Η ανορθόδοξη Ιρλανδία …

sofokleous10

Από την πρώτη στιγμή της κρίσης που την έφερε στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, η Ισλανδία παραδίδει μαθήματα ανορθόδοξης οικονομικής πολιτικής. Έκανε ακριβώς το αντίθετο από ό,τι υπαγορεύουν, σε τέτοιες περιπτώσεις, οι διεθνείς οργανισμοί, οι οικονομολόγοι και οι οίκοι αξιολόγησης.

 Πρώτα άφησε τους τραπεζίτες και τους ξένους επενδυτές να πληρώσουν το κόστος της κρίσης, διασώζοντας μόνο τους πολίτες της. Στη συνέχεια, άφησε το εθνικό της νόμισμα να καταρρεύσει και επέβαλε περιορισμούς στη διακίνηση κεφαλαίων, κόντρα στις προειδοποιήσεις των εκπροσώπων της οικονομικής ορθοδοξίας ότι μια τέτοια συνταγή δεν οδηγεί παρά στην καταστροφή.

Σήμερα, αυτές οι πολιτικές δικαιώνονται. Η Ισλανδία στέκεται πλέον στα πόδια της, χωρίς τη βοήθεια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Το Ρεϊκιαβίκ βάζει τα γυαλιά στην υπόλοιπη Ευρώπη. Τέσσερα χρόνια μετά την πλήρη κατάρρευση του τραπεζικού της συστήματος, που έφερε τη χώρα στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, έχει καταφέρει να εμφανίσει ρυθμούς ανάπτυξης 4,5%, να μειώσει το ποσοστό της ανεργίας στο μισό, να επαναφέρει την πιστοληπτική ικανότητά της στην επενδυτική κατηγορία, ακόμα και να αποπληρώσει νωρίτερα από ό,τι όφειλε μέρος από τα δάνεια διάσωσης που πήρε από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Η φούσκα

«Η Ισλανδία δεν είναι πια κράτος. Είναι ένα hedge fund». Τον Οκτώβριο του 2008, όλος ο πλανήτης ανακάλυπτε έκπληκτος το μέγεθος της φούσκας που είχε δημιουργηθεί στην Ισλανδία. Μια νησιωτική χώρα μόλις 330.000 κατοίκων, την οποία δυσκολεύονταν να εντοπίσουν στο χάρτη ακόμα και οι αξιωματούχοι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που κλήθηκαν να τη σώσουν από τη χρεοκοπία, αποφάσισε μέσα σε ένα βράδυ να αφήσει την αλιεία και να γίνει η νέα… Wall Street.

Το αποτέλεσμα ήταν οι Ισλανδοί να φορτωθούν με χρέη ίσα με το 850% του ΑΕΠ τους. Σήμερα, αυτή η χώρα των αντιφάσεων, όπου στα χρόνια της φούσκας εκδηλώθηκε μια από τις πιο εντυπωσιακές περιπτώσεις μαζικής επενδυτικής υστερίας στην παγκόσμια ιστορία, γίνεται πρότυπο ανάκαμψης. Την ώρα που ολόκληρη η Ευρώπη ψάχνει τη συνταγή για την έξοδο από το τούνελ των χρεών, οι Βίκινγκ της Ισλανδίας την έχουν βρει προ πολλού. Και δεν μοιάζει σε τίποτα με όσα εφαρμόζονται στην Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία.

Το τελευταίο κεφάλαιο στην ιστορία της χρεοκοπίας της Ισλανδίας γράφτηκε το απόγευμα της Παρασκευής, 17 Φεβρουαρίου. Αναμφισβήτητα, επρόκειτο για ένα happy end. Περίπου 4 χρόνια μετά την κατάρρευση ολόκληρου του τραπεζικού της συστήματος, που έφερε τη χώρα στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, ο οίκος Fitch αποφάσισε ότι τα κρατικά ομόλογα της Ισλανδίας είναι και πάλι ασφαλή για τους επενδυτές.

Η αναβάθμιση της πιστοληπτικής της ικανότητας και η έξοδος από την κατηγορία «junk» έκλεισε και τυπικά το κεφάλαιο της κρίσης και της χρεοκοπίας. Πώς κατάφερε η Ισλανδία να αφήσει πίσω της την κρίση σε λιγότερα από τέσσερα χρόνια; Η συνταγή της ήταν απλή: άφησε τους τραπεζίτες και τους ξένους επενδυτές να πληρώσουν την κρίση, διασώζοντας μόνο τους πολίτες της.

Και ενώ ο ξένος Τύπος έσπευσε να αναγορεύσει το μοντέλο της Ισλανδίας σε συνταγή-πρότυπο, που θα πρέπει να υιοθετηθεί από κάθε χώρα με προβλήματα χρέους, η πραγματικότητα δεν είναι τόσο απλή.

Η περίπτωση της Ισλανδίας είναι πολύ διαφορετική από εκείνη της Ελλάδας, αλλά και των υπόλοιπων χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Πρώτα από όλα, η Ισλανδία δεν είναι μέλος της Ευρωζώνης. Έχει το δικό της νόμισμα, την κορόνα, η σοβαρή υποτίμηση της οποίας έδωσε σημαντική ώθηση στις παραδοσιακές εξαγωγές της χώρας. Επίσης, ως μη μέλος της Ευρωζώνης, μπόρεσε να υιοθετήσει ανορθόδοξες οικονομικές πολιτικές, οι οποίες την εποχή εκείνη εξόργισαν τη διεθνή κοινότητα, τους ξένους οίκους και τις αγορές.

Μικρά τα μεγέθη

Αλλά η κυριότερη διαφορά είναι ότι τα μεγέθη στην περίπτωση της Ισλανδίας ήταν πολύ μικρά. Πρόκειται για μια μάλλον παράξενη χώρα, με μόλις 330.000 κατοίκους. Για να αντιληφθεί κανείς πόσο απέχει αυτό από την ελληνική πραγματικότητα, αρκεί να αναλογιστεί ότι ο τηλεφωνικός κατάλογος του Ρέικιαβικ χρησιμοποιεί τα μικρά ονόματα των κατοίκων της ισλανδικής πρωτεύουσας. Σε μια χώρα όπου όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους και είναι λίγο-πολύ συγγενείς, τα επίθετα περιττεύουν. Όταν αυτή η χώρα χτύπησε την πόρτα του ΔΝΤ, χρειάστηκε δάνεια μόλις 2,25 δισ. δολαρίων.

Αν η κρίση της Ισλανδίας εμφανίζει ομοιότητες με την εμπειρία κάποιας από τις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, αυτή είναι σίγουρα η Ιρλανδία. Στο αποκορύφωμα της φούσκας, οι τράπεζες της Ισλανδίας εμφάνιζαν ενεργητικό ίσο με το 11πλάσιο του ΑΕΠ της χώρας. Η απρόσεκτη και ανεύθυνη γιγάντωση των τραπεζών της αποτέλεσε την εστία του κακού και στην περίπτωση της Ιρλανδίας. Και ενώ το Δουβλίνο υπέγραψε την καταδίκη του, όταν δεσμεύτηκε να μην αφήσει ούτε μία τράπεζα να χρεοκοπήσει, το Ρέικιαβικ ακολούθησε πολύ διαφορετική πορεία.

Άφησαν τις τράπεζες

Άφησε τις τράπεζες να χρεοκοπήσουν και αρχικά αρνήθηκε να αποζημιώσει τους ξένους καταθέτες που έχασαν τα χρήματά τους στις ισλανδικές τράπεζες. «Όταν όλοι οι άλλοι διέσωζαν τους τραπεζίτες και άφηναν τους πολίτες τους να πληρώσουν το τίμημα, η Ισλανδία άφησε τις τράπεζες να χρεοκοπήσουν και στην πραγματικότητα διεύρυνε το δίχτυ της κοινωνικής προστασίας της», εξηγεί ο νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν. «Όταν όλοι πάθαιναν εμμονή, προσπαθώντας να ικανοποιήσουν τους ξένους επενδυτές, η Ισλανδία επέβαλε προσωρινούς περιορισμούς στη διακίνηση κεφαλαίων, προκειμένου να έχει περιθώρια ελιγμών».

Πραγματικά, την ώρα που η Ευρωζώνη αντιμετωπίζει την κρίση με κύματα λιτότητας, η Ισλανδία συνέχισε να δανείζεται και να ξοδεύει για έναν ολόκληρο χρόνο μετά την κατάρρευση του τραπεζικού της συστήματος, για να προστατεύσει τους πολίτες της από τις συνέπειες της ύφεσης και της υποτίμησης του νομίσματος.

Η δικαίωση για το Ρέικιαβικ έρχεται τώρα από τους πιο σκληρούς επικριτές του. «Η ανορθόδοξη πολιτική με την οποία απάντησε στην κρίση η Ισλανδία κατάφερε να διατηρήσει τη φερεγγυότητα του κράτους απέναντι στην πρωτοφανή καταπόνηση του χρηματοοικονομικού κλάδου», παραδέχεται η Fitch.

Πραγματικά, η Ισλανδία βγήκε το περασμένο καλοκαίρι από το πρόγραμμα του ΔΝΤ και ανέκτησε την πρόσβασή της στις αγορές ομολόγων. Η οικονομία της, που συρρικνώθηκε κατά 6,7% το 2009, αναμένεται να εμφανίσει αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,4% φέτος, την ώρα που η οικονομία της Ευρωζώνης δεν ελπίζει παρά σε αναιμική ανάπτυξη 0,2%.

Όταν οι ψαράδες κάνουν trading

Το πρώτο βήμα για την οικονομική καταστροφή της Ισλανδίας έγινε όταν οι ψαράδες της ανακάλυψαν τον κόσμου του finance. Με τα επιτόκια της κορόνας πάνω από το 15% και το νόμισμα σε άνοδο, οι Ισλανδοί ψαράδες δεν άργησαν να ανακαλύψουν τα πλεονεκτήματα του δανεισμού σε συνάλλαγμα. Παίρνοντας δάνεια σε γιεν και ελβετικά φράγκα, πλήρωναν επιτόκιο μόλις 3%. Και καθώς η κορόνα συνεχώς ανέβαινε, χρωστούσαν ολοένα και λιγότερα. Πρακτικά, οι αγορές τους πλήρωναν για να δανειστούν και να αγοράσουν ακριβές κατοικίες και τα Range Rover που γέμισαν τους δρόμους του Ρέικιαβικ.

Σύντομα, ο πυρετός των δανείων εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Ισλανδία. Οι τράπεζες της χώρας έδιναν αφειδώς δάνεια σε μια μικρή ομάδα Ισλανδών, που με ελάχιστες γνώσεις finance και επιχειρήσεων, ξεκίνησαν να κατακτήσουν τον κόσμο. Άρχισαν να αγοράζουν τα πάντα. Ξένες εταιρείες, ομάδες, εξοχικά στο εξωτερικό.

Όμως, με το σκάσιμο της φούσκας, οι Ισλανδοί βρέθηκαν να χρωστούν πολύ περισσότερα από όσα αξίζουν τα σπίτια ή τα αυτοκίνητά τους. Συχνά πυκνά, στο Ρέικιαβικ ακούγονταν οι εκρήξεις από τα Range Rover, τα οποία ανατίναζαν οι ιδιοκτήτες τους, για να εισπράξουν την ασφάλεια. Έκτοτε, οι τράπεζες της χώρας έχουν διαγράψει δάνεια ίσα με το 13% του ΑΕΠ της, ελαφρύνοντας τις υποχρεώσεις που βάραιναν πάνω από το ένα τέταρτο του πληθυσμού.