Η «μαφία» των Moody’s και Standard & Poors

sofokleous10

Μυστηριώδης και μαγική, η Αίγυπτος είναι μία πανέμορφη χώρα. Είναι επίσης και η χώρα με τους χειρότερους οδηγούς στον κόσμο. Σε μία προσπάθεια να μειωθούν οι θάνατοι στους δρόμους, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να θεσπίσει την υποχρεωτική χρήση ζώνης στα αυτοκίνητα. Θεμιτή βέβαια η πρόθεση. Οπως και θεμιτή είναι η πραγματικότητα. Γιατί η υποχρεωτική χρήση της ζώνης, με την παράλληλη επιβολή προστίμου 500 λιρών ή 60 ευρώ στους παραβάτες (σε μία χώρα όπου ο μέσος μισθός είναι 150 ευρώ), απλώς μεταφράστηκε σε δύο πράγματα. 

Καταρχάς τα αυτοκίνητα κυκλοφορούν πλέον στο Κάιρο με «ζώνες- μαϊμού». Ενα κομμάτι ύφασμα, δεμένο στο πάνω μέρος της πόρτας, περασμένο διαγωνίως στο στήθος του οδηγού και ακουμπισμένο κάπου κοντά στο χειρόφρενο. Κυρίως όμως, η ζώνη οδήγησε στην πραγματική «αύξηση του μισθού» των πανταχού παρόντων αστυνομικών, καθώς το μπαξίσι για όσους σταματάνε ανέβηκε από τις είκοσι λίρες στις 50. Με άλλα λόγια, με το μέτρο της ζώνης η κυβέρνηση πέτυχε τόσο τη βελτίωση της εικόνας των οδηγών, οι οποίοι φαινομενικά τουλάχιστον τη φορούν, όσο και την ανέξοδη για τον κρατικό προϋπολογισμό αύξηση του εισοδήματος μίας κρίσιμης για το καθεστώς μερίδας του πληθυσμού. Και μπορεί να ακούγεται αστείο. Αλλά μοιάζει πολύ με την πολιτική, την οποία ακολούθησαν οι δύο βασικές εταιρείες πιστοληπτικής αξιολόγησης και η οποία σε μεγάλο βαθμό ευθύνεται τόσο για τη χρηματοοικονομική κρίση του 2007 όσο και τη σημερινή δημοσιονομική κρίση.

Η αγορά εκτιμά διαφορετικά τον κίνδυνο  

Οταν τράπεζες το 2008 όπως η Citigroup δανείζονταν με 130 μονάδες βάσης (1,3%) πάνω από το Libor ή η Merrill Lynch δεν έβρισκε χρηματοδότηση κάτω από τις 350 μονάδες βάσης, αυτό κάτι σήμαινε. Η αξιολόγηση της Citigroup ήταν τότε ΑΑ και της Merrill Lynch Α. Με το βασικό επιτόκιο στο 2% και τον πληθωρισμό στις ΗΠΑ να καλπάζει στο 2,4%, με ανοδικές τάσεις, τα πραγματικά επιτόκια ήταν αρνητικά. Δηλαδή, μία τράπεζα, υψηλής πιστοληπτικής αξιολόγησης στις ΗΠΑ, χρηματοδοτούνταν με spread πάνω από τα αμερικανικά έντοκα γραμμάτια, αντίστοιχο με αυτό με το οποίο χρηματοδοτούνταν οι αναδυόμενες αγορές, όπως η Βραζιλία και η Τουρκία.Οταν όμως οι μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου δεν μπορούν να βρουν κεφάλαια, τότε σίγουρα η πιστωτική κρίση είναι χειρότερη από όσο φαίνεται. Είτε αυτό είτε η αξιολόγησή τους δεν ήταν ακριβής. Η μέση αξιολόγηση της Citigroup ως ΑΑ από τους Standard & Poors και τους Moody’s, σήμαινε ότι η τράπεζα είναι σε θέση να εκπληρώσει πλήρως όλες τις υποχρεώσεις της. Τότε γιατί η αγορά ζητούσε ένα επασφάλιστρο κινδύνου τόσο υψηλό; Υψηλότερο από αυτό το οποίο ζητούσ από αναδυόμενες αγορές με μεγάλο ιστορικό χρεοκοπιών και αδυναμίας πληρωμών. Η προφανής αιτία ήταν ότι η αγορά εκτιμούσε τον κίνδυνο των τραπεζών πολύ υψηλότερα από όσο οι εταιρείες αξιολόγησης.

Το τέχνασμα των τιτλοποιήσεων

Η άπλετη ρευστότητα και το φθηνό κόστος χρήματος είχαν ενισχύσει την αναζήτηση αποδόσεων. Με το τέχνασμα των τιτλοποιήσεων, οι αμερικανικές τράπεζες κυρίως, δημιούργησαν μία βιομηχανία παραγωγής αποδόσεων για να ικανοποιήσουν τους πελάτες τους, από συνταξιοδοτικά ταμεία, μέχρι hedge funds. Δεν θα ήταν σε θέση όμως να το πραγματοποιήσουν αυτό χωρίς την αρωγή των εταιρειών πιστοληπτικής αξιολόγησης, οι οποίες είχαν βαθμολογήσει τα περισσότερα από το προϊόντα αυτά ως ΑΑΑ, της ανώτερης δηλαδή κλίμακας. Ακριβώς όπως και η αιγυπτιακή κυβέρνηση και οι αστυνομικοί, οι οποίοι είδαν τις αποδοχές τους να αυξάνονται. Με το αζημίωτο βέβαια το έκαναν η Standard & Poors και οι Moody’s, γιατί πληρώνονταν από τις ίδιες τις τράπεζες για την αξιολόγηση. Οι οποίες τράπεζες μετακύλισαν το κόστος αυτό στους πελάτες τους, αλλά κυρίως, το ρίσκο της λανθασμένης αξιολόγησης. Και προφανώς, όταν η φούσκα των ακινήτων έσκασε, τότε το ρίσκο των λανθασμένων αξιολογήσεων το επωμίσθηκαν οι επενδυτές. Και οι τράπεζες βεβαίως, γιατί και οι traders τους είχαν παρασυρθεί από τις υψηλές αποδόσεις, τις οποίες ούτε οι ίδιοι δεν ήταν σε θέση να αξιολογήσουν.

Η δημοσιονομική κρίση εξελίσσεται σε πιστωτική

Η συντονισμένη προσπάθεια των Κεντρικών Τραπεζών να διοχετεύσουν ρευστότητα στο παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα είναι ευνόητη. Τη στιγμή αυτή κυριαρχεί μία έντονη ανασφάλεια μεταξύ των τραπεζών για τις συνέπειες της δημοσιονομικής κρίσης που ταλανίζει την Ευρώπη. Πιο σημαντικό όμως, είναι το γεγονός ότι στην περίπτωση κατά την οποία ενταθεί η κρίση, ουδείς μπορεί να γνωρίζει τις συνέπειες που θα υπάρξουν για τις τράπεζες. Οικονομικοί κύκλοι έχουν επανειλλημένως κρούσει τον κώδωαν του κινδύνου πως η κρίση χρεών τείνει να εξελιχθεί σε πιστωτική, κάτι το οποίο θα οδηγήσει σε δραματική μείωση των ιδίων κεφαλαίων των τραπεζών, ο οποίες με τη σειρά τους θα αναγκαστούν να μειώσουν τις χορηγήσεις τους προκειμένου να διατηρήσουν την κεφαλαιακή τους επάρκεια. Συγχρόνως, η μείωση των χορηγήσεων θα επιβραδύνει και την οικονομική ανάπτυξη σε ΗΠΑ και Ευρώπη. Πιστωτική κρίση δηλαδή, αντίστοιχη με αυτή η οποία είχε σημειωθεί το 1997 και 1998, με αφετηρία την Ασία και τη Ρωσία και η οποία οδήγησε στο χρεοκοπία του hedge fund LTCM. Τότε, η Fed είχε συντονίσει πακέτο σωτηρίας με τη συμμετοχή των επενδυτικών τραπεζών. Σήμερα, καθώς η έκταση και οι πιθανές συνέπειες είναι σαφέστατα μεγαλύτερες, το πακέτο σωτηρίας είναι εντυπωσιακά μεγαλύτερο και απαιτεί το συντονισμό κυβερνήσεων και Κεντρικών Τραπεζών. Κυρίως όμως, απαιτεί τη αξιοπιστία της πιστοληπτικής αξιολόγησης και του επενδυτικού ρίσκου. Αλλιώς κινδυνεύει να είναι το ίδιο αποτελεσματικό όπως και οι ζώνες-μαϊμού στην Αίγυπτο.