμα που ο θεσμός ετοιμαζόταν να εφαρμόσει.

Ορισμένοι κατήγγειλαν το γεγονός ότι το πρόγραμμα είχε ως στόχο τη διάσωση των ευρωπαϊκών ιδιωτικών τραπεζών που ήταν πιστώτριες του δημόσιου και ιδιωτικού ελληνικού χρέους, κυρίως ορισμένες μεγάλες γαλλικές και γερμανικές τράπεζες. Πολλοί εξ αυτών κατήγγειλαν μια πολιτική που αναπαρήγαγε αυτό που είχε οδηγήσει στην κρίση της Αργεντινής, το 2001, και στην ασιατική κρίση του 1996-1997. Πολλοί κατήγγειλαν το γεγονός ότι ο πυρήνας διοίκησης του ΔΝΤ είχε τροποποιήσει, εν αγνοία των άλλων μελών του διοικητικού συμβουλίου, έναν από τους θεμελιώδεις κανόνες που θέτουν όρους για την χορήγηση πιστώσεων από το ΔΝΤ στα μέλη του.

Πράγματι, για να μπορεί να χορηγηθεί πίστωση από το ΔΝΤ, πρέπει να αποδειχθεί πως η πίστωση αυτή και το πρόγραμμα που την συνοδεύει θα καταστήσουν βιώσιμη την αποπληρωμή του χρέους. Δεδομένου ότι ο όρος αυτός δεν μπορούσε να τηρηθεί στην περίπτωση της Ελλάδας, καθώς η διεύθυνση του ΔΝΤ και οι ευρωπαϊκές αρχές αρνούνται να μειώσουν το ελληνικό χρέος και να ζητήσουν την συμμετοχή των ιδιωτικών τραπεζών, ο όρος που προαναφέρθηκε καταργήθηκε στα κρυφά. Αντικαταστάθηκε από ένα νέο κριτήριο: την αναγκαιότητα αποφυγής υψηλού κινδύνου διεθνοιύ συστημικής χρηματοπιστωτικής αποσταθεροποίησης. Η διεύθυνση του ΔΝΤ δικαιολόγησε την αλλαγή αυτή του κριτηρίου που δεν τηρούσε τους κανόνες λειτουργίας του αναφερόμενη στο επείγον της κατάστασης.

Για να πείσουν εκείνους που, μεταξύ των μελών του ΔΝΤ που εξέφραζαν εντονότατες επιφυλάξεις, ο γάλλος, γερμανός και ολλανδός είπαν ψέμματα διαβεβαιώνοντας πως οι τράπεζες των χωρών τους δεν θα απαλλάσσονταν από τους ελληνικούς τίτλους. Σύμφωνα με αυτούς, οι γαλλικές, γερμανικές και ολλανδικές τράπεζες θα κρατούσαν τους ελληνικούς τίτλους που είχαν στην κατοχή τους ώστε να επιτρέψουν στο πρόγραμμα που θα ξεκινούσε να πετύχει. Έχει όμως αποδειχθεί πως οι γαλλικές, γερμανικές και ολλανδικές τράπεζες πούλησαν μαζικά στη δευτερεύουσα τους τίτλους που είχαν στην κατοχή τους προκαλώντας όξυνση της ελληνικής κρίσης και μεταφέροντας στην πλάτη των ευρωπαίων φορολογούμενων τους κινδύνους που εκείνες είχαν αναλάβει και την κρίση στην πρόκληση της οποίας είχαν σε μεγάλο ποσοστό συμβάλλει (βλ. παρακάτω).

Πάντα με σκοπό να άρουν τις επιφυλάξεις ορισμένων μελών του ΔΣ του ΔΝΤ, οι υπεύθυνοι του ΔΝΤ που ήταν επιφορτισμένοι με τις σχέσεις με την Ελλάδα βεβαίωσαν πως θα λαμβάνονταν κοινωνικά μέτρα ώστε να μην πληγούν οι χαμηλόμισθοι και οι χαμηλοσυνταξιούχοι από τα μέτρα λιτότητας. Είπαν ψέμματα. Για να πετύχουν την συμφωνία των μελών της διοίκησης του ΔΝΤ, δήλωσαν πως οι ελληνικές τράπεζες ήταν υγιείς και ότι τα προβλήματά τους προέρχονταν μόνο από τους κινδύνους που προκαλούσε σε αυτές το υπερβολικά μεγάλο δημόσιο χρέος και το αβυσσαλέο δημόσιο έλλειμμα. Περαιτέρω, πάντα για να πεισθούν τα μέλη που αμφέβαλλαν, τους δήλωσαν πως το πρόγραμμα θα υποβάλλονταν προς έγκριση στο ελληνικό κοινοβούλιο.

Για να πεισθούν τα μέλη του ΔΝΤ που ήθελαν να ζητηθεί από τις τράπεζες να συμμετέχουν «συλλογικά» στην προσπάθεια αποδεχόμενες μια μείωση των χρεών, οι υπεύθυνοι του ελληνικού φακέλου δήλωσαν πως οι ελληνικές αρχές δεν επιθυμούσαν μείωση του δημόσιου χρέους. Και ο έλληνας εκπρόσωπος, ο Παναγιώτης Ρουμελιώτης, επιβεβαίωσε αυτήν την εκδοχή. Αργότερα, ο ίδιος αυτός εκπρόσωπος δήλωσε πως, υπό την πίεση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), η Ελλάδα δήλωσε πως δεν επιθυμούσε μείωση του χρέους της. Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της Ελλάδας στο ΔΝΤ, ο Jean-Claude Trichet είχε απειλήσει την Ελλάδα πως θα διακόψει την πρόσβαση των ελληνικών τραπεζών στις ρευστότητες της ΕΚΤ.

Είναι σίγουρο πως ο Ζαν-Κλωντ Τρισέ χρησιμοποίησε την απειλή αυτή μέσα στους μήνες κατά τους οποίους γινόταν η διαπραγμάτευση για το μνημόνιο. Έχει επίσης αποδειχθεί πως χρησιμοποίησε την ίδια απειλή έναντι της Ιρλανδίας, μερικούς μήνες αργότερα, κατά την επεξεργασία του μνημονίου της χώρας αυτής. Είναι επίσης βέβαιο πως οι έλληνες τραπεζίτες, όπως και οι γάλλοι, γερμανοί ή ολλανδοί συνάδελφοί τους, δεν ήθελαν καν να ακούσουν περί μείωσης του ελληνικού χρέους, διότι δεν δέχονταν να συνεισφέρουν στην ίδια τους τη διάσωση. Οι τραπεζίτες πέτυχαν δυο χρόνια ανάπαυλας για να μπορέσουν να αποδεσμευθούν και να πετύχουν σημαντικά αντισταθμίσματα.

Το ΔΝΤ δηλώνει ευθαρσώς πως, καθώς η Ελλάδα ανήκει στην ευρωζώνη, της είναι αδύνατον να ανακτήσει ανταγωνιστικότητα μέσω υποτίμησης του νομίσματός της. Έτσι, το ΔΝΤ θεωρεί πως πρέπει να υποτιμηθούν οι μισθοί και τα κοινωνικά επιδόματα: είναι αυτό που ονομάζουμε «εσωτερική υποτίμηση». Και φέρνει καταστροφή στην Ελλάδα και σε άλλες περιφερειακές χώρες της ευρωζώνης.

Οι ψευδείς δηλώσεις των εκπροσώπων της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ολλανδίας στην διοίκηση του ΔΝΤ ώστε να πείσουν τους συναδέλφους τους να επιβάλλουν το πρώτο μνημόνιο

Κατά την διάρκεια της αποφασιστικής συνεδρίασης της διοίκησης του ΔΝΤ, στις 9 Μαΐου 2010, ο γερμανός εκπρόσωπος δήλωσε τα ακόλουθα:

«Μπορώ να ενημερώσω τους εκτελεστικούς διευθυντές πως οι γερμανικές τράπεζες θα στηρίξουν την Ελλάδα, αλλά πρέπει επίσης να υπογραμμίσω πως αυτό θα γίνει ιδιαίτερα ή μόνον σε εθελοντική βάση. Δεν πρόκειται για αναδιάρθρωση χρέους, πρόκειται για εθελοντικές δράσεις. Δεν έχω οριστικές πληροφορίες προς το παρόν, αλλά γνωρίζω πως οι τράπεζες αυτές θέλουν να διατηρήσουν κάποιο βαθμό έκθεσης στις ελληνικές τράπεζες, πράγμα που σημαίνει πως δεν θα πουλήσουν ελληνικούς τίτλους και ότι θα διατηρήσουν τις πιστωτικές τους γραμμές προς την Ελλάδα» (η επισήμανση είναι δική μας).

Ο Γάλλος διευθυντής πραγματοποίησε δήλωση προς την ίδια κατεύθυνση:

«Υπήρξε μια συνάντηση νωρίτερα αυτήν την εβδομάδα ανάμεσα στις κύριες τράπεζές μας και την Υπουργό μας, κυρία Λαγκάρντ.[24] Θα ήθελα να υπογραμμίσω αυτό που δημοσιεύτηκε στο τέλος της συνάντησης αυτής, δηλαδή, μια δήλωση όπου οι γαλλικές τράπεζες δεσμεύονται να διατηρήσουν την έκθεσή τους στην Ελλάδα για όλη τη διάρκεια του προγράμματος […] Είναι λοιπόν ξεκάθαρο πως οι γαλλικές τράπεζες που είναι μεταξύ των πλέον εκτεθειμένων στην Ελλάδα τραπεζών, θα κάνουν τη δουλειά τους.»

Τέλος, ο Ολλανδός διευθυντής δήλωσε:

«Οι ολλανδικές τράπεζες, μετά από διαβούλευση με τον υπουργό οικονομικών μας, ανακοίνωσαν δημόσια ότι θα παίξουν τον ρόλο τους και θα στηρίξουν την ελληνική κυβέρνηση και τις ελληνικές τράπεζες.»

Στην πραγματικότητα, όπως το υποπτεύονταν πολλοί εκτελεστικοί διευθυντές του ΔΝΤ και όπως έδειξε η έκθεση της Επιτροπής αλήθειας για το ελληνικό χρέος, ο πραγματικός στόχος της συμφωνίας ήταν να δοθεί χρόνος στις τράπεζες των ισχυρότερων χωρών της ευρωζώνης ώστε να απαλλαγούν από τους ελληνικούς τίτλους.

Το παρακάτω γράφημα δείχνει ξεκάθαρα πως οι γαλλικές, γερμανικές, ολλανδικές, βελγικές, αυστριακές, ιταλικές, … τράπεζες απαλλάχτηκαν από τους ελληνικούς τίτλους κατά το διάστημα μεταξύ 2010 και 2011.

Έκθεση των ξένων τραπεζών στην Ελλάδα (σε δις ευρώ)

Γράφημα 2. Πηγή: BRI, Consolidated Ultimate Risk Basis.

Όπως αναφέραμε παραπάνω σε αυτό το άρθρο, η ΕΚΤ είναι που, υπό την διεύθυνση του Γάλλου Ζαν-Κλωντ Τρισέ, τις βοήθησε άμεσα να απαλλαγούν από τους ελληνικούς τίτλους αγοράζοντάς τους μαζικά από αυτές σε υψηλή τιμή και προστατεύοντάς τις έτσι κατά των συνεπειών της επιζήμιας για την Ελλάδα δράσης τους.

Ας θυμίσουμε πως η διοίκηση του ΔΝΤ δεν έλαβε υπόψη της τις θέσεις των εκπροσώπων της Αργεντινής και της Βραζιλίας που άσκησαν δριμεία κριτική στον προσανατολισμό που υιοθετήθηκε σχετικά με την Ελλάδα.

Κατά την διάρκεια της συνεδρίασης της 9ης Μαΐου 2010, ο Πάμπλο Περέιρα, αργεντινός εκπρόσωπος, είχε ασκήσει ξεκάθαρη κριτική στον παρελθόντα και παρόντα προσανατολισμό του ΔΝΤ: «Τα σκληρά διδάγματα των δικών μας κρίσεων του παρελθόντος είναι δύσκολο να ξεχαστούν. Το 2001, παρόμοιες πολιτικές προτάθηκαν από το Ταμείο για την Αργεντινή. Οι καταστροφικές συνέπειές τους είναι γνωστές (…)Υπάρχει μια πραγματικότητα για την οποία δεν αμφιβάλλει κανείς και δεν μπορεί να αμφισβητηθεί: ένα χρέος που δεν μπορεί να πληρωθεί δεν θα πληρωθεί χωρίς εντατική ανάπτυξη (…)Ξέρουμε πολύ καλά ποια είναι τα αποτελέσματα των «δομικών μεταρρυθμίσεων» ή των πολιτικών δημοσιονομικής προσαρμογής που καταλήγουν στη μείωση της συνολικής ζήτησης και, συνεπώς, των προοπτικών οικονομικής ανάκαμψης (…)Είναι πολύ πιθανό η Ελλάδα να καταλήξει σε πολύ χειρότερη κατάσταση μετά την εφαρμογή του προγράμματος αυτού. Τα μέτρα προσαρμογής που συστήνει το Ταμείο θα μειώσουν το ευ ζην του πληθυσμού και την πραγματική ικανότητα αποπληρωμής της Ελλάδας».

Ιδού ένα απόσπασμα της δήλωσης του Βραζιλιάνου εκτελεστικού διευθυντή σχετικά με την απουσία διαδικασίας αναδιάρθρωσης από το πρόγραμμα:

«Ως έχει, το πρόγραμμα κινδυνεύει να αντικαταστήσει μια ιδιωτική χρηματοδότηση από δημόσια χρηματοδότηση. Για να το πούμε πιο έντονα, μπορεί να γίνει αντιληπτό όχι ως πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας, που θα υποβληθεί σε βίαια αναπροσαρμογή, αλλά ως bail-out των ιδιωτών κατόχων τίτλων του ελληνικού χρέους, κυρίως των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών οργανισμών.»

Όσο για τον Αργεντίνο εκτελεστικό διευθυντή, δήλωσε:

«Στο μέτρο κατά το οποίο διανύουμε ακόμη μια παγκόσμια συστημική κρίση, η στρατηγική δημοσιονομικού περιορισμού και απομόνωσης της χώρας κατηγορώντας την για την δημοσιονομική της απειθαρχία του παρελθόντος ή την έλλειψη ανταγωνιστικότητάς της, θα στεφθεί κατά πάσα πιθανότητα από αποτυχί. […] Ένα έξυπνο και δίκαιο μοίρασμα του βάρους που αποτελούν το κόστος της κρίσης θα ήταν ευκτέο για την φήμη του Ταμείου (ως έχει, κινδυνεύει να κατηγορηθεί πως απλά κερδίζει χρόνο, ή εγγυάται στις τράπεζες πως θα αποπληρωθούν εξ ολοκλήρου εντός του ερχόμενου έτους, πριν συμβεί το αναπόφευκτο), κι αυτό θα ήταν ακόμη πιο ευκτέο για τον ελληνικό πληθυσμό και για τις προβλέψεις ανάπτυξης της χώρας.»

Ως συνέπεια του πρώτου μνημονίου του 2010, το ελληνικό χρέος αυξήθηκε σημαντικά μεταξύ 2010 και τέλους 2011

Η άρνηση των πιστωτών να δεχθούν κούρεμα των ελληνικών τους τίτλων είχε ως συνέπεια την αύξηση του ελληνικού δημόσιου χρέους που πέρασε από τα 299 στα 355 δις μεταξύ τέλους 2010 και τέλους 2011, πράγμα που σημαίνει αύξηση κατά 18,78%. Κατά την διάρκεια των ετών 2010-2013, μια άνευ προηγουμένου ύφεση προκλήθηκε από τις πολιτικές που όρισε το ΔΝΤ και τα άλλα μέλη της τρόικας. Καμιά από τις προβλέψεις του ΔΝΤ περί βελτίωσης των οικονομικών της Ελλάδας δεν πραγματοποιήθηκε. Τα αποτελέσματα του μνημονίου του 2010 αποτελούν πλήρη διάψευση των αισιόδοξων προβλέψεων του ΔΝΤ, ειδικά, και της τρόικας, γενικότερα.

Επιστροφή στην συμπεριφορά των ελληνικών τραπεζών απέναντι στο δημόσιο χρέος

Πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι μεταξύ Δεκέμβρη 2008 και Δεκέμβρη 2009, οι ελληνικές τράπεζες είχαν αυξήσει σημαντικά τις αγορές ελληνικών ομολόγων δημοσίου. Η αύξηση ήταν της τάξης του 33 %. Τον Δεκέμβρη του 2008, οι ελληνικές τράπεζες κατείχαν ελληνικούς τίτλους αξίας 30 δις ευρώ ενώ έναν χρόνο αργότερα το ποσό ανέβηκε στα 40 δις ευρώ. Αυτό δείχνει καθαρά πως οι ελληνικές τράπεζες εκμεταλλεύονταν τα πλεονεκτήματα της κατοχής των ελληνικών τίτλων σε στιγμή όπου το ΔΝΤ κι ο διοικητής της ΕΚΤ βεβαίωναν πως τα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας δεν πήγαιναν καλά.

Στη συνέχεια, μεταξύ Δεκέμβρη 2009 και Δεκέμβρη 2010, οι ελληνικές τράπεζες μειώνουν σιγά-σιγά τον όγκο των ελληνικών τίτλων που κατέχουν. Από 40 δις, το ποσό περνά στα 36 δις, στις 31 Δεκεμβρίου 2010, αλλά, αν προσθέσουμε τις αγορές βραχυπρόθεσμων τίτλων δημοσίου (τα treasury bills διάρκειας μικρότερης του έτους), το σύνολο παραμένει σταθερό και είναι στα 42 δις. Πράγμα που δείχνει και πάλι πως δεν φοβόντουσαν πως το Ελληνικό Κράτος θα χρεοκοπήσει και ότι κέρδιζαν πολλά κατέχοντας τους τίτλους αυτούς, ενώ ο διεθνής τύπος είχε στα πρωτοσέλιδά του την ελληνική κρίση χρέους!!!

Μόνον κατά την διάρκεια του 2011 οι ελληνικές τράπεζες μειώνουν σημαντικά την κατοχή ελληνικών τίτλων διάρκειας πέραν του έτους των οποίων το ποσό περνά από τα 36 δις, την 31η Δεκεμβρίου 2010, στα 24 δις ευρώ, την 31η Δεκεμβρίου 2011. Αντίθετα, οι ελληνικές τράπεζες αύξησαν κατά 40% τις αγορές βραχυπρόθεσμων τίτλων οι οποίες περνούν από τα 5,8 δις ευρώ στα 8,3 δις.

Πώς εξηγείται αυτό;

Είναι απλό: οι ελληνικές τράπεζες γνωρίζουν πως γίνεται διαπραγμάτευση για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους κι ότι θα υπάρξει κούρεμα της αξίας των τίτλων. Όντας προσεκτικές, πωλούν ένα τμήμα τους. Αλλά, ταυτόχρονα, γνωρίζουν πως θα υπάρξει αντιστάθμισμα γι’αυτές και, έτσι, αισθάνονται σίγουρες. Από την άλλη, η κατοχή βραχυπρόθεσμων τίτλων (3, 6 ή 9 μηνών) μειώνει τον κίνδυνο για τις τράπεζες, δίνοντάς τους τη δυνατότητα, σε πολύ σύντομο διάστημα, να μην παρατείνουν την κατοχή των τίτλων αυτών, αν εκτιμούν πως ένας κίνδυνος μπορεί να επέλθει. Υπάρχει επίσης μια άλλη εξήγηση για το γεγονός ότι αγοράζουν περισσότερους τίτλους μικρότερους του έτους: αυτοί οι τίτλοι δεν θα υπαχθούν σε κούρεμα. Θα πληρωθούν στο 100% κατά την λήξη τους και είναι ιδιαίτερα επικερδείς.

Επίσης, αν οι ελληνικές τράπεζες κρατούν πολύ δημόσιο χρέος στο ενεργητικό τους, είναι διότι αυτό τους επιτρέπει να αυξήσουν την αναλογία «ίδια κεφάλαια/συνολικό ενεργητικό», που εξηγήσαμε. Τέλος, καθώς η ΕΚΤ διατηρεί την πιστωτική της γραμμή για τις ελληνικές τράπεζες, αυτές μπορούν να καταθέτουν στην Κεντρική Τράπεζα τους ελληνικούς τους τίτλους για να λάβουν τη ρευστότητα που χρειάζονται.

Μεταξύ Μάη 2010 και Μάρτη 2012, οι ελληνικές ιδιωτικές τράπεζες συνεχίζουν να λαμβάνουν δημόσιο χρήμα

Ενώ είχαν λάβει στήριξη το 2008-2009, οι ελληνικές τράπεζες λαμβάνουν για δεύτερη φορά στήριξη με δημόσιο χρήμα. Πράγματι, ένα μέρος των δανείων που χορηγήθηκαν στα πλαίσια του πρώτου μνημονίου πήγε στις ελληνικές τράπεζες. Οι τέσσερις μεγαλύτερες ελληνικές τράπεζες αύξησαν την κυριαρχία τους στην ελληνική τραπεζική αγορά, απορροφώντας μικρότερες. Όχι μόνο οι μεγάλες αυτές τράπεζες δήλωσαν ζημίες, όχι μόνο δεν πλήρωσαν φόρους αλλά συνέχισαν και τις μαφιόζικες πρακτικές του (βλ. τα παραδείγματα που δίνει ο Daniel Munevar σχετικά με την τράπεζα Proton και την Πειραιώς στο άρθρο «Grèce : la restructuration de la dette grecque de 2012 et la recapitalisation bancaire jusqu’à 2016» (Ελλάδα: η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους του 2012 και η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών ως το 2016»). Ούτε ένα ηγετικό στέλεχος τράπεζας δεν βρέθηκε στην φυλακή. Οι ελληνικές τράπεζες τοποθέτησαν στο εξωτερικό όσο περισσότερα κεφάλαια μπορούσαν, ενώ τα χρειάζονταν η οικονομία της χώρας τους. Το ποσοστό των κόκκινων δανείων (non performing loans) αυξήθηκε. Οι τράπεζες έκοψαν τις πιστώσεις προς τα νοικοκυριά και τις ΜΜΕ.

Καταστροφικός απολογισμός του Ταμείου ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών (το Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας – ΕΤΧΣ)

Το Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας ήταν και είναι επιφορτισμένο με την διαδικασία της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών. Το ελληνικό ΕΤΧΣ είχε δημιουργηθεί το 2010 για να εγγυηθεί την σταθερότητα του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Μεταξύ άλλων καθηκόντων, είναι επιφορτισμένο να παρέχει κεφάλαιο στα πιστωτικά ιδρύματα, να ελέγχει και να επιβλέπει την υλοποίηση των προγραμμάτων αναδιάρθρωσης που υποβάλλονται από τα πιστωτικά ιδρύματα που ωφελήθηκαν των πόρων του Ταμείου καθώς και να διευκολύνει τη διαχείριση των κόκκινων δανείων. Ο απολογισμός του είναι καταστροφικός για τον ελληνικό λαό. Δεν εξυγίανε τον ελληνικό τραπεζικό τομέα. Τα δεκάδες δισεκατομμύρια που κατευθύνθηκαν προς τις ιδιωτικές ελληνικές τράπεζες επιβάρυναν το ελληνικό χρέος και πλούτισαν τους μεγάλους ιδιώτες μετόχους.

Η διεύθυνση του Ταμείου ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών Η περίπτωση της Αναστασίας Σακελλαρίου, γενική διευθύντρια του Ταμείου μεταξύ 2012 και 2015, είναι εμβληματική. Τον Μάη του 2015, η Σακελλαρίου διατάχθηκε από την ελληνική κυβέρνηση να εγκαταλείψει την θέση της καθώς κατηγορούνταν για απάτη και ξέπλυμα χρήματος, μαζί με 25 άλλα πρώην στελέχη της του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου (Hellenic Post Bank) [25]. Οι κατηγορίες κατά της κυρίας Σακελλαρίου συνδέονται με την έγκριση, το 2012, ενός δανείου που επέτρεπε την παράταση δυο πιστωτικών γραμμών της τράπεζας προς έναν διάσημο έλληνα μεγιστάνα [26]. Αντί να απαιτήσουν την εκδίωξή της ως το τέλος της έρευνας, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, Γιάννης Στουρνάρας, και το γενικό συμβούλιο του Ταμείου στήριξαν την κυρία Σακελλαρίου [27].Μεταξύ των μελών του γενικού συμβολαίου του Ταμείου χρηματοπιστωτικής σταθερότητας όπως είχε ιδρυθεί το 2010 από την τρόικα, βρίσκαμε έως τον Απρίλη του 2016, τον Pierre Mariani ο οποίος είναι συνυπεύθυνος της αποτυχίας και της χρηματοπιστωτικής καταστροφής της τράπεζας Dexia. Αυτή η βελγο-γαλλο-λουξεμβουργιανή τράπεζα χρειάστηκε να διασωθεί τρεις φορές από τις βελγικές, τις γαλλικές και τις λουξεμβουργιανές αρχές. Οι βαριές απώλειες που κατέγραψε η Dexia μεταξύ 2008 και 2012 δεν απέτρεψαν τον κύριο Μαριανί από το να πετύχει την ψήφιση σημαντικών αυξήσεων του μισθού του. Κι όμως, η ΕΚΤ κι η τρόικα δεν βρήκαν τίποτε καλύτερο από τον να τον διορίσουν ως ένα από τα ηγετικά στελέχη του Ταμείου που έχει αναλάβει την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών.Είναι σκανδαλώδες να βάζεις στην διοίκηση του οργανισμού που είναι επιφορτισμένο με την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών κάποιον που έχει σημαντική ευθύνη για την καταστροφή μιας μεγάλης τράπεζας όπως η Dexia. Η τράπεζα αυτή πούλησε δις ευρώ τοξικών δανείων στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης της Γαλλίας και η πτώχευσή του είχε βαριές επιπτώσεις στα δημόσια οικονομικά του Βελγίου, της Γαλλίας και του Λουξεμβούργου. Όταν η Dexia διασώθηκε από το Βελγικό Κράτος, ο Πιέρ Μαριανί χρειάστηκε να την εγκαταλείψει λόγω της φριχτής διαχείρισής της. Αλλά του προσφέρθηκε ένα «χρυσό αλεξίπτωτο» (αποζημίωση, δηλαδή) ενός εκατομμυρίου ευρώ. Για το έτος 2012, η Dexia του κατέβαλε 1,7 εκατομμύρια ευρώ. Και νάτος, τώρα, στην Ελλάδα, για να συμμετέχει στην εξυγίανση των ελληνικών τραπεζών.Μεταξύ των άλλων μελών του Γενικού Συμβουλίου του Ταμείου βρίσκουμε τον Wouter Devriendt. Αυτός ο σύμβουλος σε τραπεζικά θέματα από το Βέλγιο άσκησε σημαντικά καθήκοντα σε δυο τράπεζες που χρειάστηκε να διασωθούν από την πτώχευση το 2008: την Fortis, την οποία στήριξε η βελγική κυβέρνηση και η οποία μεταπωλήθηκε στην BNP Paribas, και την ABN-AMRO, την οποία εθνικοποίησε η ολλανδική κυβέρνηση. Ο Wouter Devriendt, όπως κι ο Pierre Mariani, είναι μεταξύ των υπεύθυνων της τραπεζικής κρίσης στην Ευρώπη.Θα ήταν κρίμα να κλείσουμε αυτό το κομμάτι σχετικά με την σύνθεση του Γενικού Συμβουλίου του Ταμείου χωρίς να αναφερθούμε στον Steven Franck ο οποίος διατέλεσε σημαντικό στέλεχος της τράπεζας Morgan Stanley και, μετά, της BNP Paribas μεταξύ 2006 και 2009 κατά την περίοδο όπου η τράπεζα αυτή συνέβαλε ενεργά στην δημιουργία της κερδοσκοπικής φούσκας του ιδιωτικού δανεισμού στην Ελλάδα και κολλούσε στο τέλμα των subprime και των δομημένων προϊόντων, στις ΗΠΑ. Σημειωτέον ότι ο Steven Fanck εργάστηκε για την προεδρεία των ΗΠΑ, στον Λευκό Οίκο, για υπηρέτησε στο πολεμικό ναυτικό των ΗΠΑ.

Η απάτη της αναδιάρθρωσης του χρέους του 2012

Τον Μάρτη του 2012, οι ευρωπαίοι ηγέτες ανακοίνωσαν την διαγραφή 107 δις ευρώ από το δημόσιο χρέος. Στα χαρτιά, οι ιδιώτες πιστωτές απαρνούνται 53,5% των πιστώσεών τους [28]. Όμως, αντίθετα με τα φαινόμενα, η επιχείρηση αυτή ήταν προπάντων καλό νέο για τις ελληνικές και ευρωπαϊκές τράπεζες (κυρίως γαλλικές και γερμανικές) και όχι για τον ελληνικό λαό στον οποίο υπόσχονταν νέα χειροτέρευση των συνθηκών διαβίωσής του.

Πράγματι: οι ιδιώτες πιστωτές, η τρόικα και η ελληνική κυβέρνηση είχαν θέσει σε εφαρμογή ένα πολύπλοκο σύστημα: οι ιδιώτες πιστωτές ανταλλάσσουν τους ελληνικούς τίτλους τους έναντι νέων, μειωμένης (ονομαστικής) αξίας. Έτσι, για ένα ανταλλασσόμενο ομόλογο αρχικής αξίας 100 ευρώ, οι πιστωτές θα λάβουν έναν νέο τίτλο ονομαστικής αξίας 46,5 ευρώ. Δεν χάνουν καθόλου οι πιστωτές με αυτό το παιχνιδάκι: ανταλλάσσουν τίτλους που πωλούνται μεταξύ 15 και 30 ευρώ στην δευτερεύουσα αγορά, για τίτλους πολύ ασφαλέστερους. Και προπάντων, λαμβάνουν ως αντιστάθμισμα δεκάδες δις ευρώ.

Επίσης, για να χρηματοδοτηθούν τα αντισταθμίσματα προς τις τράπεζες και η συνέχιση των νεοφιλελεύθερων πολιτικών, η τρόικα χορήγησε νέο δάνειο 130 δις υπό τον όρο το ποσό να χρησιμοποιηθεί για την αποπληρωμή του χρέους και την στήριξη των τραπεζών. Ενώ όλα τα μεγάλα μέσα έπαιζαν το επίσημο ρεφραίν σύμφωνα με το οποίο το ελληνικό χρέος είχε μειωθεί κατά 107 δις ευρώ, παρέβλεπαν να ενσωματώσουν τα 130 δις νέων πιστώσεων που χορήγησε η τρόικα και που έρχονται να αυξήσουν το χρέος. Στο τέλος, οι ιδιώτες πιστωτές τα κατάφεραν μια χαρά και αντικαταστάθηκαν από διεθνείς δημόσιους πιστωτές (ΕΚΤ, Κράτη της ευρωζώνης, ΔΝΤ) που θα ασκήσουν συνεχή πίεση στις ελληνικές αρχές για να εντείνουν τα αντικοινωνικά μέτρα.

Περαιτέρω, ενώ σε περίπτωση δικαστικής διαμάχης, 85% των παλαιών τίτλων υπάγονταν στο ελληνικό δίκαιο, το σύνολο των νέων τίτλων θα υπάγεται πλέον στην δικαιοσύνη του Λουξεμβούργου. Ο στόχος των πιστωτών ήταν να περιορίσουν τη δυνατότητα της Ελλάδας να αποφασίσει αναστολή πληρωμών ή διαγραφή χρέους.

Οι μεγάλοι χαμένοι της αναδιάρθρωσης του 2012 ήταν οι δημόσιοι φορείς κοινωνικής ασφάλισης και οι μικροί κάτοχοι ομολόγων. Η υιοθέτηση δυο νόμων καθ’υπαγόρευση της τρόικας είχε ως συνέπεια να αναλάβουν το βάρος των ζημιών εκατοντάδες δημόσιοι φορείς για ένα συνολικό ποσό 16,2 δις ευρώ. Το σημαντικότερο μέρος των απωλειών αυτών αναλήφθηκε από τα συνταξιοδοτικά ταμεία, για 14,5 δις ευρώ (που παρακρατήθηκαν από τα αποθεματικά τους, ύψους 21 δις ευρώ). Η άλλη ομάδα που κατέγραψε σημαντικές απώλειες ήταν εκείνη των μικρο-ομολογιούχων.

Επισήμανση: Οι μεγάλοι χαμένοι της αναδιάρθρωσης του 2012 ήταν οι δημόσιοι φορείς κοινωνικής ασφάλισης και οι μικροί κάτοχοι ομολόγων

Εκτιμάται πως περισσότερες από δεκαπέντε χιλιάδες οικογένειες έχασαν από τη μια μέρα στην άλλη ένα μεγάλο τμήμα των οικονομιών τους. Αυτή η κατάσταση εξηγείται από το γεγονός ότι, για πολλά χρόνια, τα κρατικά ομόλογα θεωρούνταν ασφαλή και προτείνονταν ως τέτοια [29].

Απολογισμός των λογαριασμών με την ΕΚΤ

Η ΕΚΤ αρνήθηκε να συμμετάσχει στην προσπάθεια αναδιάρθρωσης του χρέους του 2012 και δεν δέχθηκε τα 56,5 δις ευρώ ελληνικών τίτλων που κατείχε να ανταλλαγούν με τίτλους των οποίων η αξία θα είχε μειωθεί κατά 53 %. Έκτοτε, αποπληρώνεται για τίτλους που αγόρασε σε τιμή χαμηλότερη της αξίας τους, μεταξύ Μάη 2010 και Φεβρουαρίου 2012, αλλά απαιτώντας από την Ελλάδα την καταβολή του 100% της αξίας τους κατά την ημερομηνία λήξης τους.

Έτσι, μεταξύ 2012 και 2018, οι ελληνικές αρχές αποπλήρωσαν στην ΕΚΤ και στις κεντρικές τράπεζες του ευρωσυστήματος περί τα 43 δις ευρώ σε κεφάλαιο, ποσό στο οποίο πρέπει να προστεθούν οι τόκοι, δηλαδή, πιθανόν, μια δωδεκαριά δις ευρώ, ίσως και περισσότερα. Δεν είναι όμως μόνον αυτό: απομένει ένα υπόλοιπο 13 δις ευρώ που έχουν να κάνουν με τίτλους που αγοράστηκαν στα πλαίσια του προγράμματος SMP 2010-2012. Σε αυτά τα 13 δις, πρέπει να προστεθούν οι υπόλοιποι οφειλόμενοι τόκοι.

Οι εν λόγω τίτλοι πρέπει να αποπληρωθούν βάσει προκαθορισμένου χρονοδιαγράμματος που μπορεί κανείς να δει στην διεύθυνση.  Αυτό το χρονοδιάγραμμα αποπληρωμών προς την ΕΚΤ εκτείνεται από το 2019 ως το 2037. Στο χρονοδιάγραμμα που παρουσιάζει η Wall Street Journal, βλέπουμε για παράδειγμα πως η Ελλάδα θα πρέπει να αποπληρώσει στην ΕΚΤ 3,75 δις ευρώ στις 19 Ιουλίου 2019 με επιτόκιο 6 % και ότι, στις 22 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, θα πρέπει να αποπληρώσει 2 δις ευρώ με επιτόκιο 6,5 %.

Ας υπενθυμίσουμε πως η Ελλάδα αποπληρώνει στο 100% τους τίτλους που η ΕΚΤ αγόρασε στο 75% περίπου της αξίας τους, μεταξύ 2010 και 2012, τίτλους των οποίων η αξία θα είχε μειωθεί κατά 53% αν η ΕΚΤ είχε δεχθεί να συνεισφέρει στην αναδιάρθρωση του 2012.

Βεβαίως, αν η ΕΚΤ ξεκινήσει στο μέλλον να αγοράζει ελληνικούς τίτλους από τις ιδιωτικές τράπεζες, θα προστεθούν νέες αποπληρωμές.

Επισήμανση: Η Ελλάδα αποπληρώνει στο 100% τους τίτλους που η ΕΚΤ αγόρασε στο 75% περίπου της αξίας τους, μεταξύ 2010 και 2012, τίτλους των οποίων η αξία θα είχε μειωθεί κατά 53% αν η ΕΚΤ είχε δεχθεί να συνεισφέρει στην αναδιάρθρωση του 2012

Καθώς δεν της αρκούσε το ότι συμμετείχε ενεργά στην δραματική χειροτέρευση των συνθηκών διαβίωσης του ελληνικού λαού, η ΕΚΤ πραγματοποίησε ξεδιάντροπα απεχθή κέρη στην πλάτη του ελληνικού λαού.

Πρέπει επίσης να υπενθυμίσουμε πως η ΕΚΤ επιστρέφει στα κράτη μέλη της ευρωζώνης ένα μέρος των κερδών που πραγματοποιεί λεηλατώντας την Ελλάδα και ότι αυτά τα χρήματα τροφοδοτούν τους προϋπολογισμούς χωρών όπως η Γερμανία, η Γαλλία ή το Βέλγιο.

Η ελπίδα του 2015 που διαψεύστηκε

Τον Ιανουάριο του 2015, στις εκλογές, ο ελληνικός λαός έφερε στην κυβέρνηση τον Συριζα ο οποίος είχε υποσχεθεί να θέσει τέλος στα μνημόνια.

Ενώ η κυβέρνηση Τσίπρα ήταν μόλις μιας εβδομάδας, η ΕΚΤ πήρε ένα εξαιρετικά βίαιο μέτρο με στόχο την άσκηση της μέγιστης πίεσης στον Συριζα. Στις 4 Φεβρουαρίου 2015, η ΕΚΤ ανακοίνωσε πως διέκοπτε την πρόσβαση των ελληνικών τραπεζών στις ρευστότητες που χορηγούσε ο θεσμός της Φρανκφούρτης. Αυτή η κίνηση αποτελούσε ξεκάθαρα μέρος μιας ιδιαίτερα επιθετικής και ταχείας στρατηγικής αποσταθεροποίησης της ελληνικής κυβέρνησης. Απέναντι σε αυτό, η κυβέρνηση Τσίπρα έπρεπε να είχε αντιδράσει με σθένος και τόλμη.

Έπρεπε να προβάλλει το αίτημα που περιείχε το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης (βλ. το παράρτημα σχετικά με το πρόγραμμα αυτό): την διαγραφή του μεγαλύτερου τμήματος του χρέους, εξηγώντας πως ήταν παράνομο, επονείδιστο, παράνομο και μη βιώσιμο. Βεβαίως, οι ευρωπαίοι ηγέτες δεν μπορούσαν να δεχθούν αυτό το αίτημα αλλά η ελληνική κυβέρνηση θα μπορούσε τότε να αναπτύξει μια διεθνή εκστρατεία για να εξηγήσει και να πετύχει ευρεία στήριξη από την κοινή γνώμη. Μπορούσε να ξεκινήσει την διαδικασία λογιστικού ελέγχου και να κηρύξει ένα μορατόριο έως ότου ο έλεγχος ολοκληρωθεί.

Ήταν θεμελιώδες να μην βάλει το δάχτυλο στα γρανάζια των αποπληρωμών. Έπρεπε να χρησιμοποιήσει το διεθνές δίκαιο που επιτρέπει σε ένα κράτος να κηρύξει μορατόριο των πληρωμών δεδομένης της κατάστασης ανάγκης στην οποία βρίσκεται [30]. Η ανθρωπιστική κρίση αποτελούσε την αδιαμφισβήτητη απόδειξη της κατάστασης ανάγκης. Έπρεπε να αναπτύξει τον ακόλουθο συλλογισμό: «Ξεκινούμε λογιστικό έλεγχο (με συμμετοχή των πολιτών) διότι πρέπει να αναλύσουμε το γιατί φθάσαμε σε τέτοιο επίπεδο χρέους – η εθνική και η διεθνής κοινή γνώμη πρέπει να γνωρίζουν. Δεν προκαταβάλουμε τα αποτελέσματα του λογιστικού ελέγχου αλλά είναι φυσιολογικό, κατά την διάρκεια της εξέλιξής του, να παγώσουμε τις αποπληρωμές. Συνεπώς, αναστέλλουμε τις αποπληρωμές κατά την διάρκεια του λογιστικού ελέγχου, με εξαίρεση ό,τι αφορά το βραχυπρόθεσμο χρέος. Έχουμε εκλεγεί για να αντικαταστήσουμε το μνημόνιο με ένα νέο σχέδιο ανασυγκρότησης. Ας δώσουμε χρόνο στην διαπραγμάτευση και, όσο αυτή διαρκεί, θα έχετε να αντιμετωπίσετε το γεγονός ότι αναστέλλουμε τις προβλεπόμενες πληρωμές που αφορούν το μακροπρόθεσμο χρέος.»

Αν ξεκινούσε τον λογιστικό έλεγχο, για να ενισχύσει την θέση της απέναντι στην τρόικα, η ελληνική κυβέρνηση έπρεπε να πει: «Εφαρμόζω την παράγραφο 9, του άρθρου 9, του κανονισμού 472 που υιοθέτησε το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο στις 21 Μαΐου 2013 [31] και ο οποίος υποχρεώνει τα Κράτη μέλη της ΕΕ που ακολουθούν πρόγραμμα διαρθρωτικών προσαρμογών να πραγματοποιήσουν πλήρη λογιστικό έλεγχο του χρέους τους για να εξηγήσουν το γιατί το χρέος έχει φθάσει σε μη βιώσιμα επίπεδα και για να εντοπιστούν ενδεχόμενα παραπτώματα.»

Η αναστολή της πληρωμής έπρεπε να αποφασιστεί επειγόντως, για παράδειγμα, στις 12 Φεβρουαρίου 2015. Πράγματι, μεταξύ 12 Φεβρουαρίου και 30 Ιουνίου 2015, η Ελλάδα έπρεπε να καταβάλει 5 δις € στο ΔΝΤ.

Αν λάβουμε υπόψη μας τις υπόλοιπες πληρωμές που έπρεπε να γίνουν το 2015 στο ΔΝΤ, πρέπει να προστεθούν 3 επιπλέον δις €. Όσο για την ΕΚΤ, απαιτούσε την αποπληρωμή περισσότερων των 6,5 δις €, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 2015.

Έπρεπε επίσης να δράσει σχετικά με τις τράπεζες. Στο μέτρο που η ΕΚΤ έπαιρνε την πρωτοβουλία να οξύνει την ελληνική τραπεζική κρίση, έπρεπε να δράσει και σε αυτό το επίπεδο και να εφαρμόσει το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης που ανακοίνωνε: «Με τον Συριζα στην κυβέρνηση, ο δημόσιος τομέας ανακτά τον έλεγχο του ελληνικού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ – στα αγγλικά HFSF) και ασκεί όλα του τα δικαιώματα επί των ανακεφαλαιοποιημένων τραπεζών. Αυτό σημαίνει ότι λαμβάνει αποφάσεις σχετικά με την διοίκησή τους.»

Πρέπει να γνωρίζουμε πως το ελληνικό Κράτος, μέσω του Ελληνικού Ταμείου χρηματοπιστωτικής σταθερότητας ήταν, το 2015, ο κύριος μέτοχος των 4 κυρίων τραπεζών της χώρας που εκπροσωπούσαν πάνω από 85% του ελληνικού τραπεζικού τομέα. Το πρόβλημα είναι πως, λόγω των πολιτικών που είχαν εφαρμόσει οι προηγούμενες κυβερνήσεις, οι μετοχές του δεν είχαν κανένα πραγματικό βάρος στις αποφάσεις των τραπεζών διότι δεν παρείχαν δικαίωμα ψήφου. Έπρεπε συνεπώς το Κοινοβούλιο, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις του Συριζα, να μετατρέψει τις λεγόμενες προνομιούχες μετοχές (που δεν παρέχουν δικαίωμα ψήφου) που κατείχε το Δημόσιο σε κοινές μετοχές που παρέχουν δικαίωμα ψήφου. Στη συνέχεια, απόλυτα φυσιολογικά και νόμιμα, το Δημόσιο θα μπορούσε να ασκήσει τα καθήκοντά του και να παρέχει λύση στην τραπεζική κρίση [32].

Τέλος, έπρεπε να ληφθούν ακόμη δυο σημαντικά μέτρα. Πρώτον, για να αντιμετωπιστεί η τραπεζική και χρηματοοικονομική κρίση που είχε οξυνθεί από τις δηλώσει Στουρνάρα και από την απόφαση της ΕΚΤ της 4ης Φεβρουαρίου, η κυβέρνηση έπρεπε να είχε αποφασίσει τον έλεγχο της κίνησης των κεφαλαίων, ώστε να τεθεί τέλος στην φυγή τους προς το εξωτερικό. Δεύτερον, έπρεπε να θέσει σε λειτουργία ένα παράλληλο σύστημα πληρωμών.

Έπρεπε να γίνει ένα κάλεσμα για διεθνή αλληλεγγύη προς την κοινή γνώμη, τα κοινωνικά κινήματα, τα πολιτικά κόμματα. Έπρεπε ο Συριζα, ως κυβέρνηση ή ως κόμμα, να ωθήσει στην δημιουργία επιτροπών αλληλεγγύης σε όσο το δυνατόν περισσότερες χώρες, ενώ παράλληλα διαπραγματεύονταν με τους πιστωτές, για να αναπτυχθεί ένα ευρώ κίνημα αλληλεγγύης. Υπενθυμίζουμε πως από τα τέλη του Φεβρουαρίου 2015 ως τα τέλη του 2015, ο Γιάνης Βαρουφάκης και ο Αλέξης Τσίπρας είχαν κάνει δηλώσεις με στόχο να πείσουν την κοινή γνώμη πως επέρχονταν συμφωνία και πως τα πράγματα πήγαιναν καλύτερα. Ας φανταστούμε, αντίθετα, ότι μετά από κάθε σημαντική διαπραγμάτευση, εξηγούσαν τα διακυβεύματα μέσα από δελτία τύπου, προφορικές δηλώσεις στα ΜΜΕ, παίρνοντας τον λόγο σε δημόσιους χώρους, μπροστά στην έδρα των ευρωπαϊκών θεσμών, στις Βρυξέλλες και αλλού. Ας φανταστούμε ότι έριχναν άπλετο φως σε όσα εξυφαίνονταν. Αυτό θα είχε καταλήξει σε συγκεντρώσεις χιλιάδων ή δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων, μέσω των κοινωνικών δικτύων αυτός ο εναλλακτικός λόγος θα είχε φθάσει σε εκατοντάδες χιλιάδες ή εκατομμύρια παραλήπτες.

Όμως, ο Τσίπρας κι η κυβέρνησή του δεν επέλεξαν αυτόν τον δρόμο αντίστασης. Αναζήτησαν μάταια μια συμφωνία με τους ευρωπαίους ηγέτες. Στην προσπάθειά τους να τους κατευνάσουν, πλήρωσαν το χρέος τηρώντας το προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα. Αυτό σημαίνει πως άδειασαν τα δημόσια ταμεία για να αποπληρώσουν 7 δις ευρώ μεταξύ Φεβρουαρίου και τέλους Ιουνίου 2015.

Καθώς σκλήρυναν οι απαιτήσεις των ευρωπαίων ηγετών που αρνούνταν η κυβέρνηση να τηρήσει τις δεσμεύσεις της απέναντι στον ελληνικό λαό, ο Τσίπρας πραγματοποίησε δημοψήφισμα που έλαβε χώρα στις 5 Ιουλίου 2015. Την ημέρα εκείνη, με 61,5% των ψήφων του, ο ελληνικός λαός απέρριπτε τις απαιτήσεις των δανειστών. Μερικές μέρες αργότερα, ο Αλέξης Τσίπρας πρόδιδε την λαϊκή εντολή και συνθηκολογούσε στις Βρυξέλλες.

Κι όμως, μια εναλλακτική στην συνθηκολόγηση ήταν εφικτή και απαραίτητη, δεν σταματήσαμε να το επαναλαμβάνουμε και να το αποδεικνύουμε. Ήταν εφικτό, βάσει των αποτελεσμάτων των εργασιών της επιτροπής ελέγχου του χρέους που παρουσιάστηκαν στο ελληνικό κοινοβούλιο στις 17 Ιουνίου 2015 [33], να ανασταλεί η πληρωμή του χρέους και να συνδυαστεί η αναστολή αυτή με μια σειρά μέτρων που αφορούσαν τις τράπεζες, την φορολογία, το νόμισμα, τις ιδιωτικοποιήσεις, τους μισθούς, τις συντάξεις [34] (cadtm.org). Ο ελληνικός λαός θα είχε στηρίξει ένα τέτοιο πρόγραμμα μέτρων: το πιστοποιεί το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου 2015.

Αντί να έχει το θάρρος να εφαρμόσει μιαν εναλλακτική, η κυβέρνηση Τσίπρα δέσμευσε την χώρα της στα δεινά ενός τρίτου μνημονίου το οποίο έληξε στις 20 Αυγούστου 2018.

Κατά την διάρκεια των τριών ετών που διήρκεσε το τρίτο μνημόνιο, οι παραβιάσεις των οικονομικών, κοινωνικών, πολιτιστικών, πολιτικών δικαιωμάτων του ελληνικού λαού πολλαπλασιάστηκαν σε συνέπεια των αποφάσεων της κυβέρνησης Τσίπρα που υπέκυψε μόνιμα μπροστά στις απαιτήσεις των ευρωπαίων ηγετών, του μεγάλου ελληνικού και ξένου κεφαλαίου καθώς και του ΔΝΤ [35].

Δεν υπάρχει τίποτε να γιορταστεί με το τέλος του τρίτου μνημονίου, καθώς η Ελλάδα δεν ανακτά την απόλαυση της ελευθερίας δράσης. Είναι δεμένη με ένα σύνολο δεσμευτικών συμφωνιών και το βάρος του χρέους που της απαιτείται θα παραμείνει ανυπόφορο για πολύ καιρό ακόμη [36].

Ο συγγραφέας ευχαριστεί για την ανάγνωση και τις προτάσεις τους: Claude Quémar και Patrick Saurin.

Ο συγγραφέας φέρει την πλήρη ευθύνη των ενδεχόμενων λαθών που περιέχει η εργασία αυτή.

---

Σημειώσεις:

[1] Ένα παράδειγμα ψευδούς λόγου: Πιέρ Μοσκοβισί, ευρωπαίος επίτροπος, στις 20 Αυγούστου 2018 στην France Inter: Η Ελλάδα είναι τώρα ελεύθερη

[2] Charles Wyplosz και Silvia Sgherri, The IMF’s Role in Greece in the Context of the 2010 Stand-By Arrangement, IEO background paper, February 2016. Βλ. επίσης Éric Toussaint, “Grèce : Les banques sont à l’origine de la crise“, (Ελλάδα: Οι τράπεζες προκάλεσαν την κρίση).

[3] Η Hypo Real Estate (Γερμανία) Διασώθηκε από την πτώχευση από την γερμανική κυβέρνηση το 2007 και εθνικοποιήθηκε πλήρως το 2008, με μεγάλες δαπάνες εις βάρος του γερμανού φορολογούμενου.

[4] Η Commerzbank διασώθηκε από την καταστροφή το 2008 και, κατόπιν τούτου, το γερμανικό Δημόσιο απέκτησε 25 % του κεφαλαίου. Η Commerzbank είναι η δεύτερη γερμανική τράπεζα, μετά την Deutsche Bank.

[5] Η RBS εθνικοποιήθηκε από την βρετανική κυβέρνηση το 2008, με μεγάλες δαπάνες εις βάρος του βρετανού φορολογούμενου.

[6] Η Dexia διασώθηκε πολλές φορές από τις κυβερνήσεις του Βελγίου, της Γαλλίας και του Λουξεμβούργου το 2008, το 2011, πριν αποτελέσει αντικείμενο σχεδίου διάλυσης το 2012, με σημαντικό κόστος για τις αρχές και τους φορολογούμενους.

[7] Πηγή: Γιάνης Βαρουφάκης, Et les faibles subissent ce qu’ils doivent ? Comment l’Europe de l’austérité menace la stabilité du monde, (Και οι ανίσχυροι θα υποστούν αυτό που χρωστούν; Πώς η Ευρώπη της λιτότητας απειλεί την σταθερότητα του κόσμου), Εκδόσεις Les Liens qui Libèrent, Παρίσι 2016, σελ. 216-218. Τα αποσπάσματα του βιβλίου δημοσιεύονται με την ευγενική εξουσιοδότηση των εκδόσεων Les Liens qui Libèrent.

[8] Σχετικά με το ποσοστό επί τοις % των NPL (Non Performing Loans, δηλαδή, τα ληξιπρόθεσμα ή «κόκκινα» δάνεια) ως προς τις συνολικές πιστώσεις των τραπεζών της ευρωζώνης, εκ των οποίων η Ελλάδα, το 2016-2017, βλ.: Communication from the Commission: Second progress report on the reduction of non-performing loans in EuropeΣχετικά με την εξέλιξη μεταξύ 2009 και 2015, βλ. γράφημα 9 του άρθρου μου:  (στην ελληνική γλώσσα)

[9] Την εποχή εκείνη, οι δραστηριότητες των μεγάλων γαλλικών, γερμανικών, ολλανδικών, βελγικών, κλπ., τραπεζών ήταν στενά συνδεδεμένες με τις χρηματοπιστωτικές αγορές των ΗΠΑ και με τις μεγαλύτερες τράπεζες των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου. Επίσης, και αυτό συνδέεται, είχαν πρόσβαση σε σημαντική πιστωτική γραμμή που προσέφερε η Federal Reserve των ΗΠΑ, εξ ου και το ενδιαφέρον που επέδειξε η κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα για την ελληνική και την ιρλανδική κρίση και, γενικότερη, την τραπεζική κρίση στην Ευρώπη.

[10] Το ευρωσύστημα ή Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ) διοικείται από τα όργανα λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) Για να πετύχουν τους στόχους του ΕΣΚΤ και να εκπληρώσουν τις αποστολές τους, η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες μπορούν: – να παρεμβαίνουν στις αγορές κεφαλαίων, αγοράζοντας και πωλώντας είτε με οριστικές πράξεις (άμεσης και προθεσμιακής εκτελέσεως) είτε με σύμφωνο επαναγοράς, είτε δανείζοντας και δανειζόμενες απαιτήσεις και διαπραγματεύσιμους τίτλους, εκφρασμένους σε ευρώ ή άλλα νομίσματα, καθώς και πολύτιμα μέταλλα, – να διενεργούν πιστοδοτικές και πιστοληπτικές πράξεις με πιστωτικά ιδρύματα και άλλους φορείς της αγοράς, με επαρκή ασφάλεια προκειμένου για δάνεια.

Απαγορεύονται οι υπεραναλήψεις ή οποιουδήποτε άλλου είδους πιστωτικές διευκολύνσεις από την ΕΚΤ ή από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες υπέρ θεσμικών και λοιπών οργάνων ή οργανισμών της Ένωσης, κεντρικών διοικήσεων, περιφερειακών, τοπικών ή άλλων δημόσιων αρχών, άλλων οργανισμών δημοσίου δικαίου ή δημόσιων επιχειρήσεων των κρατών μελών – απαγορεύεται επίσης να αγοράζουν απευθείας χρεόγραφα από τους οργανισμούς ή φορείς αυτούς η ΕΚΤ ή εθνικές τράπεζες. Όμως, από το 2010-2011, μέσω διαφόρων προγραμμάτων, η ΕΚΤ αγοράζει μαζικά τίτλους δημόσιου χρέους από τις ιδιωτικές τράπεζες, γεγονός που βολεύει ιδιαίτερα τις τελευταίες. Από το 2015, στα πλαίσια του quantitative easing («ποσοτική χαλάρωση»), η ΕΚΤ αύξησε κι άλλο τις αγορές δημόσιων χρεών από τις τράπεζες.

[11] Renaud Vivien, Eva Joly, “En Islande, les responsables du naufrage bancaire n’ont pas pu acheter leur procès” («Στην Ισλανδία, οι υπεύθυνοι του τραπεζικού ναυαγίου δεν μπόρεσαν να εξαγοράσουν την δίκη τους»), δημοσιεύθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2016.

[12] Mayes, D. (2009). Banking crisis resolution policy – different country experiences. Central Bank of Norway. (Πολιτική επίλυσης της τραπεζικής κρίσης – διάφορες εμπειρίες κρατών. Κεντρική Τράπεζα της Νορβηγίας)

[13] Le Monde + AFP, «En Grèce, l’ancien chef des statistiques est condamné pour “manquement au devoir”» (Στην Ελλάδα, ο πρώην αρχηγός των στατιστικών καταδικάστηκε για «παράβαση καθήκοντος»)

[14] Constantin Kaimakis, «Grèce : le procès Georgiou ou l’affaire de la falsification des statistiques grecques pour justifier l’intervention de la Troïka» (Ελλάδα: η δίκη Γεωργίου ή η υπόθεση παραποίησης των ελληνικών στατιστικών με σκοπό την αιτιολόγηση της επέμβασης της τρόικας)

[15] Βλ. παραπάνω.

[16] ΕΚΤ (2010). Decision of the European Central Bank of 14 may 2010 establishing a SMP (ECB/2010/5).

[17] Christoph Trebesch and Jeromin Zettelmeyer, «ECB Interventions in Distressed Sovereign Debt Markets: The Case of Greek Bonds»

[18] Έτσι, πέντε χρόνια αργότερα, στις 4 Φεβρουαρίου 2015, για να τρομάξει την κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα που είχε μια μόλις εβδομάδας ζωή, η ΕΚΤ έκλεισε την πιστωτική της γραμμή προς τις ελληνικές τράπεζες, αναγκάζοντας τις αρχές της Αθήνας να καταφύγουν στην Emergency Liquidity Assistance: Emergency liquidity assistance (ELA) and monetary policy, What emergency liquidity assistance means, PROCÉDURES RELATIVES À LA FOURNITURE DE LIQUIDITÉ D’URGENCE

Βλ. «Από τις 4 Φεβρουαρίου, η ΕΚΤ βγάζει το βαρύ πυροβολικό κατά της ελληνικής κυβέρνησης» in Éric Toussaint, «Εξ αρχής, Βαρουφάκης και Τσίπρας εφαρμόζουν έναν προσανατολισμό προορισμένο να αποτύχει»  , Βλ. επίσης, Βαρουφάκης και Τσίπρας προς την καταστροφική συμφωνία με το Eurogroup της 20ής Φεβρουαρίου 2015.

[19] Υπενθυμίζεται πως, σύμφωνα με τους ισχύοντες σε θέματα τραπεζικών ρυθμίσεων κανόνες, στα πλαίσια των συμφωνιών της Βασιλείας, οι τράπεζες έχουν κάθε συμφέρον να αγοράζουν τίτλους δημοσίου χρέους διότι επιτρέπουν να φθάσουν πολύ γρηγορότερα την απαιτούμενη αναλογία ίδια κεφάλαια/ενεργητικό. Για λεπτομερή εξήγηση, βλ.: Eric Toussaint, Bancocratie (Τραπεζοκρατία), Aden, 2014, κεφάλαια 8, 9 και 12. Βλ. επίσης: Éric Toussaint, «Les banques bluffent en toute légalité» (Οι τράπεζες μπλοφάρουν εν πλήρη νομιμότητα), δημοσιεύτηκε στις 19 Ιουνίου 2013. Σχετικά με την ελληνική περίπτωση, βλ.: Βλ. Éric Toussaint, “Grèce : Les banques sont à l’origine de la crise“, (Ελλάδα: Οι τράπεζες προκάλεσαν την κρίση)

[20] FESF Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2010). European Financial Stability Facility Act 20. προσπελάστηκε στις 12 Ιουνίου 2015.

[21] Τα δάνεια του EFSF χρηματοδοτούνται από εκδόσεις ομολόγων με την εγγύηση των Κρατών μελών της ευρωζώνης. Οι εγγυήσεις αυτές πέρασαν από τα 440 δις ευρώ το 2010 στα 779,78 δις ευρώ το 2011. Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2011). Euro Area Loan Facility(Amendment of june 2011)

[22] Βλ. Patrick Saurin, “La «Crise grecque» une crise provoquée par les banques” (‘Η «Ελληνική κρίση», μια κρίση που προκάλεσαν οι τράπεζες’)

[23] Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον έλεγχο του χρέους του Ισημερινού, βλ. ειδικότερα το βίντεο της συνέντευξης του Éric Toussaint, ένα απόσπασμα από το ντοκιμαντέρ Debtocracy, και το επόμενο άρθρο

[24] Εκείνη την εποχή, η Κριστίν Λαγκάρντ ήταν ακόμη υπουργός οικονομικών της κυβέρνησης του Νικολά Σαρκοζύ. Ο γάλλος «σοσιαλιστής» Ντομινίκ Στρως-Καν ήταν ο γενικός διευθυντής του ΔΝΤ.

[25] Reuters. (2015). Greek bank bailout fund CEO asked to resign -government official.

[26] ThePressProject. (2014). Head of Greek bank rescue fund to face charges over crony loans in Hellenic Postbank scandal – UPDATE. 

[27] Ibid.

[28] Βλ. μια κριτική που έγινε τον Οκτώβριο του 2011 σχετικά με το υπό επεξεργασία σχέδιο αναδιάρθρωσης: Olivier Berruyer, L’enfumage de la “décote volontaire de 50 %” de la dette grecque (Η απάτη του «εθελοντικού κουρέματος 50%» του ελληνικού χρέους). Βλ. επίσης την κριτική του ίδιου συγγραφέα τον Μάρτη του 2012: Bilan final du plan “d’aide” à la Grèce (et surtout aux banques…) (Τελικός απολογισμός του σχεδίου «διάσωσης» της Ελλάδας (και, προπάντων, των τραπεζών…).

[29] Βλ. Rapport préliminaire de la Commission pour la vérité sur la dette publique grecque

[30] Σχετικά με την κατάσταση ανάγκης που εγγράφεται στην Συνθήκη της Βιέννης του 1969 για το δίκαιο των Συμβάσεων, βλ. Cécile Lamarque και Renaud Vivien, «Quelques fondements juridiques pour suspendre le paiement des dettes publiques (Μερικές νομικές βάσεις για την αναστολή της πληρωμής των δημόσιων χρεών)»

[31] Κανονισμός (ΕΕ) αρ. 472/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 2013 για την ενίσχυση της οικονομικής και δημοσιονομικής εποπτείας των κρατών μελών στη ζώνη του ευρώ τα οποία αντιμετωπίζουν ή απειλούνται με σοβαρές δυσκολίες αναφορικά με την χρηματοοικονομική τους σταθερότητα

[32] Ανέπτυξα τις προτάσεις αυτές το 2015 και επανήλθα στο θέμα σε πολλά άρθρα που ακολούθησαν, εκ των οποίων το: Dès le début, Varoufakis-Tsipras mettent en pratique une orientation vouée à l’échec (στην ελληνική γλώσσα, εδώ)

Σημειωτέον ότι ο Κώστας Λαπαβίτσας, βουλευτής Συριζα το 2015, παρουσίασε με τον Heiner Flassbeck ένα σχέδιο εναλλακτικό ως προς τον προσανατολισμό που υιοθέτησε ο Αλέξης Τσίπρας. Η αριστερή πτέρυγα του Συριζα, που συμμετείχε στην κυβέρνηση Τσίπρα, είχε υιοθετήσει το σχέδιο αυτό και προσπάθησε, ανεπιτυχώς, να πείσει τον Τσίπρα να αλλάξει κατεύθυνση την άνοιξη του 2015. Διαβάστε την πρόταση των Κ. Λαπαβίτσα και H. Flassbeck στο βιβλίο Euro, plan B (στην ελληνική γλώσσα: Ευρώ, Σχέδιο Β)

[33] Βλ. τις τελευταίες συστάσεις: Commission pour la vérité sur la dette grecque, Fondements juridiques de la suspension et de la répudiation de la dette souveraine grecque (Επιτροπή αλήθειας για το ελληνικό χρέος, Νομικές βάσεις της αναστολής και αποκήρυξης του ελληνικού δημόσιου χρέους). Βλ. επίσης: Παρέμβαση του Éric Toussaint κατά την παρουσίαση της προκαταρκτικής έκθεσης της Επιτροπής αλήθειας.

[34] Βλ: Eric Toussaint, Une alternative est possible au plan négocié entre Alexis Tsipras et les créanciers à Bruxelles (Μια εναλλακτική είναι εφικτή ως προς το σχέδιο που διαπραγματεύεται ο Αλέξης Τσίπρας και οι δανειστές τιςς Βρυξέλλες).

[35] Βλ. Marie-Laure Coulmin Koutsaftis, La Grèce sous tutelle jusqu’au remboursement des prêts (Η Ελλάδα υπό επιτροπεία ως την αποπληρωμή των δανείων). Βλ. επίσης: Zoe Konstantopoulou, «Si vous aimez la Grèce, aidez-nous à nous débarrasser d’Alexis Tsipras et de son parti zombie» (Ζωή Κωνσταντοπούλου «Αν αγαπάτε την Ελλάδα, βοηθήστε μας ν’απαλλαγούμε από τον Αλέξη Τσίπρα και το κόμμα-ζόμπι του»).

[36] Eric Toussaint, Marie Brette, «Grèce : une annonce de réduction de dette en trompe-l’œil» (Ελλάδα: μια ανακοίνωση απατηλής μείωσης χρέους)

infowar