Μια εύθραυστη, αποτυχημένη χώρα

Γιώργος Παπανδρέου, Χορστ Ράιχενμπαχ (2011). Ένας εκλεγμένος κι ένας σκιώδης πρωθυπουργός.

Υπάρχουν ορισμένα κράτη τα οποία αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα. Για παράδειγμα, οι κυβερνήσεις κάποιων απ' αυτά είναι τόσο αδύναμες ώστε αδυνατούν να υπερασπιστούν την εδαφική τους ακεραιότητα. Κάποια δεν μπορούν να εξασφαλίσουν στοιχειώδη ασφάλεια, ευημερία και νομιμότητα στους πολίτες τους. Και κάποιων οι κυβερνήσεις αναγκάζονται να εκχωρούν κυριαρχικά δικαιώματα ώστε να μη σβήσουν από τον χάρτη. Στην διεθνή πολιτική βιβλιογραφία, αυτά τα κράτη χαρακτηρίζονται ως "εύθραυστα κράτη" (fragile states), όρος που αντικατέστησε τον παλιότερο -και πιο κακόηχο- "αποτυχημένα κράτη" (failed states).

Το Ίδρυμα για την Ειρήνη των Ηνωμένων Εθνών δημοσιεύει κάθε χρόνο την λίστα όλων των κρατών της γης, βαθμολογώντας τα ως προς το πόσο "εύθραυστα" παρουσιάζονται σε συγκεκριμένους τομείς και με βάση συγκεκριμένα κριτήρια. Στην κορυφή τής λίστας του 2016 βρίσκονται Σομαλία, Νότιο Σουδάν, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Σουδάν, Υεμένη, Συρία κλπ ενώ την 178η και τελευταία (άρα την λιγώτερο εύθραυστη) θέση καταλαμβάνει για άλλη μια χρονιά η Φινλανδία. Η Ελλάδα συνεχίζει να αναρριχάται: εφέτος βρίσκεται στην 130η θέση, πέρυσι ήταν 134η και πρόπερσι 137η ενώ το 2010 ήταν 147η.

Κανείς, βέβαια, δεν περίμενε διαφορετική εξέλιξη για μια χώρα που επί έξι χρόνια τώρα συντηρείται με χρηματοδοτικούς ορρούς, χορηγούμενους μάλιστα με δόσεις. Και καθώς η χώρα συνεχίζει να βουλιάζει σε οικονομική και κοινωνική ανασφάλεια, η ευημερία των πολιτών της εμφανίζεται πλέον μόνο σε ιστορικές αναδρομές, η κοινωνική της πολιτική γκρεμίζεται ακόμη και κάτω από τα επίπεδα του απολύτως βασικού, η λειτουργία τής δικαιοσύνης της καθορίζεται από τις επιθυμίες των δανειστών της και των -ντόπιων και ξένων- εκπροσώπων τους ενώ το σύνταγμά της έχει καταντήσει κουρέλι, εκτιμώ πως πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι θα γίνεται όλο και πιο εύθραυστη.


Όσο απαισιόδοξη κι αν ακούγεται αυτή η εκτίμηση, δεν παύει να είναι απολύτως λογική εφ' όσον οι εκλεγμένες κυβερνήσεις δεν αποφασίζουν μόνες τους για την πολιτική που θα ακολουθήσουν ή για τα μέτρα που θα πάρουν αλλ' απλώς εκτελούν τις εντολές των δανειστών και εφαρμόζουν τα προγράμματα που εκείνοι εκπονούν, δίχως να φέρνουν την παραμικρή αντίρρηση. Αν ψάχνουμε κάτι πραγματικά απαισιόδοξο στην όλη ιστορία, αυτό είναι το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των αντιπολιτευόμενων κομμάτων εγκαλούν την κυβέρνηση διότι δεν υλοποιεί αυτά τα προγράμματα με μεγαλύτερη ταχύτητα και με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα. 


Επιστρέφοντας στην λίστα που προαναφέραμε, διαπιστώνουμε ότι τα πιο εύθραυστα κράτη είναι αυτά όπου έχει χαθεί ο κοινωνικός έλεγχος, δηλαδή αυτά όπου η εγκληματικότητα, η ανομία, οι εσωτερικές έριδες έχουν δημιουργήσει καταστάσεις χάους. Όμως, η χώρα παραμένει το ίδιο εύθραυστη ακόμη κι αν ο κοινωνικός έλεγχος αποκατασταθεί από τρίτους (π.χ. ΟΗΕ, ΝΑΤΟ, δυνάμεις κατοχής κλπ), οι οποίοι εγκαθιστούν την δική τους τάξη πραγμάτων, επιβάλλοντας κατ' ουσία την δική τους εξουσία. Σ' αυτή την περίπτωση, το μόνο που πρέπει να κάνει η -πρώην εκλεγμένη και νυν μαριονέττα- κυβέρνηση είναι να διατηρεί (κυρίως με την βοήθεια των δυνάμεων καταστολής και των ελεγχόμενων ΜΜΕ) όσο περισσότερη ηρεμία μπορεί, ώστε να μη ξεσπούν μαζικές λαϊκές αντιδράσεις.

Κάτι τέτοιο γίνεται στον τόπο μας. Με βάση το ότι απαγορεύεται να χρεωκοπήσουμε επισήμως (για την ακρίβεια, κάποιοι μας απαγορεύουν να χρεωκοπήσουμε επισήμως για να μη διασαλευθεί η ευρωπαϊκή οικονομική τάξη), οι δανειστές μας έχουν αναλάβει την πραγματική εξουσία (*), η δε εγχώρια εξουσία έχει τεθεί στην υπηρεσία τους, βοηθώντας τους να λεηλατήσουν την -δημόσια και ιδιωτική- περιουσία της χώρας. Κι αυτή η λεηλασία χρειάζεται δυο βασικά πράγματα για να γίνει σωστά: εφησυχασμό των κατοίκων και πάταξη όσων διαταράσσουν αυτή την ησυχία.

Για την πάταξη των ταραξιών δεν χρειάζεται να πούμε πολλά. Οι κυβερνήσεις αλλάζουν αλλά τα χημικά στις διαδηλώσεις συνεχίζουν να πέφτουν βροχηδόν και η βακτηρία των οργάνων της τάξεως εξακολουθεί να ανεβοκατεβαίνει στα παΐδια και στα κεφάλια των διαδηλωτών ανεξαρτήτων ηλικίας. Εξ άλλου, δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που, μέσω του τηλεοπτικού Σκάι, ο "έγκριτος" δημοσιογράφος Άρης Πορτοσάλτε ζήτησε την επέμβαση του στρατού για να μαζευτούν οι πρόσφυγες, εκφράζοντας την επιθυμία και πολλών άλλων πλην του εαυτού του.

Ο δήμαρχος θεσσαλονικέων Γιάννης Μπουτάρης (δεξιά) με τον φίλο του Χανς Γιοακίμ Φούχτελ (αριστερά). Η σύντροφος
του πρώτου είχε προσληφθεί από τον δεύτερο στο γραφείο Θεσσαλονίκης της "Ελληνογερμανικής Συνεργασίας".

Για τον εφησυχασμό φροντίζουν πολλοί. Φροντίζει η κυβέρνηση, μιλώντας για αριστερά οράματα και ναρκώνοντας τον λαό με το όραμα μιας ελπίδας που όλο έρχεται και όλο βρίσκεται καθ' οδόν. Φροντίζουν τα ΜΜΕ, διδάσκοντας την ανάγκη για εθνική ομοψυχία, για αποφυγή της βίας και για θυσίες προς όφελος των επόμενων γενεών. Φροντίζουν οι διάφοροι ξένοι επίσημοι, που δεν χάνουν ευκαιρία να επαινέσουν τους έλληνες για την αποφασιστικότητα, την καρτερία, τις προσπάθειες και τις θυσίες τους. Και, βέβαια, φροντίζει ολόκληρη η κρατική μηχανή, από τους υπουργούς μέχρι και τον τελευταίο υπάλληλο, όλοι σε ρόλους γραναζιών που "απλώς κάνουν την δουλειά τους". Μόνο που, στο μεταξύ, η χώρα γίνεται όλο και πιο εύθραυστη, όλο και πιο αποτυχημένη...


----------------------------------------------------
(*) Θυμόμαστε όλοι τον Χανς Γιοακίμ Φούχτελ, ο οποίος απεκλήθη "σκιώδης άρχοντας της τοπικής αυτοδιοίκησης" ή τον επί κεφαλής της "Task Force" Χορστ Ράιχενμπαχ, ο οποίος διαμαρτυρόταν όταν άκουγε να τον αποκαλούν "σκιώδη πρωθυπουργό". Σήμερα, ο αλήστου μνήμης ολλανδός τεχνοκράτης Μπομπ Τράα (πρώην τοποτηρητής του ΔΝΤ στην Ελλάδα) προωθείται για πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Συμμετοχών και Περιουσίας (ΕΕΣΠ), δηλαδή του υπερταμείου που αντικατέστησε το ΤΑΙΠΕΔ και που τα επόμενα 99 χρόνια θα ελέγχεται από τους δανειστές.



Cogito Ergo Sum