Η ανισότητα είναι συνειδητή επιλογή

paratiritis

Ο Άγγλος πολιτικός θεωρητικός του δέκατου  έβδομου αιώνα Τζον Λοκ αποδέχθηκε το αναπόφευκτο της ανισότητας, που απορρέει από την εφεύρεση του χρήματος και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας. Όμως, έχοντας αποδεχθεί αυτό, αναγκάστηκε επίσης να αναγνωρίσει την ανάγκη για ένα κράτος που να αστυνομεύει την ανισότητα που παράγει η αγορά. Αλλά κάθε κράτος που θα μπορούσε να το κάνει αυτό αποτελεσματικά, θα έπρεπε επίσης να είναι αρκετά ισχυρό ώστε να απειλήσει τους κατόχους ιδιοκτησίας που έχει ως στόχο να προστατεύσει. Και όλα δείχνουν ότι, τέσσερις αιώνες αργότερα, η Δύση όχι μόνο είναι απρόθυμη να περιορίσει την ανισότητα, αλλά αντίθετα την ενισχύει.

Στην πραγματικότητα, οι αποκαλύψεις των τελευταίων ετών για τον ρόλο των φορολογικών παραδείσων, οι περισσότεροι από τους οποίους λειτουργούν με "άνωθεν" προστασία, η σιωπηρή ανοχή στις πρακτικές των πολυεθνικών, αλλά και των πλουσίων του πλανήτη, να "παρκάρουν" τα πλούτη σε "πάρκινγκ" που θα τους εξασφαλίζουν το δικαίωμα να μη συμμετέχουν στα φορολογικά βάρη, ουσιαστικά λειτουργούν ως έμμεση επιδότηση της ανισότητας. Αν στην επιλογή αυτή προσθέσει κανείς τη σχεδόν εμμονική άποψη της περιστολής του κόστους εργασίας, αλλά και των δημόσιων δαπανών για τα προγράμματα υγείας, πρόνοιας και ενίσχυσης των ισχυρότερων οικονομικά, τότε το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι τελικά η ανισότητα δεν είναι αποτέλεσμα της μοίρας, αλλά συνειδητή οικονομική επιλογή.

Άλλωστε κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει το γεγονός ότι, σε μια οικονομία με χαμηλούς δείκτες ανάπτυξης, ο ήδη συσσωρευμένος πλούτος αναπτύσσεται με ρυθμούς ταχύτερους από εκείνους των μισθολογικών αυξήσεων.

Ακόμα και στην ευημερούσα Γερμανία η ψαλίδα συνεχώς μεγαλώνει. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία για το 2013, το 15,5% του πληθυσμού ζει σε συνθήκες φτώχειας, ενώ για το 2012 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 15%. Από το 2006 τα σχετικά στατιστικά στοιχεία καταγράφουν συνεχή άνοδο. Μόνο μεταξύ 2007 και 2012, στο 10 % των πλουσιότερων νοικοκυριών ανήκει το 50% και πλέον του συνολικού πλούτου. Η περιουσία αυτού του 10 % αυξάνεται μάλιστα διαρκώς τα τελευταία χρόνια.

Ενώ το 1998 κατείχε το 45% της συνολικής καθαρής περιουσίας, 10 χρόνια αργότερα, το 2008, η ομάδα αυτή των πλουσιότερων γερμανικών νοικοκυριών είχε στα χέρια του το 53% του συνολικού πλούτου. Την ίδια ώρα, στο 50% των νοικοκυριών με τα χαμηλότερα εισοδήματα ανήκει μόλις το 1% της συνολικής καθαρής περιουσίας. Μία από τις αιτίες, οι μισθολογικές ανισότητες. Τη στιγμή που τα ανώτερα και ανώτατα εισοδήματα αυξάνονται, στο 40% των μόνιμα απασχολούμενων διαπιστώνονται σημαντικές απώλειες στο καθαρό εισόδημα. Από το 2013 οι σχετικές έρευνες υποδεικνύουν και μια τρίτη ομάδα «υψηλού ρίσκου»: τους συνταξιούχους, ιδιαίτερα στην ανατολική Γερμανία.

Στη Μεγάλη Βρετανία, που ο δείκτης ανάπτυξης κυμαίνεται γύρω στο 3% και η ανεργία έχει περιοριστεί στο 6%, αλλά πλήττει όλο και περισσότερους νέους ανθρώπους, 13 εκατ. Βρετανοί θεωρούνται άποροι, ενώ ένα στα τέσσερα παιδιά ζουν σε συνθήκες φτώχειας.

Σύμφωνα με στοιχεία του 2014, η φτώχεια απειλεί στην Ε.Ε. το 24% του πληθυσμού, δηλαδή 124 εκατομμύρια ανθρώπους. Επίσης, μόνο το 27% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει πρόσβαση στο κοινωνικό κράτος, μόλις το 12% των ανέργων λαμβάνει επιδόματα, ενώ το 48% των ανθρώπων γύρω στα 65 δεν παίρνουν σύνταξη.

Οι πλουσιότεροι Αμερικανοί -μεταξύ των οποίων βρίσκονται και παγκόσμιοι οικονομικοί τιτάνες, που με τις λανθασμένες επιλογές τους οδήγησαν στη χρηματοπιστωτική κατάρρευση- γίνονται όλο και πλουσιότεροι. Και όχι λίγο πλουσιότεροι, αλλά πολύ πλουσιότεροι. Το 2009, το μέσο εισόδημα του 5% των πιο εύπορων Αμερικανών αυξήθηκε, ενώ το μέσο εισόδημα του υπόλοιπου πληθυσμού μειώθηκε.

Μια τέτοια εξέλιξη δεν μπορεί να χαρακτηριστεί αναπάντεχη, αλλά μάλλον μπορεί να θεωρηθεί ως η φυσιολογική συνέχεια μιας «τάσης» που κρατάει εδώ και σαράντα χρόνια και κατά την οποία τα υψηλά εισοδήματα αυξάνονται διαρκώς, ενώ τα μεσαία και χαμηλά εισοδήματα παραμένουν στάσιμα. Το μερίδιο του συνολικού εισοδήματος του 1% του πληθυσμού, που βρίσκεται στη κορυφή της οικονομικής πυραμίδας, είχε αυξηθεί από περίπου 8% το 1960 σε περισσότερο από 20% το 2011. Και σύμφωνα με τα στοιχεία, οι τάσεις δείχνουν ότι οι ρυθμοί επιταχύνονται προς όφελος των πλουσίων. Πολιτικοί επιστήμονες και οικονομολόγοι θεωρούν, ότι η γιγάντωση της ανισότητας οφείλεται τόσο στην επικράτηση των δυνάμεων της αγοράς όσο και στην κυβερνητική πολιτική, που έχει ενισχύσει τις συνέπειες του οικονομικού μετασχηματισμού, προσανατολίζοντας τα προσκομιζόμενα οφέλη αποκλειστικά στους πλούσιους.

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, μια σειρά σημαντικών αλλαγών στις ακολουθούμενες πολιτικές των κυβερνήσεων έχουν μετατοπίσει την πλάστιγγα της οικονομικής αρένας προς το συμφέρων των ισχυρών. Το αμερικανικό Κογκρέσο έχει επανειλημμένα προωθήσει φορολογικές μειώσεις στα υψηλά εισοδήματα και ελάφρυνε τη φορολόγηση του κεφαλαίου και άλλων μορφών εισοδημάτων από επενδύσεις, με απροσδόκητα οφέλη για τους πιο εύπορους.