Το Αποτέλεσμα της Διαπραγμάτευσης; (σύμφωνα με τη θεωρία παιγνίων)

Η θεωρία παιγνίων προϋποθέτει πολύ καλή πληροφόρηση για τις επιπτώσεις των δράσεων, αναγνώριση όλων των παικτών που αλληλεπιδρούν στο παίγνιο και υποθέσεις για τις προτιμήσεις τους σε όλα τα πιθανά ενδεχόμενα.

του Γιάννη Σκλία 

Χρησιμοποιείται ως εργαλείο στρατηγικής αλλά και πρόβλεψης αποτελέσματος αλληλεπιδράσεων ατόμων και συλλογικοτήτων. Ανάλογα με την κατάσταση μπορεί να προστεθούν παράγοντες που επηρεάζουν τις προτιμήσεις (preferences) που δεν έχουν μόνο οικονομικά κίνητρα. Παράγοντες ψυχολογίας, ιδεολογικοί και πολιτικοί.

Η θεωρία των παιγνίων δεν είναι εφαρμόσιμη μόνο σε θέματα οικονομικής φύσεως αλλά και σε κάθε αλληλεπίδραση στη ζωή μας.

Σε προηγούμενο άρθρο μου προσπάθησα να εξηγήσω τις κινήσεις της ελληνικής κυβέρνησης βγάζοντας κάποια συμπεράσματα, όπως ότι το πρόβλημα είναι πολιτικό και ότι το κόστος της σύγκρουσης επικοινωνιακά είναι σοβαρό.


Ο πρόεδρος του Eurogroup επεσήμανε αρκετές φορές ότι η απόφαση εξαρτάται από την Ελλάδα (μνημόνιο ή στάση πληρωμών), αμέσως μετά ο υπουργός των οικονομικών δημοσίευσε τις παρασκηνιακές διαβουλεύσεις και εμμέσως απέδωσε ευθύνες, αναδεικνύοντας το κόστος της επιλογής σε πρωτεύον.

Το παρόν άρθρο στοχεύει στο να συμβάλλει στην εξειδίκευση του προηγούμενου άρθρου καθώς μου ζητήθηκε να αναλύσω τη μεθοδολογία με την οποία εξήγαγα τα συγκεκριμένα συμπεράσματα.

Επειδή θεωρώ το ζήτημα πολιτικό έχω ομαδοποιήσει τους παίκτες σε 4 (τέσσερις) και αυτοί είναι:

1) GR = Ελληνική κυβέρνηση
2) GER = Γερμανική κυβέρνηση
3) FR-ITA= Γαλλική και Ιταλική κυβέρνηση
4) SP-P-I = Ισπανική, Πορτογαλική και Ιρλανδική Κυβέρνηση

Προφανώς υπάρχουν και οι υπόλοιποι παίκτες αλλά η εξίσωση αναφέρεται σε αυτούς γιατί:

1) Οι υπόλοιπες χώρες του Eurogroup έχουν κίνητρο να συνταχθούν με την πλειοψηφία (+1) και όχι με τη μειοψηφία (-1)

2) Οι θεσμικοί παράγοντες αναμένουν τις πολιτικές αποφάσεις (εφ’ όσον το θέμα είναι πολιτικό)

3) Δεν φαίνεται να συγκροτείται άλλο μπλοκ οποίο δεν περιλαμβάνει τους προαναφερθέντες παίκτες.

Άρα εφ’ όσον προσδιορίσαμε τους παίκτες, μπορούμε να εξετάσουμε όλα τα πιθανά σενάρια που μπορούν να προκύψουν από τη διαδικασία (παίγνιο). Κάθε ενδεχόμενο αποτέλεσμα από όλες τις δράσεις των παικτών.

Θεωρώ πως αυτά είναι τα εξής:

1) Συνέχιση του μνημονίου από την ελληνική κυβέρνηση (παρουσιάζεται στις δράσεις του παιγνίου ως «μνημόνιο»
2) Καθολική εφαρμογή του προγράμματος (ΔΕΘ) του ΣΥΡΙΖΑ τους επόμενους 6 μήνες
3) Επαναδιαπραγμάτευση της δανειακής σύμβασης χωρίς τους όρους του μνημονίου
4) Στάση πληρωμών (επερχόμενη δόση)

Διαδικαστικά οφείλουμε να αποδώσουμε σε όλα τα πιθανά ενδεχόμενα τις προτιμήσεις των παικτών, δηλαδή ποιο σενάριο προτιμούν σειρά προτίμησης και να τους αποδώσουμε τιμές για τον καθένα.

 Έτσι έχουμε:

GR:

Το καλύτερο σενάριο αποδίδεται στη καθολική εφαρμογή του προγράμματος της ΔΕΘ για ευνόητους λόγους, συμβολίζεται με τον αριθμό +3

Το δεύτερο καλύτερο ενδεχόμενο είναι «η επαναδιαπραγμάτευση», διότι η κυβέρνηση βελτιώνει την παρούσα κατάσταση της χώρας και εφαρμόζει τους επόμενους 6 μήνες μερικώς το πρόγραμμά της, διατηρεί το πολιτικό της κεφάλαιο και της δίδεται χρόνος για περεταίρω διαπραγματεύσεις. Συμβολίζεται με τον αριθμό +1

Έπεται «η Στάση πληρωμών της επόμενης δόσης», ένα σενάριο που θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην κυβέρνηση και στην οικονομία της χώρας, συμβολίζεται με τον αριθμό -2

Το χειρότερο για αυτήν σενάριο είναι η συνέχιση του υπάρχοντος προγράμματος χωρίς αλλαγές. Αυτό το σενάριο είναι χειρότερο από το προηγούμενο διότι συνεχίζεται μια καταστροφική πολιτική για τη χώρα, κατασπαταλάται τελείως η κοινωνική αποδοχή της κυβέρνησης, τα ταυτοτικά της στοιχεία και παράγει αναξιοπιστία στο πολιτικό σκηνικό της χώρας. Επιπλέον αναιρεί όλη την κινηματική διαδικασία των προηγούμενων ετών της οποίας ήταν μέρος και ο ΣΥΡΙΖΑ, βάζοντας βόμβα στα θεμέλια της δημοκρατίας. Συμβολίζεται με τον αριθμό -3

GER:

Το καλύτερο αποτέλεσμα για τη Γερμανική κυβέρνηση είναι η συνέχιση του μνημονίου. Διότι πιστοποιεί την ηγεμονική της θέση στην Ευρώπη, «καθαρίζει με τα αναδυόμενα κόμματα-κινήματα αμφισβήτησης σε Ισπανία- Ιρλανδία και δίνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα στους αγωνιζόμενους λαούς. Ισχυροποιεί τη θέση της αφού, ούτε η ριζοσπαστική Αριστερά δεν δύναται να την αμφισβητήσει. Συμβολίζεται με την απόδωση +1

Το δεύτερο καλύτερο σενάριο είναι η επαναδιαπραγμάτευση της δανειακής σύμβασης. Ωστόσο αποδυναμώνει τη θέση της καθώς το status quo κλονίζεται λόγω της αλλαγής των όρων του μνημονίου. Το αδιάρρηκτο πλέον συντηρητικό σχήμα των Βρυξελλών έχει ρωγμές και σε συνδυασμό με τη χρονική διάρκεια του «νέου προγράμματος» ενδέχεται οι εξελίξεις να είναι ραγδαίες. Η απόδοση για τη γερμανική κυβέρνηση είναι -1.

Το δεύτερο χειρότερο αποτέλεσμα για την Γερμανική κυβέρνηση είναι η «στάση πληρωμών» και αυτό διότι ο αντίκτυπος μια τέτοιας κίνησης είναι απρόβλεπτος για την ευρωπαϊκή οικονομία, αποσταθεροποιεί το δικό της οικοδόμημα δημιουργώντας νευρικότητα στις ήδη ασταθείς αγορές, επίσης αυξάνει το ενδεχόμενο να μην αποπληρωθεί το ελληνικό χρέος, πράγμα που θα έχει πολιτικό αντίκτυπο στην πολιτική σταθερότητα. «Ποιος ο λόγος των μνημονίων αν τελικά το χρέος δεν αποπληρωθεί;» θα είναι το κυρίαρχο ερώτημα στην ατζέντα. Συμβολίζεται με την απόδοση -2.

Το χειρότερο σενάριο θα είναι η εφαρμογή του προγράμματος της ΔΕΘ. Τότε θα ανοίξει ο ασκός του Αιόλου για το υπάρχον status quo, η δυναμική των εξελίξεων θα είναι τέτοια όπου πιθανότατα θα καθιστά πολύ δύσκολη τη διατήρηση οποιασδήποτε συντηρητικής κυβέρνησης στην εξουσία, οι διεκδικήσεις θα πυκνώσουν και θα καταρρεύσει το οικοδόμημα του νεοφιλελευθερισμού στην Ευρώπη. Το παρόν σενάριο για τη Γερμανία αποδίδεται σε -3

FRA-ITA:

Η καλύτερη απόδοση για αυτό το γκρουπ είναι η επαναδιαπραγμάτευση της δανειακής σύμβασης. Και οι δύο κυβερνήσεις αυτές δεν πληρούν το σύμφωνο σταθερότητας στους προϋπολογισμούς τους, άρα και για αυτές τις δυο χώρες ανοίγει ένα «παράθυρο» ευελιξίας στο εγγύς μέλλον, πράγμα που τους είναι απαραίτητο πολιτικά. Επιπλέον τους ασκείται αρκετά μεγάλη πίεση στο εσωτερικό τους διότι και αυτές διεκήρυσσαν ότι είναι κυβερνήσεις αλλαγής. Και οι δύο κυβερνήσεις προέρχονται από τον Κεντροαριστερό χώρο και ανέτρεψαν κυβερνήσεις νεοφιλελεύθερες. Για να παγιώσουν το πολιτικό τους κεφάλαιο «χρειάζονται» μια νίκη σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, νίκη την οποία θα οικειοποιηθούν. Δεν είναι τυχαία η πίεση που δέχεται ο Hollande στο εσωτερικό του κόμματός του. Με αυτό το σενάριο η απόδοση για αυτήν την ομάδα είναι +1.

Το σενάριο «συνέχιση του παρόντος προγράμματος» έπεται. Με το παρόν πρόγραμμα Γαλλία και Ιταλία εμφανίζονται αποδυναμωμένου, καθώς ισχυροποιείται η θέση της Γερμανίας, αποδεχόμενοι πλήρως τη φιλοσοφική της σκέψη για την έξοδο από τη κρίση και στέλνεται ένα μήνυμα στο εσωτερικό ότι η ηγέτιδα δύναμη είναι μόνο μία. Χάνεται μια ευκαιρία για ρήγμα στον νεοφιλελευθερισμό που αναζητούσαν. (-1)

Ένα ακόμη χειρότερο σενάριο για Γαλλία και Ιταλία είναι η επιτυχής εφαρμογή του προγράμματος της ΔΕΘ. Εκεί απογυμνώνεται το νέο σοσιαλδημοκρατικό εγχείρημα των δύο αυτών χωρών και η πίεση από τα αριστερά θα είναι τέτοια όπου η διακυβέρνηση θα καταστεί εξαιρετικά ασταθείς. Επειδή ο προεκλογικός αγώνας των κομμάτων που απαρτίζουν τις κυβερνήσεις αυτές κινήθηκαν σε ίδια πλαίσια όσον αφορά τη στόχευση και τη λογική, η διάψευση των προσδοκιών που επήλθε μετά θα επικυρωθεί. (-2)

Το χειρότερο σενάριο είναι η στάση πληρωμών. Οι οικονομίες των χωρών είναι εξαιρετικά ευάλωτες για οποιεσδήποτε απρόβλεπτες αναταραχές. Επειδή δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε τις επιπτώσεις, αλλά γνωρίζουμε τα μακροοικονομικά δεδομένα, είμαστε σε θέση να πούμε με βεβαιότητα ότι ο αντίκτυπος θα είναι αρνητικός. (-3)

SP-I-P

Το καλύτερο αποτέλεσμα για αυτές τις κυβερνήσεις είναι η συνέχιση του μνημονίου, διότι πιστοποιούν στο εσωτερικό την μοναδικότητα της επιλογής, ισχυροποιούν τη θέση τους έναντι των αντιπάλων τους σε βαθμό που μπορεί να τους εξασφαλίσει και την επανεκλογή τους. Οι λαϊκές πιέσεις πιθανόν να ελαχιστοποιηθούν και αναδεικνύουν την ουτοπικότητα των επιχειρημάτων της αντιπολίτευσης. Παρουσιάζονται πλέον ως υπεύθυνες δυνάμεις και όχι ως φερέφωνα της γερμανικής κυβέρνησης. (+1)

Το δεύτερο αποτέλεσμα κατά σειρά είναι η επαναδιαπραγμάτευση της δανειακής σύμβασης. Εδώ οι κυβερνήσεις των μνημονίων εμφανίζονται αποδυναμωμένες ενόψει και των εκλογών που έρχονται. Μπορεί μακροπρόθεσμα για τις χώρες τους αυτή η συμφωνία να αποδειχθεί σωτήρια αλλά αυξάνεται η πιθανότητα να χάσουν τις επερχόμενες εκλογές. Επιπλέον θα αποδειχθεί ο ρόλος τους στις διαπραγματεύσεις που έγιναν για τις χώρες τους κατά τη διάρκεια της σύναψης της δικής τους συμφωνίας. Ωστόσο υπάρχει η δυνατότητα να παρουσιαστεί σαν νίκη.(-1)

Αυτό που σίγουρα δεν μπορεί να παρουσιαστεί σαν νίκη είναι η εφαρμογή του προγράμματος της ΔΕΘ. Το όποια κινήματα κατά της λιτότητας που έχουν αναπτυχθεί στις χώρες τους θα αναθαρρήσουν και η πιθανότητα επανεκλογής προσεγγίζει το μηδέν. Η συνειδητοποίηση από τους λαούς που βιώνουν λιτότητα ότι υπάρχει και άλλος δρόμος ίσως να βυθίσει αυτά το κόμματα σε χαμηλά ποσοστά για πολλά χρόνια. (-2) η απόδοση.

Το χειρότερο αποτέλεσμα από αυτήν τη διαδικασία θα είναι η στάση πληρωμών. Θεωρώ ότι δεν είναι διαχειρίσιμο οικονομικά, συνεπώς ούτε πολιτικά. Οι αγορές θα περιμένουν τον επόμενο που θα αποχωριστεί την εξυπηρέτηση των χρεών του και οι πιο πιθανοί στόχοι είναι αυτό το γκρουπ, άρα τα spreads ομολόγων θα μείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα υψηλά, καθιστώντας αυτές τις χώρες δέσμιες μνημονίων, αφού οι αγορές θα έχουν κλείσει. (-3)

Σταση πλυρωμών* = -1 για το κόστος που θα επωμιστεί η Γερμανία για την επιλογή της

Στάση πληρωμών**=-1 για το κόστος που θα επωμιστούν οι χώρες των μνημονίων

Γνωρίζουμε τους παίκτες, γνωρίζουμε όλα τα πιθανά σενάρια που μπορεί να προκύψουν από τις δράσεις τους και υποθέτουμε τις προτιμήσεις τους. Μπορούμε συνεπώς να προβλέψουμε το αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης; Σε αυτό μας βοηθά η θεωρία παιγνίων. Είναι σαφές από τη χρονική του διάρκεια ότι το παίγνιο είναι διαδοχικό και όχι ταυτόχρονο, άρα παρουσιάζεται σαν δέντρο (game tree), ανάλογα με τις δράσεις των παικτών. Για κάθε δράση που επιλέγει ένας παίκτης (από όλες τις δυνατές δράσεις που έχει), ο επόμενος δράττει ανάλογα με το συμφέρον του, συλλογιζόμενος όλες τις πιθανές κινήσεις του.

Παρακάτω είναι μια απλουστευμένη προσπάθεια να αποτυπώσω τις κινήσεις των παικτών με όλες τους τις εναλλακτικές. Οι αποδόσεις των παικτών εμφανίζονται δίπλα σε κάθε στρατηγική και οι αριθμοί αντιστοιχούν στους παίκτες με σειρά (από πάνω προς τα κάτω) που εμφανίζονται στο παίγνιο. Για παράδειγμα στρατηγική «μνημόνιο (-3, 1,-1, 1)», όπου (-3) για GR, (+1) για GER, (-1) = FRA-ITA και (+1) = SP-P-I. Η μεγαλύτερη αριθμητικά δυνατή απόδοση είναι η ευκταία.

Από κάτω παρατίθεται το παίγνιο:



Τώρα προχωρούμε στη λύση του παιγνίου για να βρούμε τη στρατηγική, η οποία ανάλογα με τις υπόλοιπες θα είναι η επικρατούσα (equilibrium).

Equilibrium= είναι η συνθήκη στην οποία όλες οι ανταγωνιζόμενες στρατηγικές φθάνουν σε ένα σημείο ισορροπίας.

Θα χρησιμοποιήσουμε τη μέθοδο (rollback), δηλαδή θα ξεκινήσουμε από την τελευταία απόφαση για να καταλήξουμε στην ιδανική για όλους στρατηγική, άρα:

GR- μνημόνιο Vs στάση πληρωμών, -3 < -2

η επιλογή είναι «στάση πληρωμών», σύμφωνα με αυτήν την επιλογή προχωράμε παραπάνω στη λήψη απόφασης από SP-P-I

SP-P-I -Ναι Vs Όχι, Ναι= -1, Όχι= -4, διότι ο παίκτης GR θα επιλέξει «στάση πληρωμών»

Άρα ο παίκτης SP-P-I θα επιλέξει «ΝΑΙ»

Αναλόγως συνεχίζουμε να λύνουμε το «δέντρο» το equilibrium που προκύπτει είναι:

ΔΕΘ, ΟΧΙ, Επαναδιαπ., Ναι, Ναι, Ναι (+1, -1, +1, -1) για τους παίκτες.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Για να προκύψει αυτό το αποτέλεσμα προϋποθέτουμε ότι οι προτιμήσεις των παικτών είναι με αυτή τη σειρά και ότι δεν υπάρχουν άλλες εναλλακτικές (πχ βομβαρδισμός της Αθήνας). Για να εφαρμοστεί το πρόγραμμα της ΔΕΘ πρέπει να έχει λυθεί το χρηματοδοτικό της χώρας, για αυτό το λόγο η απόφαση ΔΕΘ περνά από τη Γερμανία. Ωστόσο για να επιτευχθεί αυτό το αποτέλεσμα (το οποίο βρίσκει την Γερμανική κυβέρνηση και τις υπόλοιπες κυβερνήσεις του μνημονίου αποδυναμωμένες) δύο είναι οι βασικές προϋποθέσεις.

1. Η κυβέρνηση πρέπει να κάνει σαφές ότι το σενάριο της συνέχισης του μνημονίου είναι χειρότερο για τη χώρα από μια ενδεχόμενη Στάση πληρωμής και

2. Η υπόθεση ότι η Στάση πληρωμών είναι χειρότερο σενάριο από την επαναδιαπραγμάτευση για τη γερμανική κυβέρνηση πρέπει να ισχύει.

Το πρώτο φαίνεται να υιοθετείται από την ελληνική κυβέρνηση, πράγμα που είναι πολύ θετικό για την έκβαση της διαδικασίας (Αρμαγεδδών, καλύτερα ο θάνατος), ενώ το δεύτερο αναμένουμε να αποδειχθεί.

Πηγή TPP