Η Ελλάδα δε χρειάζεται ακόμη ένα πακέτο 'διάσωσης'. Χρειάζεται μια διέξοδο.

του Κώστα Λαπαβίτσα
'Αρθρο στη Γκάρντιαν, 27/08/2013

Η Ελλάδα έχει γίνει κύριο θέμα στις γερμανικές εκλογές, καθώς οι πολιτικοί της Γερμανίας συζητούν την αποτελεσματικότητα της παρέμβασης της ΕΕ και την πιθανή σπατάλη των χρημάτων των Γερμανών φορολογουμένων. Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο ισχυρός Υπουργός Οικονομικών, δήλωσε ανοιχτά ότι θα υπάρξει νέο πακέτο για την Ελλάδα, αν και τα ποσά μάλλον θα είναι μικρά. Στο μεταξύ το ΔΝΤ πιέζει την ΕΕ να δεχτεί αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Η συζήτηση έχει βρει απήχηση και στην Ελλάδα, με κυβερνητικές πηγές να αφήνουν να εννοηθεί ότι ίσως υπάρξει κάποια ελάφρυνση του χρέους μετά τις γερμανικές εκλογές, το λόμπι των τραπεζών να επιχειρηματολογεί εναντίον της αναδιάρθρωσης και την αντιπολίτευση να απορρίπτει την παρέμβαση εξ ολοκλήρου.   

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το ελληνικό πρόγραμμα έχει αποτύχει. Το 2010 το ελληνικό χρέος ήταν λίγο πάνω από 300δις ευρώ, στα χέρια κυρίως ιδιωτών, δύο τρίτα σε δανειστές του εξωτερικού, ενώ διέπονταν από το ελληνικό δίκαιο. Η ορθολογική επιλογή θα ήταν να κηρύξει η Ελλάδα άρνηση πληρωμών, να επιδιώξει μια γρήγορη αναδιάρθρωση του χρέους της και να βάλει την οικονομία της σε άλλη βάση. Κάτι τέτοιο πιθανώς θα σήμαινε έξοδο από την ΟΝΕ, μια κίνηση με σημαντικό κόστος, αλλά και μεγάλα πλεονεκτήματα ώστε να επιτρέψει στην ελληνική οικονομία να κάνει μια καινούργια αρχή.

Αντί γι’ αυτό η ΕΕ, υπό την ηγεσία της Γερμανίας, αποφάσισε να ‘διασώσει’ την Ελλάδα διαθέτοντας γιγαντιαίο νέο δανεισμό και αναγκάζοντας τη χώρα να δεχτεί αυστηρή λιτότητα και περικοπές μισθών. Τα αποτελέσματα ήταν καταστροφικά: σωρευτική συρρίκνωση της οικονομίας που πλησιάζει το 25%, ανεργία ενηλίκων που πλησιάζει το 30%, ανεργία των νέων κοντά στο 65%, φτώχεια χωρίς προηγούμενο, διάλυση του κράτους πρόνοιας και ανθρωπιστική κρίση στα αστικά κέντρα. Το ελληνικό χρέος, παρ’ όλα αυτά, είναι τώρα υψηλότερο από το 2010 έχοντας φτάσει τα 321δις ευρώ και δεδομένου ότι η οικονομία έχει καταρρεύσει ο λόγος του προς το ΑΕΠ πλησιάζει το εξωφρενικό 180%. Αυτό είναι το πλαίσιο της συζήτησης που διεξάγεται στη Γερμανία και αλλού.

Το πρόγραμμα ‘διάσωσης’ έχει ήδη περιλάβει αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Ένα μέρος του έχει διαγραφεί, αν και ο κύριος όγκος των ζημιών έπεσε στους ώμους των Ελλήνων δανειστών – τράπεζες, ασφαλιστικά ταμεία και μικρούς αποταμιευτές. Ο χρόνος αποπληρωμής επιμηκύνθηκε σημαντικά, ενώ το επιτόκιο έχει πέσει δραματικά και είναι σήμερα λίγο πάνω από 2%.

Το πρόβλημα όμως είναι ότι το 2014-15 η Ελλάδα πρέπει να κάνει πληρωμές χρέους πάνω από 40δις και δεδομένου ότι το πρόγραμμα λήγει το 2014 δεν είναι ξεκάθαρο πως θα βρεθούν αυτά τα ποσά. Η κυβέρνηση έχει περιορίσει δραστικά τις δαπάνες της και επέβαλε καταιγίδα φόρων. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει κονδύλια που έχουν απομείνει από το δανεισμό των τριών προηγουμένων ετών. Ακόμη κι έτσι όμως είναι άκρως απίθανο να εξασφαλίσει όλο το ποσό, ιδίως γιατί η δημοσιονομική κατάσταση για το 2015-16 παραμένει ασαφής. Αυτός είναι και ο άμεσος λόγος για τον οποίο η Ελλάδα πιθανόν να χρειαστεί νέο πακέτο ύψους ίσως και 20δις ευρώ.

Το πραγματικό πρόβλημα όμως είναι μακροπρόθεσμο. Το δυναμικό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας έχει καταρρακωθεί τα τελευταία τρία χρόνια και η πολιτική της ΕΕ να περικόπτει τους μισθούς και να ιδιωτικοποιεί τους δημόσιους πόρους σε τιμές ευκαιρίας κάνει τα πράγματα χειρότερα. Επιπλέον το πρόγραμμα ‘διάσωσης’ εξαναγκάζει τη χώρα να δημιουργήσει πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 4,5% του ΑΕΠ μέχρι το 2016 ώστε να αποπληρώνει το χρέος της. Η επιβολή λιτότητας τέτοιου μεγέθους εν μέσω μιας ύφεσης χωρίς προηγούμενο είναι καταστροφική, για να μην αναφέρουμε ότι είναι γελοία. Στις συνθήκες αυτές το βάρος του τεράστιου ελληνικού χρέους είναι αβάστακτο, ακόμη και με επιτόκια 2% και με επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής. Μόνο οι πληρωμές τόκων θα φτάσουν τα 7δις ετησίως, ένα βαρύ κόστος για το συρρικνωμένο ΑΕΠ.

Άρα τι πρέπει να γίνει; Είναι καιρός η Ελλάδα να δείξει λίγο κουράγιο και να σταματήσει να δέχεται τους όρους που της επιβάλει η γερμανική πολιτική. Η χώρα δε χρειάζεται άλλο ένα πακέτο ‘διάσωσης’ που θα φέρει συνέχιση των πολιτικών λιτότητας, πιθανόν με περαιτέρω αναποτελεσματική αναδιάρθρωση του χρέους. Η Ελλάδα πρέπει να κάνει αναστολή πληρωμών στο χρέος και μετά να προχωρήσει σε μια πραγματική αναδιάρθρωση που θα περιλαμβάνει βαθιά διαγραφή. Αυτή η αντιμετώπιση του χρέους πρέπει να συνοδεύεται από άρση της καταστροφικής πολιτικής της λιτότητας και των περικοπών των μισθών. Στη βάση αυτή η οικονομία θα μπορέσει να μπει σε νέα τροχιά αναπληρώνοντας το δυναμικό ανάπτυξης με κοινωνική δικαιοσύνη.

Η Γερμανία αντιτίθεται ανυποχώρητα στην προοπτική αυτή και είναι πιθανόν να ορθώσει το φάσμα της εξόδου από την ΟΝΕ. Αλλά δεν είμαστε πια στο 2010. Είναι πλέον γενικά αποδεκτό ότι το κοινό νόμισμα έχει προκαλέσει οικονομική και κοινωνική καταστροφή στις χώρες της περιφέρειας, ενώ ασκεί όλο και πιο περιοριστική επίδραση στις χώρες του κέντρου. Ήδη διεξάγεται έντονη συζήτηση για τη βιωσιμότητα και το κατά πόσο είναι επιθυμητό το κοινό νόμισμα στη Γαλλία, την Ισπανία, την Ιταλία και ακόμη και τη Γερμανία. Οι πολιτικές υπεράσπισης του ευρώ από το 2010 και μετά δεν κατέστρεψαν μόνο την Ελλάδα, αλλά διέρρηξαν και την  ενότητα της Ευρώπης βάζοντας σε κίνδυνο τη μεταπολεμική ρύθμιση. Αν η Ελλάδα απειληθεί με έξοδο από αυτόν το σαραβαλιασμένο και παράλογο μηχανισμό, δε θα πρέπει να διστάσει να κάνει αυτό που χρειάζεται για να σώσει την οικονομία της και το λαό της.

Η παρούσα ελληνική κυβέρνηση είναι φυσικά ανίκανη να ακολουθήσει μια τέτοια πορεία αφού είναι πλήρως υποτελής στους δανειστές. Η μόνη ελπίδα βρίσκεται στην  Αριστερά υπό την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, της επίσημης αντιπολίτευσης. Υπάρχει βαθύς θυμός και απόγνωση στη χώρα που έχει αποβεί προς όφελος κυρίως του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και της φασιστικής Δεξιάς. Μια κυβέρνηση της Αριστεράς θα δώσει τη δυνατότητα να επικρατήσει κάποια λογική στην Ελλάδα συμβάλλοντας παράλληλα στην αλλαγή πορείας της Ευρώπης πριν τα φαντάσματα του παρελθόντος επιστρέψουν πραγματικά.

Η Ελλάδα δε χρειάζεται άλλο πακέτο ‘διάσωσης’, αλλά ολική αλλαγή πορείας. Ίσως τότε ακόμη και οι Γερμανοί πολιτικοί να καταλάβουν τι πραγματικά έχουν δημιουργήσει στην Ευρώπη. 

  costaslapavitsas.blogspot.gr