Το σενάριο της χρεοκοπίας

analyst

Είναι αδύνατη η εκδίωξη της Ελλάδας από την Ευρωζώνη επειδή, σύμφωνα με τη συνθήκη της Λισσαβόνας, η συμμετοχή μίας χώρας είναι αμετάκλητη – ενώ ο εκβιασμός της με τη μη παροχή ρευστότητας στις τράπεζες δεν αποτελεί νόμιμη διαδικασία

του Βασίλη Βιλιάρδου

«Πριν σκεφθούμε οτιδήποτε άλλο, πρέπει να γνωρίζουμε πως η σημερινή κατάσταση μοιάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό με αυτήν που προηγήθηκε του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου: ύφεση (recession), αποπληθωρισμός (depression), συναλλαγματικός πόλεμος, ενεργειακός πόλεμος, εμπορικός πόλεμος (απομόνωση της Γερμανίας τότε, της Ρωσίας σήμερα), καθώς επίσης, τελικά, στρατιωτική σύρραξη.
Οι φούσκες ακινήτων (το 25-30% του ΑΕΠ της Κίνας στηρίζεται στην ακίνητη περιουσία), οι οποίες κάποια στιγμή θα εκραγούν, ο περιορισμός της ανάπτυξης παγκοσμίως, όπου τόσο οι Η.Π.Α., όσο και η Ευρώπη θα καταναλώνουν λιγότερο (με αποτέλεσμα να μειωθεί αντίστοιχα η παραγωγή της Κίνας, οπότε να χρειάζεται μικρότερες ποσότητες ενέργειας), καθώς επίσης η κατάρρευση της τιμής του πετρελαίου (η οποία είναι καταστροφική για τη Ρωσία, την Αυστραλία, τη Βολιβία, τη Χιλή κοκ. – άρθρο), θα έχουν σαν αποτέλεσμα να οδηγηθούν πολλά κράτη στα όρια της χρεοκοπίας – την οποία ορισμένα από αυτά δεν θα μπορέσουν να αποφύγουν.
Την ίδια στιγμή η Ευρωζώνη κινδυνεύει να διαλυθεί, αφού κράτη όπως η Ιταλία και η Γαλλία θα υποχρεωθούν να επιλέξουν την έξοδο τους από το κοινό νόμισμα, εάν δεν αλλάξει η ευρωπαϊκή πολιτική – επειδή διαφορετικά δεν θα καταφέρουν να αντιμετωπίσουν την οικονομική και πολιτική κρίση στο εσωτερικό τους. 
Στα πλαίσια αυτά, από την πλευρά της Ελλάδας, η οποία θα έπρεπε να «χρεοκοπήσει τώρα», αμέσως δηλαδή εάν θέλει να αποφύγει τα χειρότερα, δεν είναι προς το συμφέρον της να κατηγορεί την πολιτική της ηγεσία – επειδή αυτός που στην πραγματικότητα την κυβερνάει τα τελευταία τέσσερα χρόνια, δεν είναι άλλος από την Τρόικα (η οποία πιθανότατα θα παραμείνει στο πηδάλιο, οποιοδήποτε κόμμα και αν εκλεγεί από τους Πολίτες).
Σε κάθε περίπτωση, ένοχος της χρεοκοπίας είναι αποκλειστικά και μόνο η Τρόικα, η οποία οδήγησε την πατρίδα μας στο γκρεμό – ενώ η επιμονή της στα ίδια μέτρα, τα οποία μόνη της χαρακτήρισε ως λανθασμένα πολλές φορές, δεν μας επιτρέπει ουσιαστικά άλλη επιλογή».

Ανάλυση

Οι πρώτες ερωτήσεις στην περίπτωση που μία χώρα κηρύσσει χρεοκοπία, η οποία βέβαια προηγείται των όποιων διαπραγματεύσεων με τους πιστωτές της και δεν έπεται, είναι εάν ένα κράτος έχει τη δυνατότητα να πτωχεύσει, ποιές είναι οι συνέπειες, καθώς επίσης εάν μπορεί να εκδιωχθεί από την Ευρωζώνη – κάτι που αφορά βέβαια μόνο χώρες όπως η Ελλάδα, η οποία ανήκει τόσο στην ΕΕ, όσο και στη νομισματική της ένωση.

Η αμέσως επόμενη είναι η δυνατότητα μίας «ελεγχόμενης χρεοκοπίας», όπως στην περίπτωση των επιχειρήσεων – όπου γίνεται εν πρώτοις αίτηση στο δικαστήριο (είτε για την υπαγωγή τους σε καθεστώς ρύθμισης των οφειλών τους, είτε για την εκκαθάριση τους), έτσι ώστε να έχουν προστασία απέναντι στους πιστωτές τους – με τους οποίους αμέσως μετά διαπραγματεύονται, χωρίς να μπορούν να κατασχεθούν τα περιουσιακά τους στοιχεία.

Ξεκινώντας από το τελευταίο, μία τέτοια διαδικασία με καθορισμένους κανόνες και τρόπους εφαρμογής τους, δεν υφίσταται στην περίπτωση των κρατών – επομένως, δεν υπάρχουν ούτε εντός της Ευρωζώνης τέτοια «διαδικαστικά πλαίσια» ή εμπειρία. Κάτι ανάλογο δεν έχει συμβεί άλλωστε ποτέ μέχρι σήμερα, ενώ δεν προβλέπεται καν από τις ευρωπαϊκές συμφωνίες.

Προτάσεις λοιπόν μίας «ελεγχόμενης χρεοκοπίας» χωρών της Ευρωζώνης μπορούν να υπάρξουν με επιφύλαξη και μόνο στη θεωρία - σύμφωνα με την οποία, οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών θα συμφωνούσαν μεταξύ τους, σχετικά με τους κανόνες. Φυσικά η Ελλάδα δεν πρέπει να περιμένει μέχρι τότε, για να δηλώσει επίσημα την πτώχευση της – αφού είναι ήδη χρεοκοπημένη, με αποκλειστική ευθύνη των δανειστών της, ενώ οι Πολίτες της έκαναν τα πάντα για να αποφύγουν τη χρεοκοπία, για τέσσερα ολόκληρα χρόνια.

Σε γενικές γραμμές πάντως, μία διαδικασία χρεοκοπίας λειτουργεί σχεδόν πάντοτε με το ίδιο σχήμα: με κεντρικό σημείο το ότι, ο οφειλέτης δεν μπορεί να εξυπηρετήσει από κάποιο χρονικό διάστημα και μετά τις χρηματικές απαιτήσεις απέναντι του. Στη συνέχεια οι πιστωτές του, αυτοί δηλαδή που του έχουν δανείσει χρήματα, προσπαθούν να εισπράξουν τις «ανοιχτές» απαιτήσεις τους, ληξιπρόθεσμες ή μη, εάν είναι δυνατόν στο σύνολο τους.

.

Στην περίπτωση των επιχειρήσεων μεσολαβεί συχνά ένας σύνδικος πτώχευσης, στόχος του οποίου είναι,

(α)  είτε η εξυγίανση της εταιρείας, έτσι ώστε να μπορεί να εξυπηρετεί τις υποχρεώσεις της - κάτι που απαιτεί αφενός μεν τη λήψη μέτρων (απόλυση προσωπικού, μείωση μισθών, περιορισμό των εξόδων, είσπραξη των απαιτήσεων των πελατών κλπ.), αφετέρου το πάγωμα των απαιτήσεων των δανειστών για κάποιο χρονικό διάστημα,

(β)  είτε η σταδιακή εκκαθάριση της εταιρείας, με την πώληση των περιουσιακών της στοιχείων, έτσι ώστε να πληρωθεί το προσωπικό, οι φόροι, οι προμηθευτές της κλπ.

Επειδή βέβαια στην περίπτωση των κρατών δεν είναι δυνατόν να υπάρξει εκκαθάριση, η διαδικασία πτώχευσης μπορεί να έχει μόνο τον πρώτο στόχο: την εξυγίανση της χώρας, έτσι ώστε να αποκατασταθεί η φερεγγυότητα της - η δυνατότητα της δηλαδή να εξυπηρετεί τις υποχρεώσεις της.

Ολοκληρώνοντας την εισαγωγή μας, ο «σύνδικος πτώχευσης», στην περίπτωση των κρατών, είναι το ΔΝΤ, όπως έχουμε αναφέρει πολλές φορές – στην περίπτωση της Ευρωζώνης η Τρόικα.

Δήλωση χρεοκοπίας

Εάν μία χώρα αποδεχθεί πως χρεοκόπησε, θα πρέπει να το δηλώσει επίσημα – ενώ, όπως και στην περίπτωση της χρεοκοπίας μίας επιχείρησης, θα πρέπει να συζητήσει με τους πιστωτές της για να βρεθεί η λύση, με την υιοθέτηση της οποίας θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα της.

Με δεδομένο δε το ότι σήμερα πιστωτές της Ελλάδας είναι τα κράτη, η ΕΚΤ, το ΔΝΤ, καθώς επίσης οι επενδυτές που αντάλλαξαν τα ομόλογα τους με αγγλικού δικαίου κατά τη διάρκεια του PSI, στις συζητήσεις πρέπει να συμμετέχουν όλοι.

Στην περίπτωση της χρεοκοπίας μίας χώρας δεν υπάρχει ουσιαστικά σύνδικος πτώχευσης, ο οποίος θα μπορούσε να διευθύνει τη διαδικασία – οπότε τη θέση του την αναλαμβάνει η κυβέρνηση.

Ο στόχος της εν προκειμένω είναι ξεκάθαρος: να μειώσει τις απαιτήσεις των πιστωτών της χώρας όσο περισσότερο γίνεται, καθώς επίσης να συμφωνήσει μαζί τους επιτόκια και δόσεις αποπληρωμής των υπολοίπων χρεών που να είναι δυνατόν να εξοφλούνται, χωρίς να δημιουργούνται προβλήματα στη χώρα.

Με δεδομένο δε το ότι, ένα κυρίαρχο κράτος πληρώνει μόνο αυτά που το ίδιο πιστεύει ότι μπορεί να πληρώσει, ενώ οι κατασχέσεις των περιουσιακών του στοιχείων είναι σε μεγάλο βαθμό απαγορευμένες, οι δυνατότητες της κυβέρνησης του είναι πολύ μεγαλύτερες, από αυτές μίας επιχείρησης.

Οφείλει βέβαια να λαμβάνει σοβαρά υπ’ όψιν η κυβέρνηση το γεγονός ότι, η χώρα στο μέλλον θα έχει ξανά ανάγκη τις αγορές, όσον αφορά τη χρηματοδότηση της – οπότε πρέπει να προσπαθεί να καλύπτει τις απαιτήσεις των πιστωτών της όσο καλύτερα γίνεται, οικοδομώντας την εμπιστοσύνη τους για αργότερα.

.

Οι συνέπειες για την Ελλάδα

Όταν μία χώρα πτωχεύσει, τότε το μεγαλύτερο μέρος της αρχικά ακινητοποιείται – ενώ οι πιστωτές της χάνουν ένα μεγάλο μέρος των απαιτήσεων τους, εάν όχι το σύνολο. Το κράτος αποκόπτεται από τις χρηματαγορές, οι οποίες πλέον δεν το δανείζουν - με αποτέλεσμα να μην μπορεί να χρηματοδοτήσει τις τρέχουσες δαπάνες του, όπως τις συντάξεις, τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων, τα επιδόματα ανεργίας κοκ.

Τα έσοδα του καταρρέουν, αφού ελάχιστοι πλέον Πολίτες πληρώνουν τους φόρους τους, ενώ οι επιχειρήσεις αδυνατούν να ανταπεξέλθουν με τις υποχρεώσεις τους, λόγω της απότομης μείωσης του κύκλου εργασιών τους (πτώση του τουρισμού, των εξαγωγών, των εισαγωγών αφού κανένας δεν πουλάει προϊόντα σε μία χρεοκοπημένη χώρα κλπ.).

Καταρρέουν επίσης οι τράπεζες, οι οποίες αδυνατούν να χρηματοδοτηθούν από το εξωτερικό (στην περίπτωση της Ευρωζώνης ο κίνδυνος είναι μειωμένος), ενώ τα έσοδα τους από το εσωτερικό, καθώς επίσης οι καταθέσεις τους, υποχωρούν με έντονο ρυθμό. Φυσικά μηδενίζεται η αξία των δημοσίων ομολόγων που κατέχουν, καθώς επίσης ορισμένων άλλων περιουσιακών τους στοιχείων (ανάλυση).

Εάν βέβαια καταρρεύσουν ολοκληρωτικά οι τράπεζες, τότε οι συνέπειες για την πραγματική οικονομία είναι δραματικές – αν και στην Ελλάδα οι επιχειρήσεις, όπως και οι ιδιώτες, βιώνουν ήδη έντονα προβλήματα, για τέσσερα συνεχή χρόνια (δεν επενδύουν, χρεοκοπούν, απολύουν εργαζομένους, εξαθλιώνονται κοκ., σε επίπεδα υψηλότερα ίσως από αυτά της Αργεντινής, όταν χρεοκόπησε).

.

Οι συνέπειες για την Ευρώπη

Πιθανότατα η χρεοκοπία μίας χώρας, το εξωτερικό χρέος της οποίας είναι πάνω από 400 δις € (γράφημα), θα είχε καταστροφικές συνέπειες όχι μόνο για την Ευρώπη, αλλά και για ολόκληρο τον πλανήτη – αφού είναι κατά πολύ μεγαλύτερο από αυτό της Lehman Brothers, η οποία πυροδότησε μία από τις μεγαλύτερες κρίσεις στην ιστορία.

 .

 .

Αν και είμαστε βέβαιοι λοιπόν πως η Ευρωζώνη, κυρίως δε η Γερμανία, έχουν ήδη προετοιμασθεί απέναντι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η απώλεια της εμπιστοσύνης στο ευρώ, η εκτόξευση των επιτοκίων των ομολόγων, καθώς επίσης η «μετάσταση» της κρίσης στις πιο αδύναμες χώρες της ένωσης, δεν θα μπορούσαν να αποκλεισθούν.

Με δεδομένα δε τα αρνητικά μεγέθη ολόκληρης της Ευρωζώνης, η διάλυση της θα ήταν εξαιρετικά πιθανή - επειδή χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία θα έβρισκαν δυσκολίες, όσον αφορά τη χρηματοδότηση τους από τις αγορές.

Το γεγονός αυτό συμπεραίνεται εύκολα από το γράφημα που ακολουθεί, όπου συγκρίνεται η εξέλιξη των βασικών οικονομικών μεγεθών της Ευρωζώνης, με τα αντίστοιχα της Ιαπωνίας – τα οποία οδήγησαν την πανίσχυρη κάποτε χώρα του «ανατέλλοντος ηλίου», σε δημόσια χρέη που πλησιάζουν το 250% του ΑΕΠ της. Κάτι ανάλογο διαπιστώνεται και στην Ευρωζώνη, η οποία όμως δεν είναι μία αμιγής χώρα, όπως η Ιαπωνία – οπότε είναι εντελώς αδύνατο να ανταπεξέλθει με τέτοια προβλήματα.

 .

Η Ιαπωνοποίηση της Ευρωζώνης –  η εξέλιξη των βασικών οικονομικών μεγεθών της Ευρωζώνης, με τα αντίστοιχα της Ιαπωνίας (σύγκριση 2011 με το 1991 αντίστοιχα) – πως η Ευρωζώνη κινείται σήμερα κατά παρόμοιο τρόπο με την Ιαπωνία στο παρελθόν.

(*Πατήστε στην εικόνα για μεγέθυνση)

 .

Περαιτέρω, γνωρίζοντας πόσο ασθενής είναι ο χρηματοπιστωτικός κλάδος ολόκληρης της ΕΕ (ανάλυση), θεωρούμε πολύ πιθανόν να δημιουργηθούν μεγάλα προβλήματα σε μία σειρά ξένων τραπεζών, οι οποίες έχουν δανείσει τις ελληνικές τράπεζες και τις επιχειρήσεις – επειδή θα ήταν αναγκασμένες να αποσβέσουν μεγάλα ποσά. Κάτι ανάλογο θα συνέβαινε και στην ΕΚΤ, αφενός μεν λόγω των ομολόγων που κατέχει, αφετέρου επειδή τροφοδοτεί με ρευστότητα τις ελληνικές τράπεζες, της τάξης των 80 δις €.

Ολοκληρώνοντας, η Τράπεζα της Ελλάδας, η οποία δεν είναι κρατική (μόνο περί το 6% των μετοχών της ανήκουν στο δημόσιο), θα αντιμετώπιζε επίσης μεγάλα προβλήματα – τα οποία θα επιβάρυναν τον ισολογισμό της, οπότε τους ξένους ιδιοκτήτες της.

.

Η έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη

Υπάρχουν αρκετοί, οι οποίοι υποστηρίζουν πως τυχόν επίσημη δήλωση χρεοκοπίας εκ μέρους της Ελλάδας, θα είχε σαν αποτέλεσμα την εκδίωξη της από την Ευρωζώνη – υποθέτοντας πως αυτός είναι ο λόγος που ωθεί η Τρόικα την κυβέρνηση να χρεοκοπήσει (εάν το κάνει).

Σημειώνουμε λοιπόν πως, στην παρούσα χρονική στιγμή, είναι αδύνατη η εκδίωξη της Ελλάδας – επειδή, σύμφωνα με τη συνθήκη της Λισσαβόνας, η συμμετοχή στο ευρώ είναι αμετάκλητη  (γεγονός που πιστοποίησε ξανά προχθές ο διοικητής της ΕΚΤ).

Εάν τώρα θεωρήσει κανείς πως ναι μεν η Ελλάδα δεν μπορεί να εκδιωχθεί, αλλά είναι δυνατόν να εξαναγκασθεί, να εκβιαστεί καλύτερα να το αποφασίσει μόνη της, όπως για παράδειγμα με τη διακοπή της παροχής ρευστότητας στις τράπεζες της από την ΕΚΤ, τότε υπεισέρχεται σε ένα πολύ δύσκολο «νομικό έδαφος».

Ο εξαναγκασμός της θα αποτελούσε μία «μη έννομη» διαδικασία (εκβιασμός), η οποία δεν θα ήταν καθόλου εύκολο να αιτιολογηθεί – ειδικά για μία χώρα, στην οποία επιβλήθηκε μία εγκληματικά λανθασμένη οικονομική πολιτική από την Τρόικα (σύμφωνα με τις δικές της παραδοχές), μέσω της οποίας οδηγήθηκε ακούσια στην απόλυτη χρεοκοπία.

Επειδή τώρα η συμμετοχή μίας χώρας στην Ευρωζώνη είναι αμετάκλητη, αυτό σημαίνει, σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη της Κομισιόν πως η έξοδος της θα ήταν δυνατή, μόνο εάν έπαυε να είναι ταυτόχρονα μέλος της ΕΕ (άρθρο) – κάτι που επίσης δεν μπορεί να επιβληθεί στην Ελλάδα, με νόμιμο τρόπο.

Ακόμη και αν υποθέσουμε όμως πως η Ελλάδα εξερχόταν από το ευρώ, με «δόλωμα» τη διαγραφή ενός μεγάλου μέρους του χρέους της (Το σενάριο της δραχμής), η σημερινή της κατάσταση θα την οδηγούσε στο ικρίωμα – επειδή τα δημόσια και ιδιωτικά χρέη της είναι μη μετατρέψιμα σε δραχμές μετά το PSI οπότε, ακόμη και αν μηδενίζονταν τα δημόσια χρέη (100% διαγραφή), τα ιδιωτικά, κυρίως αυτά των τραπεζών, θα ήταν αδύνατον να πληρωθούν σε ευρώ.

Με απλά λόγια, η υιοθετημένη δραχμή θα υποτιμούταν ραγδαία, με αποτέλεσμα να εκτοξευθούν στα ύψη τα χρέη σε ευρώ – ενώ οι επιθέσεις εναντίον των τραπεζών θα κατέστρεφαν εντελώς το χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας (άρθρο). Με δεδομένη δε την κατάρρευση του παραγωγικού μηχανισμού της, την τεράστια ανεργία, την εξαθλίωση του πληθυσμού κοκ., μετά τα εγκλήματα της Τρόικας, η Ελλάδα δεν θα μπορούσε καν να επιβιώσει.

.

Επίλογος    

Δεν είμαστε δογματικά υπέρ του ευρώ, ούτε υποστηρίζουμε πως η κυβέρνηση είναι ικανή να αντιμετωπίσει τα σημερινά, μεγάλα προβλήματα της χώρας – ενώ προφανώς δεν μπορεί να καταπολεμήσει τη διαφθορά, αφού ένα μεγάλο μέρος της «φωλιάζει» μέσα στο δικό της κομματικό μηχανισμό.

Θεωρούμε όμως πως αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία όλων, είναι να πάψει το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της πατρίδας μας να υποφέρει άδικα - χωρίς κανένα λόγο και με καμία προοπτική.

Στα πλαίσια αυτά έχουμε την άποψη ότι, η πρώτη προτεραιότητα μας είναι η όσο το δυνατόν λιγότερο επώδυνη χρεοκοπία της Ελλάδας - η οποία πιστεύουμε πως είναι εντός του ευρώ, με τη συνεργασία των δύο μεγαλυτέρων πολιτικών κομμάτων της χώρας, τα οποία θα διαπραγματεύονταν την πτώχευση από κοινού, με τους πιστωτές.

Αφού συμβεί κάτι τέτοιο, τότε θα έχουμε όλο το χρόνο στη διάθεση μας να κάνουμε εκλογές, να ψηφίσουμε μία κυβέρνηση που θα μπορέσει να τιμωρήσει τους υπεύθυνους της ελληνικής τραγωδίας, κυρίως τους όποιους διεφθαρμένους πολιτικούς, καθώς επίσης να αποφασίσουμε εάν θα μείνουμε ή όχι μέσα στο ευρώ – εάν υποθέσουμε πως θα υπάρχει ακόμη.

.

Ο κ. Βασίλης Βιλιάρδος είναι ένας σύγχρονος οικονομολόγος, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου – όπου και δραστηριοποιήθηκε επαγγελματικά για αρκετά χρόνια, με ιδιόκτητες επιχειρήσεις.
Έχει γράψει το βιβλίο “Υπέρβαση Εξουσίας”, το οποίο αναφέρεται στο φορολογικό μηχανισμό της Γερμανίας, ενώ έχει  εκδώσει τρία βιβλία αναφορικά με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, με τον  τίτλο “Η κρίση των κρίσεων”.

Ασχολείται με τη συγγραφή οικονομικών αναλύσεων και βιβλίων, καθώς επίσης με την αξιολόγηση, με την αγοραπωλησία και με τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων, στην A.I.M. Services Ltd.
( e-mail: viliardos@analyst.gr )

Ειδικότητα: Mάκρο-οικονομικά / Πολιτική Οικονομία