Η φούσκα της αγοράς του Souk al-Manakh του 82’ – Α’ Μέρος

oikonomica

Μια από τις μεγαλύτερες χρηματιστηριακές φούσκες όλων των εποχών έλαβε χώρα στο κρατίδιο του Κουβέιτ στα τέλη της δεκαετίας του 70’. Η άνοδος των τιμών του πετρελαίου των άρχων της δεκαετίας του 70’ σηματοδότησε τη σημαντική αύξηση της συσσώρευσης του πλούτου στα κράτη του Περσικού κόλπου. Μεγάλο μέρος αυτού του πλούτου κατέληξε στο Κουβέιτ.

Εκείνη την εποχή η χρηματιστηριακή αγορά στις ΗΠΑ βρισκόταν σε κάθοδο. Τα κέρδη που απέφεραν οι πωλήσεις πετρελαίου έψαχναν μέρος να τοποθετηθούν. Η χρηματιστηριακή αγορά του Κουβέιτ βρισκόταν σε εμβρυακό στάδιο εκείνη την εποχή. Οι σεΐχηδες του Κουβέιτ ήταν απρόθυμοι να δώσουν άδεια για τη δημιουργία ανωνύμων εταιρειών και την εισαγωγή των μετοχών τους για διαπραγμάτευση στο χρηματιστήριο, φοβούμενοι τη χρήση των μετοχών σαν οχήματα κερδοσκοπίας. Μόνο κάποιες δωδεκάδες μετοχές διαπραγματευόταν στο επίσημο χρηματιστήριο του Κουβέιτ.

Ο πλούτος όμως που έψαχνε διέξοδο για να επενδυθεί ήταν μεγάλος. Δημιουργήθηκε έτσι μια ανεπίσημη αγορά, που ονομάστηκε Souk al-Manakh και στεγάστηκε σε ένα κλιματιζόμενο υπόγειο πάρκινγκ όπου παλαιότερα ανθούσε το εμπόριο καμήλας. Σε αυτήν διαπραγματευόταν μετοχές κουβεϊτιανών εταιρειών που ξέφευγαν από τους αυστηρούς περιορισμούς που επέβαλε το καθεστώς των σεΐχηδων, επιλέγοντας ως έδρα το Μπαχρέιν ή τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Η ιστορία του Souk ήταν διαχρονικά συνδεδεμένη με το εμπόριο. Λίγο μετά την ίδρυσή του έγινε πεδίο κερδοσκοπίας, προσελκύοντας όλα τα προς επένδυση κεφάλαια του κρατιδίου, πράγμα που οδήγησε σε θεαματική άνοδο των τιμών. Δεν ήταν όμως μόνο τα χρήματα που εισέρρευσαν στην αγορά ο λόγος της ιλιγγιώδους ανόδου των τιμών. Ένα περίεργο τοπικό έθιμο επέτρεπε τη χρήση μεταχρονολογημένων επιταγών για την αγορά μετοχών. Ο καθένας μπορούσε να αγοράσει μετοχές πληρώνοντας με μεταχρονολογημένες επιταγές χωρίς να έχει χρήματα στην κατοχή του. Όταν η τιμή ανέβαινε, πουλούσε τη μετοχή και καρπωνόταν τη διαφορά.

Η ανθρώπινη φιλαργυρία επικράτησε. Παίκτες έπαιζαν αγοράζοντας μετοχές αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων με ακάλυπτες επιταγές. Το κλίμα στο Souk al-Manakh έμοιαζε περισσότερο με καζίνο. Δεν υπήρχε σταθερό ωράριο και πολλές φορές η δραστηριότητα συνεχιζόταν μέχρι αργά το βράδυ. Ιδιαίτερα κατά την περίοδο του ραμαζανιού, οπότε και λόγω της νηστείας ένας μουσουλμάνος δεν μπορούσε να κάνει και πολλά ενδιαφέροντα πράγματα, κατέφευγε στις «επενδύσεις» στο Souk, όπου η «διασκέδαση» συνεχιζόταν και μετά τα μεσάνυχτα.

Οι μετοχές που διαπραγματευόταν λίγη σχέση είχαν με τον πλούτο της περιοχής. Το πετρέλαιο ανήκε στους σεΐχηδες και τα προνομιακά ακίνητα σε κάποιες πλούσιες οικογένειες. Οι εταιρείες που διαπραγματευόταν μπορούσαν να είναι από φάρμες πουλερικών, σφαγεία, ή απλώς «επενδυτικές» εταιρείες, χωρίς πραγματικά στοιχεία ενεργητικού και βέβαια χωρίς κέρδη. Πάνω από τις μισές εταιρείες, οι μετοχές των οποίων διαπραγματευόταν στο Souk, δεν δημοσίευαν καν οικονομικά αποτελέσματα. Βασικές επενδυτικές αρχές ήταν άγνωστες στους «επενδυτές». Ανύπαρκτες εταιρείες έβλεπαν την τιμή της μετοχής τους να αυξάνεται από 20 έως 50% το μήνα. Στην κορυφή της δόξας του, στο Souk διαπραγματευόταν 54 μετοχές πραγματικών και μη-πραγματικών εταιρειών, οι περισσότερες από τις οποίες είχαν ιδρυθεί είτε το 1979 είτε το 1980.

Οι μεταχρονολογημένες επιταγές έδιναν και έπαιρναν. Η παράδοση επίτασσε την αποδοχή τους, καθώς η αθέτηση πληρωμής θα σήμαινε ισόβιο ντροπή για τον επενδυτή και την οικογένειά του. Η ύπαρξη τραπεζικού λογαριασμού που να τις καλύπτει ήταν προαιρετική. Κερδοσκοπικά κεφάλαια συνέρρευσαν στο μικρό κρατίδιο εκτινάσσοντας την τιμή των μετοχών 63% κατά μέσο όρο μέσα στο 1981. Οι περισσότεροι επενδυτές έπαιζαν με χρήματα που δεν είχαν. Το τοπίο θύμιζε μια οικονομική Ρώσικη ρουλέτα. Αν οι μετοχές ανέβαιναν τα κέρδη κάλυπταν τις υποχρεώσεις που δημιουργούνταν. Αν όμως έπεφταν οι επενδυτές θα οδηγούνταν στη χρεοκοπία. Δεν έπεφταν όμως, πράγμα που ώθησε χιλιάδες επενδυτές με πολύ μικρή εμπειρία να συρρεύσουν στο Souk προσπαθώντας απεγνωσμένα να αποκτήσουν όποια μετοχή μπορούσαν.

Καθώς οι τιμές ανέβαιναν, πολλοί κερδοσκόποι προθυμοποιήθηκαν να εκδώσουν μεταχρονολογημένες επιταγές για να αγοράσουν μετοχές σε τιμή διπλάσιας ή τριπλάσιας της τρέχουσας, όντας σίγουροι ότι η τιμή θα ανεβεί μέχρι την ημερομηνία που η επιταγή θα έπρεπε να πληρωθεί. Οι επενδυτές που αγόραζαν τις μετοχές τις χρησιμοποιούσαν ως ενέχυρο για να δανειστούν κεφάλαια για την απόκτηση και άλλων μετοχών. Οι επενδυτές που πουλούσαν τις μετοχές τους, προεξοφλούσαν τις μεταχρονολογημένες επιταγές για να επανα-επενδύσουν σε μετοχές. Όπως και στην περίπτωση της τουλιπομανίας και της φούσκας των νοτίων θαλασσών, το οικονομικό θαύμα του Souk al-Manakh  ήταν μια αυταπάτη που βασιζόταν στη συνεχή αύξηση των τιμών για να επιβιώσει.

(συνεχίζεται …)