Συμφωνίες Οικονομικής Εταιρικής Σχέσης... για πολλές τομάτες!

Από την σύσκεψη για την μετανάστευση στην Βαλέττα (12/11/2015).

Στα τέλη της περασμένης χρονιάς (11-12 Νοεμβρίου) έγινε στην Μάλτα μια σύσκεψη κορυφής μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Αφρικανικής Ένωσης. Στην σύσκεψη συμμετείχαν εκπρόσωποι 60 και πλέον χωρών, οι οποίοι αναζήτησαν τρόπους για να μειωθεί η μεταναστευτική ροή από την Αφρική προς την Ευρώπη, ώστε να πάψουν πλέον να πνίγονται στην Μεσόγειο χιλιάδες άνθρωποι κάθε χρόνο. Με το τελικό ψήφισμα, όλοι οι συμμετέχοντες δεσμεύθηκαν να εργαστούν για την καταπολέμηση της φτώχειας στην Αφρική αλλά και για την προώθηση της ανάπτυξης στην περιοχή. Μέχρις εδώ όλα ακούγονται καλά, αφού κανείς δεν διαφωνεί ως προς το ότι η μετανάστευση οφείλεται πρωτίστως στην φτώχεια.

Η ανησυχία των ευρωπαίων για τις αυξημένες μεταναστευτικές ροές από την Αφρική είναι μάλλον δικαιολογημένη. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια εκατοντάδες χιλιάδες πολιτών με καταγωγή από την Μαύρη Ήπειρο, γεγονός που αρκεί από μόνο του να πείσει έναν αφρικανό ότι το όνειρο της μετανάστευσης δεν είναι άπιαστο. Πολύ περισσότερο δε όταν ένα μεγάλο ποσοστό αυτοχθόνων έχει ήδη κάποιον συγγενή ή γνωστό ή και φίλο γνωστού του κάπου στην Ευρώπη. Έτσι, είναι απόλυτα λογική η πρόβλεψη πως πολύ σύντομα η πλειονότητα των μεταναστών στην Ευρώπη δεν θα προέρχονται από χώρες της Ασίας αλλά από την Αφρική.

Επειδή, όμως, στον καπιταλισμό τίποτε δεν είναι δωρεάν, η πρόθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να βοηθήσει την ανάπτυξη στις αφρικανικές χώρες εκφράζεται με την επιθυμία για περαιτέρω οικονομική συνεργασία μ' αυτές τις χώρες. Στην κατεύθυνση αυτή, η Ε.Ε. έχει υιοθετήσει εδώ και χρόνια τις περίφημες Συμφωνίες Οικονομικής Εταιρικής Σχέσης - ΣΟΕΣ (Economic Partnership Agreements - EPA ή Wirtschaftspartnerschaftsabkommen - WPA). Αν θέλετε να πάρετε μια ιδέα για το πώς λειτουργούν αυτές οι ΣΟΕΣ, σκεφτείτε μια λάιτ εκδοχή τής διαβόητης ΤΤΙΡ και δεν θα πέσετε πολύ έξω (*). Κι αν θέλετε μια πιο αδρή εικόνα, ας πάμε μια βόλτα στην Αφρική...



Στην νότια πλευρά της δυτικής Αφρικής, σφηνωμένη ανάμεσα στην Ακτή Ελεφαντόδοντος και το Τόγκο, βρίσκεται μια χώρα-υπόδειγμα (για χώρα της Αφρικής, εννοείται): δεν έχει δικτατορία, δεν σπαράσσεται από εμφυλίους και σημειώνει ετήσια αύξηση του ΑΕΠ της 4% κατά μέσο όρο. Ο λόγος για την Γκάνα. Η Γκάνα είναι μια χώρα κατά βάση γεωργική (δεύτερη κακαοπαραγωγός χώρα του κόσμου) αλλά διαθέτει και μεγάλο ορυκτό πλούτο (χρυσός, μαγγάνιο, βωξίτης κλπ) ενώ ο τουρισμός της αυξάνεται με ταχύτατους ρυθμούς (**). Παρ' όλα αυτά, το εμπορικό της ισοζύγιο είναι μονίμως αρνητικό, κάτι που έχει στείλει το δημόσιο χρέος της στο 68% του ΑΕΠ. Γιατί;

Το πρόβλημα εστιάζεται στην απαξίωση της γεωργικής παραγωγής. Σε μια χώρα όπου η γεωργία συνεισέφερε στην εθνική οικονομία πάνω από 50%, η συντριπτική πλειοψηφία των γεωργών της καλύπτουν απλώς τις οικογενειακές τους ανάγκες πλέον, αφού δεν μπορούν να συναγωνιστούν τις τιμές στις οποίες πωλούνται τα εισαγόμενα τρόφιμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό που συμβαίνει με την τομάτα.

Η Γκάνα ήταν κάποτε μια από τις μεγαλύτερες χώρες-παραγωγούς τομάτας, ενός προϊόντος με εξασφαλισμένες πωλήσεις αφού στην Αφρική δυσκολεύεσαι να βρεις ένα φαγητό που να μη περιέχει τομάτα. Δεν γινόταν τυχαία λόγος για "κόκκινο χρυσό". Κι όμως, σήμερα στους δρόμους και στα μαγαζιά πωλούνται τομάτες εισαγόμενες, κυρίως από την Ιταλία, την τρίτη τοματοπαραγωγό χώρα του κόσμου με πάνω από μισό εκατομμύριο τόννους ετησίως, το 80% των οποίων εξάγονται σε Ευρώπη και Αφρική. Η επίθεση των ιταλικών μονοπωλίων τομάτας άρχισε με μια συμφωνία που καταργούσε τους δασμούς στις εισαγωγές και ήταν τόσο σφοδρή ώστε μέσα στην πενταετία 1998-2003 οι εισαγόμενες στην Γκάνα ιταλικές τομάτες αυξήθηκαν κατά 650% και μέσα στην δεκαπενταετία 1998-2013 κατά... 3.400%!

Αδυνατώντας να ανταγωνιστούν τις εξευτελιστικές τιμές των εισαγόμενων τοματών, οι παραγωγοί τής Γκάνας άρχισαν να παίρνουν των ομματιών τους. Κι αφού αυτό που ήξεραν ήταν να καλλιεργούν τομάτες, έπρεπε να πάνε σ' έναν τόπο που να βγάζει τομάτες ώστε να βρουν εύκολα δουλειά. Πού; Μα... στην Ιταλία! Και κάπως έτσι, οι απουλιανές και καλαβρέζικες πεδιάδες γέμισαν με χιλιάδες γκανέζους μετανάστες, οι οποίοι, αντί να βγάζουν τομάτες στα χωράφια τους για να ταΐζουν τις φαμελιές τους και τους συμπατριώτες τους, βρέθηκαν χιλιάδες χιλιόμετρα μακρυά από τις εστίες τους για να κάνουν την ίδια δουλειά, προς δόξαν και κέρδος των ιταλικών μονοπωλίων (***).

Ας προσθέσω στην ιστορία κι ένα κερασάκι, το οποίο δείχνει ανάγλυφα την ζημιά που έχουν κάνει τα ιταλικά μονοπώλια στην γκανέζικη τομάτα. Μεταξύ των κονσερβών τομάτας που πλημμυρίζουν την γκανέζικη αγορά, είναι και ένα προϊόν που λέγεται Gino και έχει ως σήμα την τρίχρωμη ιταλική σημαία. Το συγκεκριμένο προϊόν είναι... κινέζικο!

Ώρα για τον επίλογο. Φαίνεται πως η λέξη "βοήθεια" ερμηνεύεται στην Ευρώπη διαφορετικά απ' ό,τι στην Αφρική. Κι όσο θα ριζώνουν οι διάφορες ΣΟΕΣ, που θα καταργούν τους δασμούς και τις αντισταθμιστικές εισφορές στις εισαγωγές, τόσο η διάσταση στις εκατέρωθεν ερμηνείες θα μεγαλώνει και τόσο η φτώχεια των φτωχών θα βαθαίνει. Μια φτώχεια που, βεβαίως, δεν θα σταματήσει μέχρι να ξυπνήσουν οι φτωχοί και να πάρουν τους εκμεταλλευτές τους με τις τομάτες. Με πολλές τομάτες!


Κλείνοντας, σας συνιστώ να ρίξετε μια λεπτομερή ματιά στο μικρό αφιέρωμα του Al Jazeera με θέμα "The dark side of the italian tomato". Ακόμη κι αν δεν έχετε μεγάλη άνεση με τα αγγλικά σας, θα βρείτε τα συνοδευτικά βιντεάκια εξόχως αποκαλυπτικά. 

---------------------------------
(*) Στις 10 Ιουνίου υπεγράφη μια τέτοια ΣΟΕΣ μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της SADC (Southern African Development Community - Κοινότητα Ανάπτυξης Νότιας Αφρικής). Στην SADC συμμετέχουν έξι χώρες (Λεσότο, Μοζαμβίκη, Μποτσουάνα, Ναμίμπια, Νότιος Αφρική και Σουαζιλάνδη). Ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες αυτής της συμφωνίας έδωσε στην δημοσιότητα η Κομμισσιόν στον επίσημο ιστότοπό της ("EU signs Economic Partnership Agreement with Southern African countries").

(**) "Η Γκάνα... νέος παράδεισος της νυχτερινής ζωής - Στην Αφρική η επόμενη Ιμπίθα", εφημ. Το Βήμα, 20/8/2013.





Cogito Ergo Sum