Κυπριακή κρίση: Τα τέσσερα σενάρια

Σοφοκλέους 10

Η οικονομική κρίση της Κύπρου έχει εισέλθει σε νέα επικίνδυνη φάση, μετά την κοινοβουλευτική απόρριψη του πακέτου διάσωσης €10 δις από το ΔΝΤ και την ΕΕ, το οποίο περιλάμβανε εισφορά αξίας €5,8 δις από τους κυπριακούς τραπεζικούς λογαριασμούς. Εκτός και αν η Λευκωσία βρει εναλλακτικό τρόπο να αυξήσει τα έσοδά της, ή η ΕΕ και το ΔΝΤ διευκολύνουν τους όρους της διάσωσης, το τραπεζικό σύστημα του νησιού κινδυνεύει να χάσει την πρόσβαση στα χαμηλού κόστους δάνεια από την κεντρική τράπεζα, τα οποία το κρατούσαν ζωντανό για μήνες. Χωρίς αυτή τη χρηματοδότηση, η Κύπρος βρίσκεται αντιμέτωπη με την προοπτική κατάρρευσης των τραπεζών και εξόδου από την ευρωζώνη.

Ποιες είναι λοιπόν οι επιλογές;

1. Η Ρωσία σώζει την κατάσταση

Ο υπουργός Οικονομικών της Κύπρου Μιχάλης Σαρρής, βρίσκεται στη Μόσχα για να κάνει έκκληση για βοήθεια. Οι Ρώσοι δεν ήταν ιδιαίτερα πρόθυμοι να παράσχουν συμπληρωματική βοήθεια κατά τη διάρκεια της αρκετά πιο φιλο-ρωσικής κυβέρνησης του πρώην προέδρου Δημήτρη Χριστόφια, καθώς οποιοδήποτε δάνειο από τη Ρωσία απλά θα πρόσθετε στον σωρό του χρέους, ξεπερνώντας το επίπεδο που κρίνεται ως βιώσιμο από το ΔΝΤ. Έτσι, το πιθανότερο είναι η Κύπρος να χρειαστεί να πουλήσει περιουσιακά στοιχεία.

Υπάρχουν δύο επιλογές: Πρώτον, η Ρωσία θα μπορούσε να συνάψει συμφωνία για πρόσβαση στα μελλοντικά αποθέματα φυσικού αερίου της Κύπρου. Ωστόσο, όπως τόνισε και ο Νικ Μπάτλερ τη Δευτέρα, τα αποθέματα φυσικού αερίου αποτελούν αβέβαιη πρόταση, και εξακολουθούν να εκκρεμούν διάφορα ζητήματα σχετικά με τα διεθνή δικαιώματα. Η δεύτερη επιλογή, θα ήταν η αγορά από τη Ρωσία και η ανακεφαλαιοποίηση μίας από τις κυπριακές τράπεζες. Αυτό που ακούγεται συχνότερα είναι ο πιθανός «γάμος» με την Gazprombank, του χρηματοδοτικού βραχίονα του ρωσικού κολοσσού φυσικού αερίου Gazprom, η οποία θα απορροφούσε πλήρως τη Λαϊκή, τη δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα του νησιού, η οποία βρίσκεται και στην πιο δεινή οικονομική κατάσταση.

Πως θα ένιωθε όμως η ευρωζώνη με τη Ρωσία να αποκτά ένα τέτοιου είδους οικονομικό πλεονέκτημα στην ΕΕ, όταν η ίδια η ΕΕ είναι αποφασισμένη να συρρικνώσει τον χρηματοπιστωτικό τομέα της Κύπρου ώστε να κοπεί ο ομφάλιος λώρος του νησιού με τη Μόσχα; Και, από την άλλη πλευρά, πως θα ένιωθαν και οι ίδιοι οι Ρώσοι αν αγόραζαν μία τράπεζα τη στιγμή που η εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα της Κύπρου έχει φτάσει στον πάτο και όλες οι τράπεζες παραμένουν στο έλεος της ΕΚΤ, η οποία θα μπορούσε να αποσύρει τη στήριξή της μέσω δανείων έκτακτης ανάγκης χαμηλού κόστους ανά πάσα στιγμή;

2. Η Κύπρος υπαναχωρεί

Ο πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης θα βρεθεί υπό έντονες πιέσεις εντός Ευρώπης για να επιστρέψει στην ιδέα επιβολής ισχυρότερης εισφοράς επί των μεγάλων καταθετών, απαλλάσσοντας όλους τους καταθέτες με λογαριασμούς κάτω των €100.000 ευρώ. Αυτό ισοδυναμεί με ισχυρό «χτύπημα» στους Ρώσους πελάτες των τραπεζών, και οι διεθνείς δανειστές έχουν αιφνιδιαστεί από τον βαθμό στον οποίο έχουν υπερασπιστεί μέχρι στιγμής τους ξένους καταθέτες οι πολιτικές τάξεις της Κύπρου. Όπως είπε κάποιος, στις περισσότερες χώρες οι πολιτικοί ανησυχούν για τους ντόπιους. Προφανώς αυτό δεν ισχύει στην Κύπρο.  Όπως υποστηρίζει και ο Έρικ Νίλσεν της UniCredit, οι καταθέτες στην Κύπρο έχουν επωφεληθεί από τα υψηλότερα επιτόκια της ευρωζώνης:

«Ένας Κύπριος (ή ένας ξένος) που κατέθεσε €100.000 στην Κύπρο το 2008 θα έχει κερδίσει μέχρι τώρα περίπου €15.000 παραπάνω από ότι αν είχε καταθέσει τα χρήματά του στην Ιταλία ή την Ισπανία (και περίπου €23.000 παραπάνω από ότι αν τα είχε τοποθετήσει στην Γερμανία). Γιατί λοιπόν, προτείνει η Κυπριακή κυβέρνηση (και πολλοί σχολιαστές) ότι ένας φόρος 15 τοις εκατό σε τέτοιου είδους καταθέσεις (ο οποίος θα κάλυπτε και το ποσό για τις καταθέσεις κάτω των €100.000) θα ήταν παράλογος, τώρα που οι τράπεζες βρίσκονται σε δύσκολη θέση και ότι θα έπρεπε να πληρώσουν τα σπασμένα οι φορολογούμενοι της Γερμανίας, της Ιταλίας και της υπόλοιπης ευρωζώνης; Θεωρώ ότι η υπόλοιπη ευρωζώνη είναι δύσκολο να δεχτεί τη θέση αυτή της Κύπρου.»

Ωστόσο, ο κ. Αναστασιάδης φαίνεται απρόθυμος να επιβάλει κυρώσεις στους μεγάλους καταθέτες, φοβούμενος τις συνέπειες για το στάτους του νησιού ως διεθνές οικονομικό κέντρο, στο οποίο είναι βασισμένη και η οικονομία της Κύπρου. Σε κάθε περίπτωση, θα χρειαστεί να αγωνιστεί πλέον για να περάσει κάτι τέτοιο μέσω του κοινοβουλίου. Η προστασία του τομέα offshore οικονομικών υπηρεσιών του νησιού, φαίνεται να είναι θέμα πολιτικής συναίνεσης.

3. Η ευρωζώνη ενδίδει

Ο κ. Αναστασιάδης μπορεί να ελπίζει ότι, αντιμέτωπες με την προοπτική της εξόδου της Κύπρου από την ευρωζώνη, οι χώρες του μπλοκ θα λυγίσουν, ώστε να παραμείνει εντός ευρωζώνης το νησί –διασώζοντας τους μεγάλους πιστωτές στο πλαίσιο της διαδικασίας. Η Λευκωσία έχει δείξει ενθουσιασμό για ένα σχέδιο κρατικοποίησης των συνταξιοδοτικών ταμείων της για τη συλλογή περίπου 3 με 5 δις Ευρώ, κάτι που είχε αρχικά προταθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά απορρίφθηκε από το Βερολίνο.

Μέχρι στιγμής, η μικροπολιτική εντός ΕΕ φαίνεται να ισοδυναμεί με έναν κακό υπολογισμό. Η Κύπρος έχει ακόμα φίλους. Ακόμα και οι χώρες που είναι διστακτικές ως προς την επιβολή κυρώσεων στους καταθέτες, όπως η Γαλλία, συμφωνούν ότι το νησί πρέπει να συρρικνώσει τον χρηματοπιστωτικό του κλάδο και να απεξαρτητοποιηθεί από τα ρωσικά χρήματα αμφιβόλου προέλευσης.

Ίσως ο μόνος τρόπος να αυξηθεί η βοήθεια στην ακραία αυτή κατάσταση που βρίσκεται η Κύπρος, θα ήταν ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, το ταμείο διάσωσης της ευρωζώνης των €500 δις, να εισφέρει άμεσα κεφάλαια στις τράπεζες του νησιού, απαλύνοντας έτσι το βάρος για την κυπριακή κυβέρνηση. Αλλά, οι προϋποθέσεις για μία τέτοια παρέμβαση δεν είναι ακόμα σε ισχύ. Η Γερμανία λέει ότι μία τέτοια κίνηση θα ήταν παράνομη βάσει του γερμανικού δικαίου (όπως είναι επί του παρόντος διαμορφωμένο). Σε κάθε περίπτωση, η άμεση ανακεφαλαιοποίηση θα απαιτούσε εξωτερική εποπτεία και εξ’ ολοκλήρου αναδιάρθρωση του χρηματοπιστωτικού τομέα της Κύπρου, κάτι που η Λευκωσία απεγνωσμένα προσπαθεί να αποφύγει.

4. Το σενάριο της καταστροφής

Η Λευκωσία θα κρατήσει τις τράπεζές της κλειστές για αρκετές ημέρες ακόμη, προσπαθώντας να βρει διέξοδο από το χάος. Αν αποτύχει να πείσει την ευρωζώνη ότι έχει βιώσιμη εναλλακτική λύση από αυτή της διάσωσης από τους καταθέτες, τότε η ΕΚΤ ενδέχεται να αποφασίσει ότι οι κυπριακές τράπεζες δεν πληρούν πλέον τις απαιτούμενες προϋποθέσεις για τα δάνεια έκτακτης ανάγκης του Eurosystem, γνωστά και ως βοήθεια έκτακτης ανάγκης ρευστότητας (ELA), τα οποία είναι και το μόνο πράγμα που κρατά ζωντανές τις τράπεζες του νησιού αυτή τη στιγμή.

Η επόμενη συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ, όπου πρόκειται να παρθεί οποιαδήποτε απόφαση σχετικά με την ανάκληση της βοηθείας ELA, είναι στις 21 Μαρτίου. Αυτό είναι και το «όπλο» που φαίνεται να είναι στραμμένο προς το κεφάλι του κ. Αναστασιάδη, κάτι που κατέστη σαφές από τους αξιωματούχους της ΕΚΤ κατά τις διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες, αργά το βράδυ της Παρασκευής. Δίχως τη ρευστότητα της ευρωζώνης, η Κύπρος δεν διαθέτει την κεντρική τράπεζα που θα στηρίξει τις τράπεζές της όπως γίνεται σε μία χώρα εκτός ευρωζώνης. Έτσι, η Κύπρος είτε θα γίνει μία οικονομία χωρίς χρήματα και θα επιστρέψει στο σύστημα αντιπραγματισμού, είτε η Λευκωσία θα ξεκινήσει να τυπώνει δικό της νόμισμα για να κρατήσει σε λειτουργία το τραπεζικό της σύστημα. Την επόμενη φορά που θα επισκεφτούν οι Κύπριοι τα υποκαταστήματα των τραπεζών τους, μπορεί να αποσύρουν κυπριακές λίρες.