Ευρω – σκεπτικισμός: κλίνατε επ’ αριστερά;

Info-War

Σε αντίθεση με την Ελλάδα η κριτική στην Ευρωζώνη είχε συνήθως συντηρητικά χαρακτηριστικά. Οι ισορροπίες όμως αλλάζουν

του Άρη Χατζηστεφάνου

Επίκαιρα – Μάρτιος 2013

«Δεν υπάρχον μονόδρομοι, υπάρχει εναλλακτική» έλεγε με στεντόρεια φωνή ο Κόνραντ Άνταμ σε ένα πλήθος 1200 ατόμων που παρά το τσουχτερό κρύο και την βαριά χιονόπτωση είχαν μαζευτεί στη μικρή γερμανική πόλη του Στάντταλ για να ακούσουν τον επικεφαλής της πρωτοβουλίας «Εναλλακτική για την Ευρώπη».

Πριν από μερικούς μήνες κάθε φέρελπις πολιτικός που θα τολμούσε να μιλά εναντίον της ευρωζώνης θα αντιμετωπιζόταν τουλάχιστον σαν γραφικός εάν όχι σχιζοφρενής, στη Γερμανία. Ο Κόνραντ Άνταμ, όμως φαίνεται ότι κατάφερε να εκφράσει έναν ολοένα αυξανόμενο ευρωσκεπτικισμό ο οποίος κατακλύζει την Ευρώπη και κινείται από τις παρυφές του πολιτικού στερεώματος προς το κέντρο της πολιτικής σκηνής.

Η νέα πολιτική πρωτοβουλία απαρτίζεται από διακεκριμένους οικονομολόγους οι οποίοι συμφώνησαν σε μια κοινή πλατφόρμα βασικών αιτημάτων: Διάλυση της ευρωζώνης και επιστροφή σε εθνικά νομίσματα ή μικρότερες τοπικές ενώσεις και κατάργηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας.

Όπως σωστά παρατηρούσε το γερμανικό περιοδικό Spiegel η «Εναλλακτική για τη Γερμανία» διακόπτει μια παράδοση χρόνων, όπου ο ευρωσκεπτικισμός στη Γερμανία εκφραζόταν συνήθως από κόμματα της άκρας δεξιάς. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και το κόμμα της Γερμανικής Αριστεράς (Die Linke), ενώ αναφέρεται εδώ και χρόνια στις αρνητικές επιπτώσεις της Ευρωζώνης για τις χώρες της περιφέρειας, δεν αμφισβήτησε ποτέ την ίδια την ύπαρξη της νομισματικής ένωσης.

Αν και η πολιτική ταυτότητα της νέας πρωτοβουλίας μένει να αποδειχθεί στην πράξη, είναι σαφές ότι αποφεύγει τις εθνικιστικές εξάρσεις ενώ δανείζεται και αρκετά σημεία από την επιχειρηματολογία της αριστεράς. «Η δημοκρατία διαβρώνεται» διαβάζει κανείς στην ιστοσελίδα του κόμματος, όπου αναφέρεται ότι «οι αποφάσεις που σχετίζονται με την λειτουργία της ευρωζώνης και την παραμονή στο ευρώ δεν νομιμοποιούνται ποτέ από τη λαϊκή ψήφο».

Οι συν υπογράφοντες μάλιστα κατηγορούν τη γερμανική κυβέρνηση για παραπληροφόρηση των πολιτών σχετικά με τα ζητήματα του ευρώ και λήψη αποφάσεων πίσω από κλειστές πόρτες. Σε συνέντευξή του στην Frankfurter Allgemeine Zeitung ο Μπερντ Λουκ, καθηγητής οικονομικών από το Αμβούργο, ο οποίος εγκατέλειψε την παράταξη της Μέρκελ για να ενταχθεί στην «Εναλλακτική για τη Γερμανία» εξηγούσε ότι η «ακολουθούμενη πολιτική εξυπηρετεί κυρίως τα συμφέροντα των τραπεζών» – μια φράση που μέχρι πριν από μερικούς μήνες ακουγόταν μόνο από την ριζοσπαστική Αριστερά.

Η « Εναλλακτική για τη Γερμανία», που φιλοδοξεί να κατέβει ως κόμμα στις επόμενες εκλογές, φαίνεται ότι ακολουθεί την πορεία των μεγάλων αγγλοσαξωνικών πανεπιστημίων σε ότι αφορά τις θέσεις της για το Ευρώ: Αρχικά η κριτική ξεκίνησε από τους πιο «καθεστωτικούς» και ορθόδοξους καθηγητές οικονομικών για να περάσει σε άλλους κύκλους και τελικά να προσεγγίσει την κοινωνία.

Ευρώπη δεν είναι μόνο η Ε.Ε

Η παράδοση της ακροδεξιάς αμφισβήτησης του ευρώ όμως διακόπηκε μετά τις τελευταίες εκλογές και στην Ιταλία με την εκτίναξη του κόμματος του Πέπε Γκρίλο. Αν και ο ηγέτης του κόμματος των πέντε αστέρων δεν έχει τοποθετηθεί ξεκάθαρα υπέρ της εξόδου της χώρας από την ευρωζώνη, και μόνο το γεγονός ότι ζήτησε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το θέμα έσπασε ένα ταμπού χρόνων στη γειτονική χώρα. «Η Ιταλία βρίσκεται ντε φάκτο εκτός ευρωζώνης δήλωσε χαρακτηριστικά ο ίδιος ο Γκρίλο» αν και συνεργάτες του μιλώντας στα Επίκαιρα εξηγούσαν ότι ο ηγέτης της παράταξης θέλει να αφήσει τον Ιταλικό λαό να πάρει την τελική απόφαση.
Οι Ιταλοί ψηφοφόροι είχαν ήδη εξοργιστεί πριν από ένα χρόνο με την ΕΕ όταν οι Βρυξέλλες αμφισβήτησαν το αποτέλεσμα δημοψηφίσματος στο οποίο πάνω από το 90% των συμμετεχόντων ψήφισαν κατά της ιδιωτικοποίησης το δικτύου ύδρευσης. Το μήνυμα των τελευταίων εκλογών όμως δεν αφορούσε γενικά την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά πολύ πιο συγκεκριμένα την Ευρωζώνη. Μέχρι τότε το μέτωπο εναντίον του ευρώ στην Ιταλία εκφραζόταν κυρίως από την εθνικιστική Λέγκα του Βορρά και δευτερευόντως μόνο από μικρούς σχηματισμούς της Αριστεράς. Ο Μπερλουσκόνι, χωρίς και αυτός να τοποθετηθεί ανοιχτά για το θέμα έπιασε τον σφυγμό της κοινωνίας και άφησε τους συνεργάτες του να μιλούν ανοιχτά για την ανάγκη διενέργειας δημοψηφίσματος.
Και στην Ισπανία και την Πορτογαλία όμως η ευρωζώνη δεν βρίσκεται πλέον στο απυρόβλητο όπως συνέβαινε πριν από μερικά χρόνια όταν γεννήθηκε το κίνημα των αγανακτισμένων.

Κοινός άξονας της νέας αυτής τάσης στην Ευρώπη είναι η λέξη δημοψήφισμα. Από την παγωμένη Γερμανία μέχρι την αισθητά θερμότερη Ιταλία οι πολέμιοι του Ευρώ ζητούν την προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία για κάθε απόφαση που περιορίζει την εθνική κυριαρχία. Χωρίς να αρνούνται την ανάγκη ύπαρξης υπερεθνικών δομών υποστηρίζουν ότι αυτές δεν μπορούν να εκχωρούνται σε ευρωπαϊκά όργανα τα οποία έχουν χαμηλότερη δημοκρατική εκπροσώπηση από τα τοπικά κοινοβούλια. Μια προσέγγιση δηλαδή που αμφισβητεί την πεποίθηση ορισμένων ότι ο ευρωπαϊσμός είναι συνώνυμο της Ευρωπαϊκής ένωσης (και ακόμη χειρότερα της Ευρωζώνης).

Το συντηρητικό ΟΧΙ

Φυσικά το συντηρητικό μέτωπο του ευρωσκεπτικισμού, που αμφισβητεί την ευρωζώνη από εντελώς διαφορετική οπτική γωνία παραμένει ισχυρό. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα συντηρητικού ευρωσκεπτικισμού αποτελεί η Μεγάλη Βρετανία, όπου σύμφωνα με δημοσκοπήσεις των τελευταίων μηνών τουλάχιστον το 54% των ψηφοφόρων θα ψήφιζε όχι στην ένταξη της χώρας στη ζώνη του ευρώ.

Η αμφισβήτηση της αποτελεσματικότητας του κοινού νομίσματος, που επιβεβαιώνεται στα μάτια των περισσότερων Βρετανών από την τραγική κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει οι περισσότερες χώρες της ευρωζώνης, πηγάζει σε σημαντικό βαθμό και από την «εθνική υπερηφάνεια» για τη βρετανική στερλίνα. Πολύ ισχυρές όμως είναι οι τάσεις και στο εσωτερικό του λεγόμενου Σίτι του Λονδίνου, την καρδιά δηλαδή του χρηματοπιστωτικού συστήματος της χώρας. Οι Βρετανικές οικονομικές ελίτ γνωρίζουν ότι η παραμονή τους εκτός ευρωζώνης εξασφαλίζει στο Λονδίνο τον τίτλο του δεύτερου χρηματοπιστωτικού πυλώνα της Ευρώπης μαζί με τη Φρανκφούρτη.
Σε χώρες όπως η Αυστρία και στις περισσότερες χώρες των Βαλκανίων (πλην της Ελλάδας) ο ευρωσκεπτικισμός είχε συνήθως της σφραγίδα της άκρας δεξιάς και συχνά νεοναζιστικών κομμάτων. Ακόμη και εκεί όμως ακούγονται πλέον φωνές εναντίον της ευρωζώνης οι οποίες αν και δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να χαρακτηριστούν αριστερές, διαχωρίζουν με σαφήνεια τη θέση τους απέναντι στην άκρα δεξιά.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο 80χρόνος εκατομμυριούχος Φράνκ Στρόναχ, ο οποίος εγκατέλειψε την οικονομική αυτοκρατορία του στον Καναδά και επέστρεψε στην Αυστρία για να ιδρύσει ένα νέο κόμμα με βασικό επιχείρημα την ανάγκη εξόδου από την Ευρωζώνη. Αν και είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πως τα συμφέροντα ενός κροίσου ταυτίζονται με αυτά των απλών πολιτών ο Στρόναχ έφερε στο προσκήνιο ζητήματα σε σχέση με την κοινή νομισματική πολιτική που μέχρι πρότινος ακούγονταν μόνο στα άκρα του πολιτικού σκηνικού.
Η κριτική απέναντι στο Ευρώ γιγαντώνεται λοιπόν σε ολόκληρη την Ευρώπη από κόμμα και πρωτοβουλίες που ίσως να μην καταφέρουν ποτέ να συναντηθούν αλλά εκφράζουν ξεκάθαρα μια κοινή δυσφορία απέναντι σε μια νομισματική ένωση που δημιούργησε χρέη για τους πολλούς και πλεονάσματα για τους λίγους.