Νέα Πολιτική
του Χρήστου Ζιώγα*
Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής αποτέλεσαν μαζί με τα έξι ιδρυτικά κράτη συν-διαμορφωτές της διαδικασίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης τη δεκαετία του΄50 και τον σημαντικότερο παράγοντα της μεταπολεμικής σταθερότητας στη Γηραιά Ήπειρο. Ταυτόχρονα η σοβιετική απειλή λειτούργησε συσπειρωτικά ως προς τη συνοχή της δυτικής συμμαχίας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, στα πλαίσια της οποίας διακρίνονταν ξεκάθαρα ο κυρίαρχος πολιτικός και στρατηγικός ρόλος των ΗΠΑ.
Εντός του συγκεκριμένου πλαισίου δρομολογήθηκε το ευρωπαϊκό εγχείρημα συσσωμάτωσης το οποίο ήταν η συνισταμένη της προαναφερθείσας αντιπαράθεσης και των συγκλίσεων και αποκλίσεων των ευρωπαϊκών κρατών (της δυτικής Ευρώπης κατά τον ψυχρό πόλεμο) σε μια σειρά πολιτικών, διπλωματικών και οικονομικών ζητημάτων. Εξήντα περίπου έτη μετά τη Συνθήκη της Ρώμης (1957), η οποία ίδρυσε τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, αναμφίβολα έχουν διαφοροποιηθεί οι παράγοντες και τα δεδομένα για μια σειρά ζητημάτων εντός και εκτός Ευρώπης, σίγουρα όμως η εν λόγω αλλαγή των προτεραιοτήτων και επιλογών δεν έχει μεταβληθεί δομικά.
Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν τα ευρωπαϊκά κράτη ως το βασικό σύμμαχο στην περιοχή της Ευρασίας για την εξυπηρέτηση των γεωπολιτικών τους επιδιώξεων, αλλά και ως συνοδοιπόρους και φορείς μεταλαμπάδευσης των κοινών φιλοσοφικών και πολιτειακών πεποιθήσεων σε πλανητικό επίπεδο.
Η αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να προωθήσει την ολοκλήρωση και στον πολιτικό τομέα εκλαμβάνεται από τις ΗΠΑ ως εγγενές χαρακτηριστικό του ευρωπαϊκού χώρου και θετικό, για τα συμφέροντά τους, γεγονός.
Στον οικονομικό τομέα ενυπάρχει εντονότερο και το στοιχείο του ανταγωνισμού το οποίο όμως δεν αρκεί για να ανατρέψει τα βασικές δομές της συμμαχίας. Η προσπάθεια της Γερμανίας να επηρεάζει όλο και εντονότερα τις βασικές επιλογές της ΕΕ αναμφίβολα είναι μια αρνητική προοπτική για τα αμερικανικά συμφέροντα, στο βαθμό που μια διαρκώς αυξανόμενη χειραγώγηση του ευρωπαϊκού χώρου από το Βερολίνο θα του επιτρέψει να ασκήσει μια πιο ανεξάρτητη, εν σχέσει με τις στοχεύσεις της ατλαντικής συμμαχίας, εξωτερική πολιτική. Ο γαλλικός παράγοντας εμφανίζεται εξασθενισμένος στην τωρινή συγκυρία κάνοντας ευκολότερες και τις γερμανικές στοχοθεσίες. Το Ηνωμένο Βασίλειο από το 1973 που έγινε μέλος της Κοινότητας και μετέπειτα, κατέστη ο θεματοφύλακας της ατλαντικής πρωτοκαθεδρίας για ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας στα πλαίσια της Κοινότητας όπως αποτυπώνεται και στις θεσμικές ρυθμίσεις της ΚΕΠΠΑ (Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας). Οι διευρύνσεις της Ένωσης κατά τη μεταψυχροπολεμική περίοδο όξυναν τη στρατηγική της ετερότητα ενισχύοντας την ατλαντική πτέρυγα της στο εσωτερικό της με τα νέα κράτη-μέλη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούν τη δημιουργία των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ως μια από τα πιο επιτυχημένες μεταπολεμικές στρατηγικές τους. Τα κράτη της ΕΕ διαδραμάτισαν πολύ σημαντικό ρόλο στη αίσια έκβαση, για τη Δύση, του ψυχρού πολέμου, την ειρηνική μετάβαση στην μεταψυχροπολεμική εποχή και την εμπέδωση της τάξης στην ευρωπαϊκή Ήπειρο μέσω της ενσωμάτωσης στους κόλπους της κρατών που άνηκαν στη σφαίρα επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης. Δίχως αμφιβολία οι ΗΠΑ εξακολουθούν να έχουν σημαίνοντα ρόλο στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι όχι μόνο λόγω κατανομής ισχύος αλλά κυρίως διότι η αμερικανική παρουσία στη Ευρώπη αμβλύνει σε μεγάλο βαθμό τις ενδοευρωπαϊκές έριδες και περιορίζει πιθανούς ηγεμονισμούς. Για το σύνολο των κρατών της ανατολικής Ευρώπης η ύπαρξη του υπερατλαντικού συμμάχου αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφάλειας ιδιαίτερα στην παρούσα περίσταση όπου η Ρωσική Ομοσπονδία επιθυμεί να διαδραματίσει ένα πιο ενεργό ρόλο.
Η αμερικανική υψηλή στρατηγική διαμορφώνει και επιθυμεί την ενοποίηση, μέχρι ενός σημείου, του ευρωπαϊκού χώρου ως μέρος της συνολικής της θέασης για τον κόσμο. Βέβαια η πολιτική ολοκλήρωση της ΕΕ, έστω κι αν φαίνεται απίθανη για ενδοευρωπαϊκούς λόγους, δεν θα αποτελούσε μια θετική προοπτική για τη Ουάσινγκτον που επιδιώκει, ιδιαίτερα στον τομέα της των εξωτερικών σχέσεων και της άμυνας, το όλο εγχείρημα να έχει διακυβερνητικό χαρακτήρα και να είναι ενταγμένο στα πλαίσια της ατλαντικής συμμαχίας. Θέσεις πλήρους σύγκρουσης ή πλήρους χειραγώγησης της ΕΕ από τις ΗΠΑ δεν αποτελούν αξιόλογες ερμηνευτικές προσέγγισης ούτε του ευρωπαϊκού εγχειρήματος εν γένει ούτε των διατλαντικών σχέσεων. Η αδυναμία των ευρωπαϊκών κρατών να προχωρήσουν συναινετικά προς την πολιτική ολοκλήρωση καθησυχάζει τις ΗΠΑ, η δε προοπτική χειραφέτησης της Ευρώπης μέσω μίας ηγεμονικής απαίτησης από ένα ή περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ αναβαθμίζει την παρουσία της Αμερικής ως εξόχως απαραίτητη για την ευρωπαϊκή τάξη από τα εν δυνάμει ηγεμονευόμενα κράτη- μέλη.
* Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων, Συνεργάτης της Νέας Πολιτικής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου