Επεισόδιο 2: Η Ελληνική Τραγωδία
Από το 2010 η Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΔΝΤ και το ελληνικό και ευρωπαϊκό πολιτικό κατεστημένο έχουν επιβάλει ένα πρόγραμμα εσωτερικής υποτίμησης που επικάθεται σε όλο το κοινωνικοοικονομικό γίγνεσθαι, προκαλώντας στην Ελλάδα μια ύφεση που παρόμοιά της δεν έχει υπάρξει ξανά στην Ευρώπη από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το κύριο χαρακτηριστικό αυτού του προγράμματος είναι μια υπερβολική, βίαιη εφαρμογή της νεοφιλελεύθερης πολιτικής που περιλαμβάνει περικοπές στους μισθούς και τις συντάξεις, αυξήσεις στη φορολογία, συνολική απορύθμιση των όποιων συλλογικών συμβάσεων, απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων, ξεπούλημα δημόσιας περιουσίας σε εξευτελισμένες τιμές και βαριές περικοπές για το ήδη υποχρηματοδοτούμενο σύστημα υγείας. Αυτές οι αποπληθωριστικές πολιτικές έχουν ενισχυθεί πρόσφατα με μια πολιτική, που είναι ακόμη πιο εξωφρενική όταν εφαρμόζεται σε μια οικονομία σε βαθιά ύφεση, δηλαδή την απαίτηση ενός πρωτογενούς πλεονάσματος, τουτέστιν την επίτευξη δημοσίων εσόδων πλέον των δημοσίων δαπανών προ πληρωμής τόκων για το δημόσιο χρέος. Καθώς αυτό το πλεόνασμα προορίζεται για να πληρωθούν οι πιστώτριες χώρες, θα πρέπει να περιμένει κανείς ότι θα προκαλέσει μια περαιτέρω μείωση της αγοραστικής δύναμης των Ελλήνων πολιτών, πέρα από αυτή που προκάλεσε η προαναφερόμενη βιαιοπραγία των πολιτικών εσωτερικής υποτίμησης.
Η ευρωπαϊκή οικονομική και πολιτική ελίτ, υποστηρίζοντας αυτές τις πολιτικές προτάσεις, υποστήριξε ότι, αφού κατά τις δεκαετίες πριν το 2010 η ελληνική οικονομία βίωσε χαμηλή παραγωγικότητα, αυτές οι πολιτικές θα αποκαταστήσουν την ισορροπία με το να περιορίσουν τις δαπάνες – ιδιωτικές και δημόσιες – επαναφέροντας με κάποιον τρόπο την εμπιστοσύνη στις αγορές. Με τη σειρά της, η αυξανόμενη εμπιστοσύνη θα αυξήσει τις επενδύσεις και έτσι θα ξεπερνούσε τα υφεσιακά αποτελέσματα της λιτότητας.
Σχεδόν δέκα έτη αυστηρής εφαρμογής αυτών των οικονομικών πολιτικών έχουν προκαλέσει μόνο απόγνωση στο ελληνικό έθνος. Το ελληνικό εθνικό χρέος – η μείωση του οποίου ήταν, υποτίθεται, αρχικά ο λόγος για αυτές τις πολιτικές – έχει αυξηθεί από περίπου 109% το 2008 σε σχεδόν 180% του σημερινού ΑΕΠ. 1 Εν τω μεταξύ το ΑΕΠ της χώρας έχει μειωθεί κατά περισσότερο από 25% κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου και οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου (ΑΕΠΚ) ως ποσοστό του ΑΕΠ έχουν μειωθεί σταδιακά από το 26% το 2007 στο 11.7% το 2015.
Ο δείκτης ανεργίας έχει αυξηθεί από 11% σε σχεδόν 24,4% μετά από μια κορύφωση στο 28%, ενώ η ανεργία των νέων, αφού έφτασε στο απίστευτο 60%, είναι τώρα σχεδόν 52%. 2 Είναι αξιοσημείωτο ότι αυτή η πρόσφατη ελαφριά μείωση στα ποσοστά ανεργίας απεικονίζει πρώτον, μια ανήλεη αύξηση της προσωρινής απασχόλησης με αντίστοιχα άθλιες απολαβές. Τα πρόσφατα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν από το Υπουργείο Εργασίας δείχνουν ότι 126.956 εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα πληρώνονται με ακαθάριστες μηνιαίες αποδοχές της τάξεως των €100 και 343.760 εργαζόμενοι που απασχολούνται με συμβάσεις μερικής απασχόλησης ή και εκ περιτροπής απασχόλησης, 2-3 ημέρες ή ακόμα και λίγες ώρες την εβδομάδα, πληρώνονται με μηνιαίες ακαθάριστες αποδοχές μεταξύ €100 και €400. Δεύτερον, η πτώση του ποσοστού ανεργίας απεικονίζει μια ραγδαία αύξηση της εκροής των Ελλήνων πολιτών σε αναζήτηση μιας καλύτερης διαβίωσης στην ΕΕ ή αλλού. Πράγματι, μια μελέτη του 2013 έχει επιβεβαιώσει ότι περισσότεροι από 120.000 επαγγελματίες, συμπεριλαμβανομένων γιατρών, μηχανικών και επιστημόνων, έχουν αποχωρήσει από την Ελλάδα από την έναρξη της κρίσης το 2010. 3Μια πιο πρόσφατη έρευνα του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου απεκάλυψε ότι από εκείνους που μετανάστευσαν, οι εννέα στους δέκα είναι κάτοχοι πανεπιστημιακού τίτλου, οι περισσότεροι από το 60% αυτών έχουν μεταπτυχιακό, και ένα 11% έχουν διδακτορικό δίπλωμα. Είναι μια συμφορά για την ελληνική οικονομία. Όχι μόνο έχει δαπανήσει το Ελληνικό Έθνος (είτε οι γονείς ή το κράτος ή και οι δύο) για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων και τη μόρφωση αυτών που έχουν φύγει από την Ελλάδα, αλλά είναι πλέον αδύνατο για τη χώρα να απολάβει οποιαδήποτε απόδοση για αυτές τις επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο. Ο μακροπρόθεσμος οικονομικός αντίκτυπος αυτής της διαρροής ανθρώπινου κεφαλαίου (brain drain) είναι η αποδόμηση των μελλοντικών κοινωνικών και οικονομικών προοπτικών του Ελληνικού Έθνους. 4
Η καταστροφή της Ελληνικής οικονομίας διαφαίνεται πιο καθαρά στις εκθέσεις σχετικά με την αυξανόμενη ανισότητα και τη φτώχεια. Η Ελλάδα έχει τη μεγαλύτερη αύξηση στην εισοδηματική ανισότητα (πριν από τους φόρους και τις δημόσιες παροχές) στην Ευρώπη από το 2010, και είναι τώρα η πιο μεγάλη στην ΕΕ. 5 Το 2014, πάνω από το ένα τρίτο του πληθυσμού ήταν στα όρια της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού (36%), ενώ ο ένας στους πέντε Έλληνες βίωνε σοβαρές υλικές στερήσεις, ένας αριθμός που διπλασιάστηκε σχεδόν από το 2008. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι το 27% του ελληνικού πληθυσμού χαρακτηρίζονταν ως φτωχοί ή διαβιώνοντας στα όρια της φτώχειας το 2010. Το ποσοστό αυτό εκτοξεύτηκε σήμερα στο 56%. Επιπλέον, το 44% των συνταξιούχων και σχεδόν το 44% των παιδιών ζουν τώρα κάτω από τα όρια της φτώχειας. 6 Τέλος, μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε από το diaNEOsis, έναν μη κυβερνητικό οργανισμό έρευνας και ανάλυσης, δείχνει ότι, ενώ το 2009 μόνο το 2,2% των Ελλήνων διαβίωνε σε ακραία ένδεια, αυτό το ποσοστό ανήλθε σε 8,9% το 2011 και 15% το 2015, δηλαδή 1.647.703 Έλληνες πολίτες – από τους οποίους 17,6% είναι παιδιά και 24,4% είναι νέοι ηλικίας 18-29. Η ομάδα που κινδυνεύει περισσότερο να περιέλθει στην ακραία ένδεια είναι οι άνεργοι, εκ των οποίων 70-75% ζει ήδη σε τέτοιες συνθήκες. Το 2011 το ποσοστό αυτό ήταν λιγότερο από 50%. 7
Οι επιπτώσεις στην υγεία αυτής της υποβάθμισης της ευημερίας του ελληνικού πληθυσμού είναι τεράστιες. Το ποσοστό αυτοκτονιών έχει αυξηθεί κατά 35% μεταξύ 2010 και 2012. 8 Εκτιμάται ότι 800.000 Έλληνες δεν έχουν πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη λόγω έλλειψης ασφάλισης ή λόγω φτώχειας. 9 Μια έκθεση του 2014 στο ιατρικό επιστημονικό περιοδικό «The Lancet» δείχνει τις καταστροφικές συνέπειες για την κοινωνία και την υγεία εξαιτίας των πολιτικών λιτότητας. Η ένταση και η κλίμακα αυτών των πολιτικών αποδείχθηκαν καταστροφικές για την ικανότητα του συστήματος δημόσιας υγείας να ανταποκριθεί στις ανάγκες του πληθυσμού.
Αλλά αυτή η καρχηδονιακή καταστροφή της ελληνικής οικονομίας δεν έχει αποσπάσει τους ευρωπαίους φορείς χάραξης πολιτικής από το νεοκλασικό τους προσανατολισμό. Η νέα συμφωνία τον Αύγουστο του 2015 μεταξύ των ευρωπαίων πιστωτών και της ελληνικής κυβέρνησης ορίζει ότι εάν οι συμφωνημένοι δημοσιονομικοί στόχοι δεν εκπληρωθούν, επιπρόσθετα μέτρα λιτότητας θα εφαρμοστούν αυτομάτως. Καθώς αυτή η συμφωνία καθιερώνει έναν αυτόματο, ενσωματωμένο αποσταθεροποιητή (κόφτη), η ελληνική οικονομία θα συνεχίσει να συρρικνώνεται.
Η παραπάνω κατάσταση τόσο στην Ελλάδα ειδικότερα, όσο και γενικά στην ΕΕ, σκιαγραφεί μια ζοφερή εικόνα για τον ευρωπαϊκό καπιταλισμό και είναι μια συνολική άρνηση της τόσο περιβόητης και διαφημισμένης Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Σύμβασης (European social contract), η οποία υποτίθεται ότι μεταξύ άλλων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών εγγυάται ζητήματα όπως η υγεία, εργασιακά δικαιώματα, πλήρη απασχόληση, ώρες απασχόλησης, την κοινωνική ασφάλιση και την κοινωνική και νομική προστασία από την φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Αντίθετα, οι τρέχουσες ενέργειες των ευρωπαϊκών θεσμών χάραξης πολιτικής, με την σχεδόν θρησκευτική πίστη τους στο νεοκλασικό δόγμα του ασύδοτα ελεύθερου καπιταλισμού, έχουν δημιουργήσει μια κατάσταση που, όπως και στην εποχή του Keynes,
«αφ' ενός οι εργαζόμενες τάξεις δέχτηκαν, από άγνοια ή αδυναμία, ή αναγκάστηκαν, ή πείστηκαν, ή δελεάστηκαν να αποδεχτούν από εθιμοτυπία, λόγω συνήθειας, από την εξουσία και την καθιερωμένη δομή της κοινωνίας, μια κατάσταση, η οποία θα τους απέφερε μικρό μερίδιο από την κοινωνική πίτα που αυτές [οι εργαζόμενες τάξεις], η φύση και οι καπιταλιστές παρήγαγαν συνεργαζόμενοι. Αφετέρου οι καπιταλιστικές τάξεις μπορούσαν να καρπωθούν το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνικής πίτας, το οποίο θα κατανάλωναν θεωρητικά, αλλά στην πραγματικότητα κατανάλωναν ένα πολύ μικρότερο μέρος της». 10
Το πιο σημαντικό είναι ότι οι πολιτικές εσωτερικής υποτίμησης εφαρμόστηκαν σε ένα στάσιμο οικονομικό περιβάλλον, δείχνοντας ότι
«σήμερα έχουμε εμπλακεί σε ένα κολοσσιαίο μπλέξιμο, διαπράττοντας μια γκάφα καθώς προσπαθούμε να ελέγξουμε μια ευπαθή και εύθραυστη μηχανή, την λειτουργία της οποίας δεν κατανοούμε. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι δυνατότητές μας για ευημερία μπορεί να χαραμιστούν για ένα διάστημα – ίσως για ένα πολύ μεγάλο διάστημα». 11
Όπως και για τον Keynes το 1930, αυτό το μπλέξιμο, που έχει μπλοκάρει την μηχανή, προκύπτει από τις οικονομικές επιπτώσεις της επιμονής της ευρωπαϊκής οικονομικής και πολιτικής ελίτ σε πολιτικές που επιβάλλονται από την εσφαλμένη, κλασσική οικονομική «ορθοδοξία».
3 Labrianidis L., N Vogiatzis (2013) ‘Highly Skilled Migration: What Differentiates the ‘Brains’ Who Are Drained from Those Who Return in the Case of Greece?’, Population, Space and Place, 19- 5, 472–486
4 Gropas Ruby and Anna Triandafyllidou (2014)’ Emigrating in times of crisis Highlights and new data from an e-survey on high skilled emigrants from Southern Europe and Ireland’ Global Governance Programme, European University Institute, survey Report.
5 Hardoon Deborah (2015) Oxfam GB. D
8 Rachiotis George, David Stuckler, Martin McKee, Christos Hadjichristodoulou (2015) ‘What has happened to suicides during the Greek economic crisis? Findings from an ecological study of suicides and their determinants (2003–2012)’ British Medical Journal, BMJ Open 2015;5:e007295 doi:10.1136/bmjopen-2014-007295
10 Keynes J. M. (1919) The Economic Consequences of the Peace
11 Keynes J. M. (1930) The Great Slump of 1930
Ιωάννης Θεοδοσίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου