Θέματα Ελληνικής Ιστορίας
Αμέσως μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του μικρού και καχεκτικού Ελληνικού Βασιλείου, όλοι οι Έλληνες έκαναν όνειρα για μια εκ νέου πολεμική εξόρμηση κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που θα απελευθέρωνε τα εδάφη στα οποία ζούσαν οι υπόλοιποι υπόδουλοι συμπατριώτες τους. Το όνειρο αυτό αποτελεί την βασικότερη συνιστώσα της Ελληνικής πολιτικής σκέψης για πάνω από 80 χρόνια η οποία κατά καιρούς αποκρυσταλλώθηκε σε διάφορες μορφές, όπως αυτή της "Μεγάλης Ιδέας" του Κωλλέτη, η της ανασύστασης της χριστιανικής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, είτε ως σταδιακή απελευθέρωση εδαφών, όπως έγινε με την Ήπειρο και την Θεσσαλία το 1881. (Κατά την γνώμη μας, η "Μεγάλη Ιδέα" δεν ήταν ένα απλό ρομαντικό ιδεολόγημα, η μια επιθετική ιμπεριαλιστική προοπτική όπως κατά καιρούς έχει παρουσιαστεί, αλλά αποτελούσε μια αδήριτη κοινωνική και οικονομική ανάγκη για ακόμη και αυτή την επιβίωση του νέου Ελληνισμού όπως αυτός εμφανίστηκε στο παγκόσμιο προσκήνιο με την επανάσταση του 1821.) Η κορύφωση της αγωνίας των Ελλήνων για την τύχη των Ευρωπαϊκών εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εντάθηκε με την σλαβική επανάσταση του Ιουλίου του 1875 και τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο που ακολούθησε και έφερε τους Ρώσους κυριολεκτικά στα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης.
Μετά το εκκλησιαστικό Βουλγαρικό σχίσμα της Εξαρχίας και την θεωρία του Πανσλαβισμού που είχε καθιερωθεί από τον Ιγνάτιεφ και την διαφαινόμενη αυτονομία της νέας "Μεγάλης Βουλγαρίας", υπήρχε μεγάλη αναστάτωση στην Ελληνική κοινή γνώμη που ζητούσε επίμονα να γίνει μια Ελληνική πολεμική εμπλοκή ώστε η Ελλάδα να συμμετάσχει στον επικείμενο διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και έτσι είτε να πραγματοποιηθεί η "Μεγάλη Ιδέα" είτε τουλάχιστον να μην διαταραχθεί το υφιστάμενο εδαφικό status qvo. Η Ελληνική κοινή γνώμη βρισκόταν σε μεγάλο αναβρασμό, ο οποίος εκδηλωνόταν με συνεχείς πάνδημες διαδηλώσεις και επιθετικά δημοσιεύματα στις εφημερίδες. Οι Έλληνες ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης, φύλου και ηλικίας, βρίσκονταν στην κυριολεξία επί ποδός πολέμου και αυτό δημιουργούσε σημαντικά προβλήματα στις κυβερνήσεις που κλήθηκαν να χειριστούν την κατάσταση. Τα άσχημα οικονομικά του Ελληνικού κράτους και το απροετοίμαστο του Ελληνικού στρατού δεν πτοούσαν κανέναν, αντιθέτως είχαν ιδρυθεί μυστικές εταιρείες ("Εθνική Άμυνα", "Αδερφότης") με μέλη σημαντικά δημόσια πρόσωπα (Παπαρηγόπουλος, Ρενιέρης, Μεσσηνέζης, Καλλιγάς κτλ) που διεξήγαγαν μυστικούς εράνους για να οργανώσουν αντάρτικα σώματα που θα εισέβαλαν στην Θεσσαλία.
Ο "Ασμοδαίος" και η παρακίνηση του Ροΐδη για συμμετοχή στην σύρραξη
Στην ταραγμένη αυτή εποχή, κανείς πνευματικός άνθρωπος δεν θα μπορούσε να παραμείνει ανεπηρέαστος από το κοινωνικό κλίμα έντασης όπως αυτό είχε διαμορφωθεί. Ούτε ένας ακραιφνής οπαδός του Δυτικού ορθολογισμού και της τάξης. Έτσι, μέσα από τις στήλες του σατυρικού εντύπου του "Ασμοδαίου" αρθρογραφεί υπέρ της "Μεγάλης Ιδέας" και ο σημαντικότερος Έλληνας πνευματικός άνδρας της εποχής του Εμμανουήλ Ροΐδης. Ενδεικτικά, όταν ξέσπασε η Σλαβική επανάσταση στην Βαλκανική έγραψε υπέρ της "Μεγάλης Ιδέας" και κατά της αδράνειας και της εσωτερικής ανοικοδόμησης:
Το φυλλάδιο "γεννηθήτω φως" και η σκληρή κριτική κατά του Δηλιγιάννη για την απεμπόληση των δικαίων του Ελληνισμού
Μετά την αρνητική τροπή για την Ελλάδα του Ρωσοτουρκικού πολέμου με τους ηττημένους Οθωμανούς να υπογράφουν την συνθήκη του Αγίου Στεφάνου και την Ελλάδα να μην αντιπροσωπεύεται επαρκώς στο κρίσιμο συνέδριο του Βερολίνου που ακολούθησε και συνεπώς να χάνει έδαφος, ο Ροΐδης εξέδωσε ένα φυλλάδιο υπό τον τίτλο "Γεννηθήτω Φως", σε διαφορετικό ύφος και περιεχόμενο από την αρχική του υποστήριξη στην άμεση στρατιωτική εμπλοκή. Στο φυλλάδιο αυτό περιγράφει τις Ελληνικές πολιτικές παλινωδίες των κυβερνήσεων που είχαν αφήσει της Ελλάδα ουραγό στις Διεθνείς εξελίξεις στην περιοχή, αλλά και το απαράσκευο των Ελληνικών ενόπλων δυνάμεων για ένοπλη σύγκρουση με την Τουρκία, λόγω της διασπάθισης των οικονομικών πόρων του κράτους από την κομματική φαυλοκρατία. Το φυλλάδιο ξεκινάει με την πικρή παραδοχή ότι η Ελλάδα ήταν εντελώς ανέτοιμη για πόλεμο και πως η μόνη δυνατότητα που είχε ήταν να αποδυθεί σε έναν υπέρ πάντων φυλετικό πόλεμο με αβέβαιο αποτέλεσμα που μάλλον θα κατέστρεφε όλες τις παράλιες πόλεις της Ελλάδας.
Μετά τις διαπιστώσεις αυτές, ο Ροΐδης κάνει μια λεπτομερή ανασκόπηση στα πολιτικά γεγονότα της ταραγμένης εποχής που είχε προηγηθεί. Κατηγορεί εμμέσως τον Βασιλιά για την διάλυση της Οικουμενικής κυβέρνησης Κανάρη και την περιθωριοποίηση του Τρικουπικού κόμματος από την κυβέρνηση Κουμουνδούρου - Δεληγιάννη που ακολούθησε, ενώ τον θεωρεί προσωπικά υπεύθυνο για το ναυάγιο της "Μεγάλης Ιδέας". Επίσης κατηγορεί με σκληρότητα τον Δεληγιάννη για την στάση
του έναντι των ξένων πρέσβεων για το θέμα των Ελληνικών ανταρτικών σωμάτων που είχαν διαβεί την Ελληνοτουρκική μεθόριο, που σύμφωνα με τον Ροΐδη ήταν όλοι εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου, κοινωνικά περιτρίμματα και άθλιοι πλιατσικολόγοι-μισθοφόροι. Επίσης, ο Ροΐδης ειρωνεύεται την διφορούμενη στάση του παγιδευμένου Δηληγιάννη έναντι της Ελληνικής κοινής γνώμης με μαξιμαλιστικές δηλώσεις και έναντι των Τούρκων που απειλούσαν με υποχωρητικούς τακτικισμούς: "..ηπατάτο ο Σαφέτ Πασάς παραχωρών εις την Ελλάδα ολίγας ημέρας προς μεταμέλειαν, ενώ ολίγαις ώραις ήσαν προς τούτο ικαναί".
Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο της κριτικής του Ροΐδη είναι ότι το υπουργείο εξωτερικών και ο Δηλιγιάννης φάνηκαν εντελώς απροετοίμαστοι για να χειριστούν αποτελεσματικά τη Ελληνική κρίση. Σε πολλές περιπτώσεις οι εκφράσεις και τα νοήματα των Ελληνικών διακοινώσεων οδήγησαν σε οδυνηρές παρεξηγήσεις, κάποιες άλλες φορές έγιναν λάθη στις έννοιες Γαλλικών λέξεων που χρησιμοποιήθηκαν, ενώ κατά τον Ροΐδη, λάθη του Δηληγιάννη αναγκάστηκε να διορθώσει ακόμη και ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κουμούνδούρος. Ακόμη ο Ροΐδης στηλίτευσε το γεγονός ότι το υπουργείο εξωτερικών κατά την διάρκεια της κρίσης έστειλε υπερβολικά πολλά τηλεγραφήματα στις πρεσβείες και στις ξένες κυβερνήσεις στα οποία μακρηγορούσε άνευ λόγου (πάνω από οκτακόσιες λέξεις ανά τηλεγράφημα), χρησιμοποιώντας συνεχώς στερεότυπες τετριμμένες εκφράσεις, τακτική που έφερε τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που επεδίωκε.
Η κριτική για την Ελληνική αντιπροσώπευση στο συνέδριο του Βερολίνου
Επίσης ο Ροΐδης κατηγορεί με δριμύτητα τον Δεληγιάννη γιατί απέτυχε να παρουσιάσει τις Ελληνικές θέσεις στο συνέδριο του Βερολίνου. Σύμφωνα με τον Ροΐδη, ο Δεληγιάννης είχε πλήρη ελευθερία να παρουσιάσει τους πόθους και τα όνειρα "της από τεσσάρων αιώνων δουλευούσης καταπτουμένης και το χείριστον παραγνωριζομένης φυλής, κατηγορείται ότι δεν την εκμεταλλεύτηκε και ότι έδωσε την εντύπωση πως το Ελληνικόν Βασίλειον {...} ορέγεται τεμαχίου γης, περί δε των υπολοίπων είναι παντελώς αδιάφορον". Αλλά και φράση του Δεληγιάννη ότι η Ελληνική πλευρά αρκείται "προς το παρόν" στις εδαφικές διεκδικήσεις που ανέπτυξε στο συνέδριο, αποτέλεσε στόχο της κριτικής του Ροΐδη. "Γνωστό είναι ότι η φράση του Υπομνήματος: "Η Ελληνική κυβέρνηση αρκείται επί του παρόντος εις μόνην την ΗπειροΘεσσαλίαν και Κρήτην, παρέσχεν αφορμήν ασβέστου γέλωτος εις τους Λόρδους της Αγγλικής βουλής", καθώς με το υπονοούμενο αυτό ο Δηλιγιάννης ουσιαστικά απειλούσε ότι η εκχώρηση των εδαφών αυτών δεν αποκαθιστούσε μια μόνιμη ειρήνευση στην περιοχή, κάτι όμως που ήταν το ζητούμενο του συνεδρίου στο Βερολίνο.
Έτσι λοιπόν ο βασικός πυρήνας της κριτικής του Ροΐδη είναι ότι η κυβέρνηση Κουμουνδούρου - Δηλιγιάννη είχε έναν μικρόπνοο βραχυπρόθεσμο εθνικό στόχο να ενσωματώσει κάποιες όμορες επαρχίες, αδιαφορώντας για τα δίκαια του συνόλου του Ελληνισμού, που σύμφωνα με τον
Ροΐδη, είχε διαμορφωθεί ένα ευνοϊκό διεθνές κλίμα για να αναδειχθούν και να διεκδικηθούν με αξιώσεις. Οι θέσεις αυτές απηχούσαν σε μεγάλο βαθμό την κριτική του Τρικουπικού κόμματος, όπως διατυπώθηκε στις συνεδριάσεις της βουλής.
Η αλήθεια είναι πάντως πως ο Δηλιγιάννης δεν είχε την ευκαιρία να παρουσιάσει τις Ελληνικές θέσεις με τόση άνεση χρόνου. Κατά την διάρκεια του συνεδρίου ουσιαστικά δεν είχε δικαίωμα να λάβει μέρος στις διαπραγματεύσεις για τα βόρεια σύνορα της Βουλγαρίας, ενώ μόνο για λίγο του δόθηκε η ευκαιρία να μιλήσει για τα δίκαια του Ελληνισμού ενώπιον των συνέδρων. Επίσης, οι διπλωματικές αντιπροσωπείες της Γαλλίας και της Ρωσίας τον προέτρεψαν να μην ζητήσει την Μακεδονία και την Θράκη αλλά να περιοριστεί στην Ήπειρο, στην Θεσσαλία και στην Κρήτη ώστε οι θέσεις του να φανούν μετριοπαθείς και ρεαλιστικές και έτσι να μην προκαλέσουν την άμεση άρνηση των Τούρκων.
Επίλογος
Ο Ροΐδης, οπαδός και θιασώτης της Αγγλικής πολιτικής στην συγκεκριμένη χρονική στιγμή, στην κριτική του στηλίτευε την πολιτική της Ρωσίας ως ανθελληνική καθώς η Μεγάλη Ιδέα των Ρώσων ήταν εκ των πραγμάτων αντίθετη με τους προαιώνιους Ελληνικούς πόθους, ενώ δεν κουραζόταν να υποστηρίζει ότι η Οικουμενική κυβέρνηση του Κανάρη θα τα κατάφερνε πολύ καλύτερα, καθώς είχε τηρήσει συνεπέστερη και αξιοπρεπέστερη στάση έναντι των ξένων πρέσβεων και δεν είχε εκθέσει την Ελλάδα σε άκαιρους κινδύνους. Επίσης στην κριτική του αρνείται να παραδεχθεί ότι η Αγγλική μεταστροφή εις βάρος των Ελληνικών θέσεων προήλθε λόγω της παραχώρησης της Κύπρου από την Οθ. Αυτοκρατορία. Αντιθέτως υποστηρίζει σοβαρά ότι η Αγγλική μεταστροφή προήλθε λόγω της ανεξήγητης προσήλωσης των Ελλήνων στην Ρωσία και λόγω των συνεχών παλινωδιών τους την εποχή που τα ανταρτικά σώματα παραβίασαν την Τουρκική μεθόριο.
Αναμφίβολα πολλά σημεία της κριτικής του Ροΐδη έχουν βάση, καθώς ο ίδιος είναι πάντοτε ακριβολόγος και βαδίζεται σε αδιάσειστα στοιχεία, από σχετικά με την κρίση Διεθνή διπλωματικά έγγραφα που είχαν δοθεί τότε στην δημοσιότητα. Κατά την γνώμη μας όμως, είναι προφανές ότι η κριτική του Ροΐδη ασκείται εκ των υστέρων και είναι άδικη γιατί δεν αναγνωρίζει κανένα ελαφρυντικό σε όσους πολιτικούς χειρίστηκαν την κρίση, παραγνωρίζοντας τις ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες που είχαν διαμορφωθεί για την Ελλάδα. Επίσης η θέση της Ελληνικής αντιπροσωπείας στο συνέδριο του Βερολίνου ήταν ιδιαίτερα δυσχερής, χωρίς πολλά περιθώρια ελιγμών. Το μικρό νεοελληνικό κρατίδιο δεν είχε την δύναμη να επηρεάσει τις εξελίξεις και παρέμεινε έρμαιο των σεισμικών γεωπολιτικών αλλαγών στην περιοχή. Αμφιβάλλουμε αν ο Τρικούπης θα είχε καταφέρει κάτι περισσότερο από την τελική ενσωμάτωση της Θεσσαλίας και της Άρτας το 1881
Ι. Β. Δ.
Πηγές
Λίνα Λούβη, Περιγέλωτος Βασίλειον, εκδόσεις "βιβλιοπωλείον της Εστίας" (μπορείτε να αγοράσετε το βιβλίο της κας Λούβη ΕΔΩ)
Εμμανουήλ Ροΐδης, Άπαντα τόμος Β΄, σελ. 352 - 401 (φιλολογική επιμέλεια: Άλκης Αγγέλου)
http://moirognomonio.wordpress.com/
.jpg) |
| Εμμανουήλ Ροΐδης |
Μετά το εκκλησιαστικό Βουλγαρικό σχίσμα της Εξαρχίας και την θεωρία του Πανσλαβισμού που είχε καθιερωθεί από τον Ιγνάτιεφ και την διαφαινόμενη αυτονομία της νέας "Μεγάλης Βουλγαρίας", υπήρχε μεγάλη αναστάτωση στην Ελληνική κοινή γνώμη που ζητούσε επίμονα να γίνει μια Ελληνική πολεμική εμπλοκή ώστε η Ελλάδα να συμμετάσχει στον επικείμενο διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και έτσι είτε να πραγματοποιηθεί η "Μεγάλη Ιδέα" είτε τουλάχιστον να μην διαταραχθεί το υφιστάμενο εδαφικό status qvo. Η Ελληνική κοινή γνώμη βρισκόταν σε μεγάλο αναβρασμό, ο οποίος εκδηλωνόταν με συνεχείς πάνδημες διαδηλώσεις και επιθετικά δημοσιεύματα στις εφημερίδες. Οι Έλληνες ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης, φύλου και ηλικίας, βρίσκονταν στην κυριολεξία επί ποδός πολέμου και αυτό δημιουργούσε σημαντικά προβλήματα στις κυβερνήσεις που κλήθηκαν να χειριστούν την κατάσταση. Τα άσχημα οικονομικά του Ελληνικού κράτους και το απροετοίμαστο του Ελληνικού στρατού δεν πτοούσαν κανέναν, αντιθέτως είχαν ιδρυθεί μυστικές εταιρείες ("Εθνική Άμυνα", "Αδερφότης") με μέλη σημαντικά δημόσια πρόσωπα (Παπαρηγόπουλος, Ρενιέρης, Μεσσηνέζης, Καλλιγάς κτλ) που διεξήγαγαν μυστικούς εράνους για να οργανώσουν αντάρτικα σώματα που θα εισέβαλαν στην Θεσσαλία.
 |
| Βαλκάνια 1878-1912 |
Ο "Ασμοδαίος" και η παρακίνηση του Ροΐδη για συμμετοχή στην σύρραξη
Στην ταραγμένη αυτή εποχή, κανείς πνευματικός άνθρωπος δεν θα μπορούσε να παραμείνει ανεπηρέαστος από το κοινωνικό κλίμα έντασης όπως αυτό είχε διαμορφωθεί. Ούτε ένας ακραιφνής οπαδός του Δυτικού ορθολογισμού και της τάξης. Έτσι, μέσα από τις στήλες του σατυρικού εντύπου του "Ασμοδαίου" αρθρογραφεί υπέρ της "Μεγάλης Ιδέας" και ο σημαντικότερος Έλληνας πνευματικός άνδρας της εποχής του Εμμανουήλ Ροΐδης. Ενδεικτικά, όταν ξέσπασε η Σλαβική επανάσταση στην Βαλκανική έγραψε υπέρ της "Μεγάλης Ιδέας" και κατά της αδράνειας και της εσωτερικής ανοικοδόμησης:
"Μετ΄ου πολύ αίρεται η αυλαία του μεγάλου δράματος της Ανατολής και εμφανίζονται επί της σκηνής οι επίδοξοι διάδοχοι του Σελήμ και του Μαχμούτη. Την στιγμήν ταύτην προ πολλού εκαυχώμεθα περιμένοντες μετά παλμών καρδίας. Εις τας συμβουλάς του Φίνλεϋ και των ομοφρόνων αυτώ περί γεωργίας, συγκοινωνίας, οικονομίας και καλής διοικήσεως αποκρινόμεθα υπερηφάνως και στερεωτύπως: Θέλομεν να μεγαλώσωμεν!! Περί γεωργίας οδών και διοικήσεως ολίγον ημίν μέλει, διότι πάντα ημών τα ηθικά και χρηματικά κεφάλαια δαπανώμεν εις ετοιμασίας δια τον Αγώνα".και αλλού στηλιτεύει τις απειλές αντί για την άμεση στρατιωτική επίθεση της Ελλάδας κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας:
"Νεανίας ζητών σήμερον να κατακτήση γυναίκα δια της απειλής ότι μη εισακουόμενος θέλει φονευθή, ήθελε φανεί εις την κυρίαν ταύτην επίσης γελοίος, όσον εις την Ευρώπην έθνος, το οποίο προς πλήρωσιν των πόθων του αντί να αντιτάξη στρατόν και στρατηγόν κατά του εχθρού ήθελε να εκθέσει βαρέλιον πυρίτιδος και επ΄αυτού τας γυναίκας και τα τέκνα του, εκτείνοντα ικέτιδας χείρας προς τους θεατάς."Ο Ροΐδης αρχικά συντάχθηκε με όσους υποστήριζαν την άμεση εμπλοκή της Ελλάδας στην Ανατολική κρίση που είχε ξεσπάσει, πιστεύοντας πως αποτελούσε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την πραγμάτωση της "Μεγάλης Ιδέας", αντιτιθέμενος ακόμη και στον Χαρίλαο Τρικούπη που εμφανιζόταν περισσότερο διστακτικός σε μια πολεμική εμπλοκή και προσπαθούσε να τηρήσει τις Διεθνείς ισορροπίες.
Το φυλλάδιο "γεννηθήτω φως" και η σκληρή κριτική κατά του Δηλιγιάννη για την απεμπόληση των δικαίων του Ελληνισμού
 |
Μετά τις διαπιστώσεις αυτές, ο Ροΐδης κάνει μια λεπτομερή ανασκόπηση στα πολιτικά γεγονότα της ταραγμένης εποχής που είχε προηγηθεί. Κατηγορεί εμμέσως τον Βασιλιά για την διάλυση της Οικουμενικής κυβέρνησης Κανάρη και την περιθωριοποίηση του Τρικουπικού κόμματος από την κυβέρνηση Κουμουνδούρου - Δεληγιάννη που ακολούθησε, ενώ τον θεωρεί προσωπικά υπεύθυνο για το ναυάγιο της "Μεγάλης Ιδέας". Επίσης κατηγορεί με σκληρότητα τον Δεληγιάννη για την στάση
του έναντι των ξένων πρέσβεων για το θέμα των Ελληνικών ανταρτικών σωμάτων που είχαν διαβεί την Ελληνοτουρκική μεθόριο, που σύμφωνα με τον Ροΐδη ήταν όλοι εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου, κοινωνικά περιτρίμματα και άθλιοι πλιατσικολόγοι-μισθοφόροι. Επίσης, ο Ροΐδης ειρωνεύεται την διφορούμενη στάση του παγιδευμένου Δηληγιάννη έναντι της Ελληνικής κοινής γνώμης με μαξιμαλιστικές δηλώσεις και έναντι των Τούρκων που απειλούσαν με υποχωρητικούς τακτικισμούς: "..ηπατάτο ο Σαφέτ Πασάς παραχωρών εις την Ελλάδα ολίγας ημέρας προς μεταμέλειαν, ενώ ολίγαις ώραις ήσαν προς τούτο ικαναί". Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο της κριτικής του Ροΐδη είναι ότι το υπουργείο εξωτερικών και ο Δηλιγιάννης φάνηκαν εντελώς απροετοίμαστοι για να χειριστούν αποτελεσματικά τη Ελληνική κρίση. Σε πολλές περιπτώσεις οι εκφράσεις και τα νοήματα των Ελληνικών διακοινώσεων οδήγησαν σε οδυνηρές παρεξηγήσεις, κάποιες άλλες φορές έγιναν λάθη στις έννοιες Γαλλικών λέξεων που χρησιμοποιήθηκαν, ενώ κατά τον Ροΐδη, λάθη του Δηληγιάννη αναγκάστηκε να διορθώσει ακόμη και ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κουμούνδούρος. Ακόμη ο Ροΐδης στηλίτευσε το γεγονός ότι το υπουργείο εξωτερικών κατά την διάρκεια της κρίσης έστειλε υπερβολικά πολλά τηλεγραφήματα στις πρεσβείες και στις ξένες κυβερνήσεις στα οποία μακρηγορούσε άνευ λόγου (πάνω από οκτακόσιες λέξεις ανά τηλεγράφημα), χρησιμοποιώντας συνεχώς στερεότυπες τετριμμένες εκφράσεις, τακτική που έφερε τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που επεδίωκε.
Η κριτική για την Ελληνική αντιπροσώπευση στο συνέδριο του Βερολίνου
Επίσης ο Ροΐδης κατηγορεί με δριμύτητα τον Δεληγιάννη γιατί απέτυχε να παρουσιάσει τις Ελληνικές θέσεις στο συνέδριο του Βερολίνου. Σύμφωνα με τον Ροΐδη, ο Δεληγιάννης είχε πλήρη ελευθερία να παρουσιάσει τους πόθους και τα όνειρα "της από τεσσάρων αιώνων δουλευούσης καταπτουμένης και το χείριστον παραγνωριζομένης φυλής, κατηγορείται ότι δεν την εκμεταλλεύτηκε και ότι έδωσε την εντύπωση πως το Ελληνικόν Βασίλειον {...} ορέγεται τεμαχίου γης, περί δε των υπολοίπων είναι παντελώς αδιάφορον". Αλλά και φράση του Δεληγιάννη ότι η Ελληνική πλευρά αρκείται "προς το παρόν" στις εδαφικές διεκδικήσεις που ανέπτυξε στο συνέδριο, αποτέλεσε στόχο της κριτικής του Ροΐδη. "Γνωστό είναι ότι η φράση του Υπομνήματος: "Η Ελληνική κυβέρνηση αρκείται επί του παρόντος εις μόνην την ΗπειροΘεσσαλίαν και Κρήτην, παρέσχεν αφορμήν ασβέστου γέλωτος εις τους Λόρδους της Αγγλικής βουλής", καθώς με το υπονοούμενο αυτό ο Δηλιγιάννης ουσιαστικά απειλούσε ότι η εκχώρηση των εδαφών αυτών δεν αποκαθιστούσε μια μόνιμη ειρήνευση στην περιοχή, κάτι όμως που ήταν το ζητούμενο του συνεδρίου στο Βερολίνο.
Έτσι λοιπόν ο βασικός πυρήνας της κριτικής του Ροΐδη είναι ότι η κυβέρνηση Κουμουνδούρου - Δηλιγιάννη είχε έναν μικρόπνοο βραχυπρόθεσμο εθνικό στόχο να ενσωματώσει κάποιες όμορες επαρχίες, αδιαφορώντας για τα δίκαια του συνόλου του Ελληνισμού, που σύμφωνα με τον
 |
| Η ελληνική αντιπροσωπεία στο συνέδριο του Βερολίνου |
Η αλήθεια είναι πάντως πως ο Δηλιγιάννης δεν είχε την ευκαιρία να παρουσιάσει τις Ελληνικές θέσεις με τόση άνεση χρόνου. Κατά την διάρκεια του συνεδρίου ουσιαστικά δεν είχε δικαίωμα να λάβει μέρος στις διαπραγματεύσεις για τα βόρεια σύνορα της Βουλγαρίας, ενώ μόνο για λίγο του δόθηκε η ευκαιρία να μιλήσει για τα δίκαια του Ελληνισμού ενώπιον των συνέδρων. Επίσης, οι διπλωματικές αντιπροσωπείες της Γαλλίας και της Ρωσίας τον προέτρεψαν να μην ζητήσει την Μακεδονία και την Θράκη αλλά να περιοριστεί στην Ήπειρο, στην Θεσσαλία και στην Κρήτη ώστε οι θέσεις του να φανούν μετριοπαθείς και ρεαλιστικές και έτσι να μην προκαλέσουν την άμεση άρνηση των Τούρκων.
Επίλογος
Ο Ροΐδης, οπαδός και θιασώτης της Αγγλικής πολιτικής στην συγκεκριμένη χρονική στιγμή, στην κριτική του στηλίτευε την πολιτική της Ρωσίας ως ανθελληνική καθώς η Μεγάλη Ιδέα των Ρώσων ήταν εκ των πραγμάτων αντίθετη με τους προαιώνιους Ελληνικούς πόθους, ενώ δεν κουραζόταν να υποστηρίζει ότι η Οικουμενική κυβέρνηση του Κανάρη θα τα κατάφερνε πολύ καλύτερα, καθώς είχε τηρήσει συνεπέστερη και αξιοπρεπέστερη στάση έναντι των ξένων πρέσβεων και δεν είχε εκθέσει την Ελλάδα σε άκαιρους κινδύνους. Επίσης στην κριτική του αρνείται να παραδεχθεί ότι η Αγγλική μεταστροφή εις βάρος των Ελληνικών θέσεων προήλθε λόγω της παραχώρησης της Κύπρου από την Οθ. Αυτοκρατορία. Αντιθέτως υποστηρίζει σοβαρά ότι η Αγγλική μεταστροφή προήλθε λόγω της ανεξήγητης προσήλωσης των Ελλήνων στην Ρωσία και λόγω των συνεχών παλινωδιών τους την εποχή που τα ανταρτικά σώματα παραβίασαν την Τουρκική μεθόριο.
Αναμφίβολα πολλά σημεία της κριτικής του Ροΐδη έχουν βάση, καθώς ο ίδιος είναι πάντοτε ακριβολόγος και βαδίζεται σε αδιάσειστα στοιχεία, από σχετικά με την κρίση Διεθνή διπλωματικά έγγραφα που είχαν δοθεί τότε στην δημοσιότητα. Κατά την γνώμη μας όμως, είναι προφανές ότι η κριτική του Ροΐδη ασκείται εκ των υστέρων και είναι άδικη γιατί δεν αναγνωρίζει κανένα ελαφρυντικό σε όσους πολιτικούς χειρίστηκαν την κρίση, παραγνωρίζοντας τις ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες που είχαν διαμορφωθεί για την Ελλάδα. Επίσης η θέση της Ελληνικής αντιπροσωπείας στο συνέδριο του Βερολίνου ήταν ιδιαίτερα δυσχερής, χωρίς πολλά περιθώρια ελιγμών. Το μικρό νεοελληνικό κρατίδιο δεν είχε την δύναμη να επηρεάσει τις εξελίξεις και παρέμεινε έρμαιο των σεισμικών γεωπολιτικών αλλαγών στην περιοχή. Αμφιβάλλουμε αν ο Τρικούπης θα είχε καταφέρει κάτι περισσότερο από την τελική ενσωμάτωση της Θεσσαλίας και της Άρτας το 1881
Ι. Β. Δ.
Πηγές
Λίνα Λούβη, Περιγέλωτος Βασίλειον, εκδόσεις "βιβλιοπωλείον της Εστίας" (μπορείτε να αγοράσετε το βιβλίο της κας Λούβη ΕΔΩ)
Εμμανουήλ Ροΐδης, Άπαντα τόμος Β΄, σελ. 352 - 401 (φιλολογική επιμέλεια: Άλκης Αγγέλου)
http://moirognomonio.wordpress.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου