Επαναγορά δημόσιου χρέους, αναδιαρθρώσεις, νέα δόση: όλα για τις τράπεζες και τους πιστωτές (Ουτοπία)

ΕΛευθερη Λαικη Αντιστασιακη Συσπειρωση

Του Λεωνίδα Βατικιώτη

Σε όλο και πιο δεινή θέση έρχονται οι εργαζόμενοι της Ελλάδας με κάθε δόση που εισρέει στο πλαίσιο του προγράμματος χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας. Το ίδιο ισχύει και για την δόση – μαμούθ ύψους 52,5 δισ. ευρώ η χορήγηση της οποίας εγκρίθηκε αρχικά στο συμβούλιο υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης στις 27 Νοεμβρίου 2012. Η εκταμίευση της δόσης ωστόσο συνοδεύτηκε από τρεις όρους. Ο πρώτος αφορούσε την ψήφιση του τρίτου Μνημονίου τον Νοέμβριο του 2012 και ο δεύτερος την επιτυχή εφαρμογή ενός προγράμματος επαναγοράς ομολόγων του ελληνικού δημοσίου. Η υλοποίηση αυτών των δύο όρων άνοιξε τον δρόμο για την εκταμίευση του πρώτου μέρους της δόσης ύψους 34,3 δισ. ευρώ, την εβδομάδα που προηγήθηκε των Χριστουγέννων.

Το υπόλοιπο ποσό αναμένεται να καταβληθεί σε τρεις δόσεις από τον Ιανουάριο μέχρι τον Μάρτιο υπό την αυστηρή προϋπόθεση της εφαρμογής επιπλέον αντιλαϊκών μεταρρυθμίσεων. Ο τρίτος όρος λοιπόν αφορά την υιοθέτηση νέων αντεργατικών μέτρων. Παρότι η κυβέρνηση επιχείρησε να εμφανίσει ως επιτυχία και απαρχή θετικών εξελίξεων το πράσινο φως των Ευρωπαίων για την χορήγηση της δόσης, η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική: Τόσο οι όροι που τέθηκαν όσο και η ίδια η δόση σηματοδοτούν μια ραγδαία επιδείνωση της θέσης της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας, ενώ από την άλλη μεριά κερδισμένοι είναι η αστική τάξη και πολύ περισσότερο οι πιστωτές και οι τράπεζες.

Χαμένοι οι εργαζόμενοι

Η ψήφιση του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Σταθερότητας και του Τρίτου Μνημονίου το Νοέμβριο του 2012 κατάφεραν κατ’ αρχάς ένα νέο βαρύ πλήγμα στην θέση των εργαζομένων. Ας θυμηθούμε τι περιελάμβαναν για να ξέρουμε τη «σκοτεινή πλευρά» της δόσης: μείωση των μισθών πανεπιστημιακών, νοσοκομειακών γιατρών, ένστολων και άλλων, κατάργηση πολλών επιδομάτων, δώρου Χριστουγέννων, Πάσχα και Επιδόματος Αδείας για τους συνταξιούχους από το 2013 και για τους δημόσιους υπάλληλους από φέτος, σαρωτικές ιδιωτικοποιήσεις παντού, κ.λπ, κ.λπ. Κατάφεραν όμως και κάτι ακόμη: Για πρώτη φορά η απαισιοδοξία δεν ήταν απλώς διαίσθηση, αλλά βεβαιότητα μιας και με νόμο του κράτους, φέτος, το 2013, και του χρόνου θα περνούμε χειρότερα από πέρυσι. Τα μέτρα που συμπεριλαμβάνονται στο Μεσοπρόθεσμο κι αφορούν την διετία 2013-2014 αγγίζουν τα 13,5 δισ. ευρώ, αντιστοιχώντας στο 7,2% του ΑΕΠ. Η τρικομματική κυβέρνηση δηλαδή και οι πιστωτές χαίρονται που θα αφαιρέσουν βίαια από το εθνικό προϊόν ένα τμήμα της τάξης του 7,2%. Η μερίδα του λέοντος μάλιστα θα αφορά περικοπές σε συντάξεις (2,8% για το 2014) και μείωση της μισθολογικής δαπάνης στο δημόσιο (κατά 0,7% δισ. για το 2014) που θα προέλθει από την απόλυση των 150.000 δημοσίων υπαλλήλων και την μείωση των μισθών στους υπόλοιπους. Επιπλέον έχει αποφασιστεί η επιβολή νέων μέτρων ύψους 4 δισ. ευρώ για την διετία 2015-2016, στόχος που διατυπώθηκε καθαρά και στην τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ελλάδα, που δημοσιεύτηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2012.

Είναι προφανές ότι ο κανιβαλικός νεοφιλελευθερισμός της κυβέρνησης Α. Σαμαρά και της Τρόικας θα προκαλέσει νέα βύθιση στο ΑΕΠ, νέα αύξηση στην ανεργία, νέα απόκλιση στα φορολογικά έσοδα που όλα αυτά μαζί θα οδηγήσουν σε νέα αντιλαϊκά μέτρα. Σκηνή από ταινία προσεχώς ήταν οι ζοφερές προβλέψεις για την Ελλάδα του γερμανικού Κέντρου Προγνώσεων για την Παγκόσμια Οικονομία που δημοσιεύθηκαν στις 18 Δεκεμβρίου, διαψεύδοντας τις σχετικά πιο ήπιες προβλέψεις που έδωσε στη δημοσιότητα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μια μέρα πριν, στις 17 Δεκεμβρίου. Ενώ για το 2013 αμφότεροι εκτιμούν πως η ύφεση θα αγγίξει το 4%, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει οριακή αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,6% για το 2014, όταν οι Γερμανοί προβλέπουν νέα μείωση της τάξης του -1% για έβδομη συνεχή χρονιά! Η ίδια απόκλιση παρατηρείται και για την ανεργία. Ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει σταθεροποίηση της ανεργίας στο 24% για το 2013 και μείωση της στο 22,2% για το 2014, οι Γερμανοί είτε λόγω του κυνισμού τους μιας και δεν συνηθίζουν να χαϊδεύουν αφτιά είτε λόγω της καλύτερης γνώσης που έχουν ως φυσικοί και ηθικοί αυτουργοί του ελληνικού δράματος προβλέπουν ότι η ανεργία το 2013 θα αυξηθεί στο 29,3% και το 2014 στο 31%!

Η πίεση που θα δεχθούν οι εργαζόμενοι θα ενταθεί με την είσοδο του 2013 καθώς θα πρέπει να υλοποιηθούν μια σειρά από στόχοι για να καταβληθούν οι επόμενες δόσεις. Νέος γύρος εκβιασμών λοιπόν ξεκινάει σύντομα. Οι όροι για την εκταμίευση της δόσης του Ιανουαρίου περιλαμβάνουν την ψήφιση της φορολογικής μεταρρύθμισης (που ενώ καταργεί το αφορολόγητο των χαμηλόμισθων αφήνει στο απυρόβλητο τις φοροαπαλλαγές των εφοπλιστών) και την εφαρμογή των αυξήσεων στα τιμολόγια της ΔΕΗ. Για την χορήγηση της δόσης του Φεβρουαρίου, όρος είναι η ανακοίνωση νέων περικοπών στις δημόσιες δαπάνες με τριετή ορίζοντα, ενώ για την δόση του Μαρτίου, μεταξύ άλλων, προϋπόθεση είναι η ολοκλήρωση του σχεδίου απολύσεων στον δημόσιο τομέα.

Κερδισμένοι οι τοκογλύφοι

Η μίνι αναδιάρθρωση του ελληνικού δημόσιου χρέους είχε ωστόσο και κερδισμένους. Κατ’ αρχάς να υπογραμμίσουμε ότι τα μέτρα μείωσης του ελληνικού δημόσιου χρέους που συμφωνήθηκαν στο συμβούλιο υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης στις 27 Νοεμβρίου συνιστούν την πιο επίσημη παραδοχή για την αποτυχίας της αναδιάρθρωσης του Μαρτίου του 2012, η οποία αποδεικνύεται εκ των πραγμάτων τώρα ότι η ανακούφιση που προσέφερε είχε χρονική διάρκεια έξι μήνες. Η επαναγορά ελληνικών ομολόγων επομένως τον Δεκέμβριο του 2012 έδωσε στην Ελλάδα ένα ακόμη θλιβερό προνόμιο: να είναι όχι μόνο η χώρα που προχώρησε στην μεγαλύτερη αναδιάρθρωση χρέους τις τελευταίες δεκαετίες ύψους 105 δισ. ευρώ, αλλά κι η μοναδική χώρα που προχώρησε σε δεύτερη αναδιάρθρωση τον ίδιο χρόνο, με διαφορά δέκα μηνών! Η αιτία φυσικά πίσω από αυτή την παταγώδη αποτυχία βρίσκεται στο γεγονός ότι η αναδιάρθρωση σχεδιάστηκε με βάση τα συμφέροντα των πιστωτών. Την χρεώνονται επομένως εξ ολοκλήρου ΕΕ και ΔΝΤ που καθόρισαν τους όρους της, βεβαιώνοντας ταυτόχρονα ότι καμία μείωση του χρέους, πολύ περισσότερο η διαγραφή του, δεν μπορεί να γίνει σε συνεννόηση με τους πιστωτές κι εντός της ευρωζώνης και της ΕΕ.

Σημαντικά οφέλη δημιούργησε στους κάθε είδους πιστωτές και η επαναγορά ελληνικών ομολόγων που αναμένεται να μειώσει το χρέος κατά 9,5% του ΑΕΠ μέχρι το 2020, χωρίς φυσικά ακόμη κι έτσι το ελληνικό δημόσιο χρέος να καθίσταται βιώσιμο. Με βάση τα πιο πρόσφατα δικά τους στοιχεία (Έκθεση Επιτροπής) το 2014 θα φτάσει το 173,5% του ΑΕΠ, όταν το 2009 ήταν 129% του ΑΕΠ… Το πρόγραμμα επαναγοράς (η συμμετοχή στο οποίο έφθασε τα 31,9 δισ. ευρώ με μέση τιμή αγοράς επί της ονομαστικής αξίας 33,8%) χάρισε απρόσμενα κέρδη σε πολλά επενδυτικά κεφάλαια που είχαν σπεύσει να αγοράσουν ελληνικά ομόλογα όταν η τιμή τους είχε φτάσει στο 17% της ονομαστικής τους, εξασφαλίζοντας κατ’ αυτό τον τρόπο διπλάσια κέρδη από την αξία της «επένδυσής» τους. Πλήθος αξιόπιστων ρεπορτάζ και αναλύσεων (Reuters 28 Νοεμβρίου, Frankfurter Allgemeine Zeitung 17 Δεκεμβρίου, κ.α.) περιέγραφαν με ονόματα και αριθμούς τους κερδοσκόπους που ωφελήθηκαν τα μέγιστα από την επαναγορά.

Η χορήγηση της δόσης λύνει επίσης (αν και με έναν απρόβλεπτο κι αντιφατικό τρόπο) το πρόβλημα επιβίωσης των ελληνικών τραπεζών καθώς αναμένεται συνολικά να λάβουν περί τα 50 δισ. ευρώ, με τα οποία θα επιβαρυνθεί το χρέος στο πλαίσιο της ανακεφαλαιοποίησής τους, που θα ολοκληρωθεί τον Απρίλιο του 2013, και με στόχο ο δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας να φτάσει το 9%. Οι ζημιές όμως των ελληνικών τραπεζών δεν προέρχονται μόνο από την συμμετοχή τους στις δύο αναδιαρθρώσεις του ελληνικού δημόσιου χρέους (PSI τον Μάρτιο και επαναγορά ομολόγων τον Δεκέμβριο 2012) αλλά και από τα «κακά δάνεια» που επεκτείνονται σαν γάγγραινα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις το ύψος τους στο τέλος Σεπτεμβρίου 2012 ανερχόταν στο 22,5% του συνόλου (ή 52 δισ. ευρώ), όταν τον Δεκέμβριο του 2011 ανερχόταν μόνο στο 16%! Μέρος της ανεπίσημης «ιδιωτικής χρεοκοπίας» προέρχεται από την κάθετη πτώση της χρηματοδότησης της εγχώριας οικονομίας, την άρνηση με άλλα λόγια των τραπεζών να δώσουν δάνεια, όπως μαρτυρά το γεγονός ότι από τον Δεκέμβριο του 2011 μέχρι τον Αύγουστο του 2012 τα δάνεια στην εγχώρια οικονομία μειώθηκαν κατά 8%, με την μείωση να πλήττει τόσο τα νοικοκυριά (-6,3%) όσο και τις επιχειρήσεις (-8,5%) οφείλεται στις τράπεζες που είναι απρόθυμες να δανείσουν. Οι στρόφιγγες των τραπεζών όμως θα παραμείνουν κλειστές παρότι από την δόση του Δεκεμβρίου πήραν 16 δισ. ενώ 7,2 δισ. αναμένεται να πάρουν από την δόση του Ιανουαρίου, πέραν των 18 δισ. που πήραν τον Ιούνιο του 2012. Τα ποσά αυτά θα μείνουν κλειδωμένα στα θησαυροφυλάκια τους για τον απλό λόγο ότι γι’ αυτόν και μόνο τον λόγο δίνονται: για να βελτιωθεί η κεφαλαιακή τους επάρκεια κι όχι για να γίνουν νέα δάνεια! Ταυτόχρονα ωστόσο το μερίδιο συμμετοχής στο κεφάλαιο των σημερινών μετόχων τους συρρικνώνεται σε βαθμό εξαφανίσεως, ανοίγοντας τον δρόμο για την εξαγορά τους από κάποια γερμανική.

Εξέλιξη προφανώς ασήμαντη μπροστά στο ύψιστο καθήκον που φέραμε σε πέρας ως λαός: να τις χρηματοδοτήσουμε υπό τις οδηγίες της ΕΕ και του ΔΝΤ παραδίνοντας τις υγιείς στο νέο αγοραστή…