Του Στάθη Καραπάνου*
Ποικίλες είναι οι ερμηνείες που έχουν
αποδοθεί κατά καιρούς στην ραγδαία οικονομική ανάπτυξη των χωρών της Ανατολικής
Ασίας. Μία από τις πιο γνωστές – και ίσως μία από τις περισσότερο εύστοχες –
είναι η θεωρία του αναπτυξιακού Κράτους, αρχικά διατυπωμένη από τον αμερικανό
σινολόγο και πολιτικολόγο Τσάλμερς Τζόνσον.
Σύμφωνα με τους υποστηρικτές αυτής
της θεωρίας, τα πολιτικά συστήματα των κρατών της Ανατολικής Ασίας παρουσιάζουν
διάφορα κοινά στοιχεία, αν και με διαφορετικές αποχρώσεις από χώρα σε χώρα.
Κυρίαρχο χαρακτηριστικό αυτών των πολιτικών συστημάτων είναι η ανοικοδόμηση
μιας ιδιαίτερης μορφής κρατικής διακυβέρνησης, γνωστή ως το αναπτυξιακό
καπιταλιστικό Κράτος.
Πρωταρχικό γνώρισμα αυτής της
τυπολογίας Κρατών είναι η απόλυτη προτεραιότητα που δίνεται στην ανάπτυξη της
χώρας, στο όνομα της οποίας υποτάσσεται κάθε απόφαση πολιτικής. Η εκβιομηχάνιση
της οικονομίας πραγματοποιείται προσελκύοντας ξένα κεφάλαια και τεχνογνωσία και
βασίζεται στις εξαγωγές των προϊόντων που παράγονται.
Δεύτερον, το αναπτυξιακό Κράτος είναι
ένα «δυνατό» Κράτος, όπως αυτό αποκαλείται από την διεθνή πολιτική ορολογία,
χαίρει δηλαδή αξιοσημείωτης ανεξαρτησίας από τις πιέσεις που του ασκούνται,
τόσο από εθνικές όσο και από διεθνείς ομάδες ισχυρών οικονομικών συμφερόντων.
Αυτό δεν σημαίνει πως είναι αναγκαία και αυταρχικό: στην Κίνα ή στη Σιγκαπούρη
είναι περισσότερο αυταρχικό, ενώ στην Ιαπωνία ή στη Νότια Κορέα δε συμβαίνει το
ίδιο.
Τρίτο στοιχείο του αναπτυξιακού
Κράτους είναι ο ρόλος και η ποιότητα των οργάνων της δημόσιας διοίκησης.
Σημειωτέον, η γραφειοκρατία στην Κίνα έχει πολυχιλιετή ιστορία, επιδεικνύοντας
ένα περίπλοκο σύστημα αξιοκρατικών εξετάσεων για την εισαγωγή στον μηχανισμό
της δημόσιας διοίκησης ήδη από την εποχή της αυτοκρατορικής περιόδου. Αυτή η
παράδοση επηρέασε και άλλες χώρες της Ανατολικής Ασίας, αφού οι περισσότερες
από αυτές έχουν ανεξίτηλα πάνω τους τα σημάδια του κομφουκιανικού πολιτισμού.
Τις διοικητικές θέσεις καταλαμβάνουν κατά βάση εξαιρετικά μορφωμένα και ικανά
στελέχη, τα οποία απολαμβάνουν κοινωνικό κύρος και σεβασμό, ιδιαιτέρως στην
Ιαπωνία, η οποία και θεωρείται το πρωτότυπο του αναπτυξιακού Κράτους.
Ένα τελευταίο βασικό χαρακτηριστικό
του αναπτυξιακού καπιταλιστικού μοντέλου είναι η στενή συνεργασία μεταξύ
Κράτους και Αγοράς. Αντίθετα με τις αρχές του νεοφιλελευθερισμού, οι διανοητές
της θεωρίας του αναπτυξιακού Κράτους υποστηρίζουν ότι οι οικονομικές επιτυχίες
των χωρών της Ανατολικής Ασίας οφείλονται στον κεντρικό ρόλο που διαδραμάτισε
το Κράτος στην καθοδήγηση της οικονομικής ανάπτυξης. Οι επεμβάσεις του Κράτους
στην οικονομία έχουν συνήθως ως σκοπό την προστασία των εθνικών βιομηχανιών από
το διεθνή ανταγωνισμό μέσω κυβερνητικών επιδοτήσεων και την διοχέτευση
πιστώσεων σε υποσχόμενους βιομηχανικούς τομείς.
Παρ’ ότι η αξία της θεωρίας του
αναπτυξιακού Κράτους αμφισβητείται από κάποιους οικονομολόγους, το ερμηνευτικό
πλαίσιο που προσφέρει μπορεί σίγουρα να δώσει σημαντικά ερεθίσματα για την
καλύτερη κατανόηση τόσο των περασμένων όσο και των τρεχόντων πολιτικών και
οικονομικών εξελίξεων στην Ανατολική Ασία.
* Σινολόγος, ερευνητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών
του Πανεπιστημίου της Νάπολης «L’Orientale»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου