ΣΤΟ ΧΕΙΛΟΣ ΤΟΥ ΓΚΡΕΜΟΥ

ΑΚΙΟΕ

του Κωστα Βεργόπουλου

O πρωην διοικητης της Τραπεζας της Ελλαδος Γεωργιος Προβοπουλος προσφατα εδηλωσε οτι υπηρξε σφαλμα στην πολιτικη της τελευταιας 5ετιας, επειδη τα δημοσια εσοδα αυξηθηκαν αποκλειστικα και μονον με την εμφαση στις φοροεπιδρομες, ενω παραμεληθηκε η «μονη ασφαλης οδος για την δημοσιονομικη ισοσκελιση» που ειναι οι περικοπες και  μειωση των δημοσιων δαπανων. Ατυχως για αυτον, οι διαβεβαιωσεις του ελεγχονται ως ανακριβεις σε αμφοτερατα σημεια: οι φοροεπιδρομες υπηρξαν βεβαιως και μαλιστα μεχρι κοινωνικα και οικονομικα ανυποφορου βαθμου, αλλα το βεβαιο ειναι οτι δεν αυξησαν τα δημοσια εσοδα, αντιθετα τα εμειωσαν. Απο την αλλη πλευρα, οι δημοσιες δαπανες οχι μονον δεν παρεμειναν αθικτες, οπως ατεκμηριωτα ισχυριζεται ο πρωην διοικητης, αλλα αντιθετως  εμειωθηκαν κατακορυφα μεσω πρωτοφανων και δραστικωτατων περικοπων.

Εντυπωσιαζει στη δημοσια συζητηση σχετικα με την βιωσιμοτητα του χρεους η αποσυνδεση του απο το πιο βασικο προβλημα που ηταν και παραμενει η βιωσιμοτητα της ελληνικης οικονομιας. Ενω για το πρωτο καταγραφονται «θερμες» ανταλλαγες αναμεσα στην κυβερνηση και στην αντιπολιτευση, για το δευτερο, ειδικωτερα για τον συσχετισμο μεταξυ των δυο, καθε αναφορα επιβλητικα απουσιαζει. Τοσο οι Ευρωπαιοι αξιωματουχοι, οπως ο Γερμανος Κλαους Ρεγκλιγκ, επικεφαλης του Ευρωπαικου Μηχανισμου Σταθεροτητος, οσο και Ελληνες ιθυνοντες συναδελφοι τους, διαβεβαιωνουν οτι ουδεις κινδυνος υπαρχει σχετικα με την βιωσιμοτητα του ελληνικου χρεους, τουλαχιστον κατα την προσεχη 10ετια. Ωστοσο, εαν ο ισχυρισμος ειναι σοβαρος, αυτο δεν θα ισχυει παρα μονον λογω του οτι μερος απο τις πληρωμες των ελληνικων χρεωλυσιων εχει ηδη μετατεθει στο μελλον κατα μια 10ετια. Μετα την ληξη αυτης της «περιοδου χαριτος», το προβλημα των πληρωμων του χρεους θα επανελθει και θα επικρεμαται και παλι δριμυτερο.

Επειτα, η χωρα δεν αντιμετωπιζει μονον την εξυπηρετηση του χρεους της, αλλα εξ ισου και μαλιστα πολυ πιο βασικα το προβλημα της επιβιωσης, σταθεροποιησης και ανακαμψης της. Δεν αρκει να εξασφαλιζεται η εξυπηρετηση των δανειων, αλλα απαιτειται και επιβαλλεται να επανελθει η χωρα σε ρυθμους θετικης αναπτυξης, ωστε η εξυπηρετηση του χρεους να μην αποβαινει αιτια της απωλειας της. Το χρεος να εξυπηρετειται απο το νεο και προσθετο εισοδημα και οχι πλεον απο τις αποταμιευσεις, τα περιουσιακα στοιχεια και την κοψοτιμης εκποιηση αυτων, απο την αποκατασταση της λειτουργιας της οικονομιας και οχι απο την αποσυνθεση της.

Οσοι, μεταξυ αυτων και ο Ελλην πρωθυπουργος, αποφαινονται θετικα και αβασανιστα για την βιωσιμοτητα του χρεους βασιζονται στο στατιστικο γεγονος οτι το πολυσυζητημενο πρωτογενες δημοσιονομικο πλεονασμα προσεγγιζει το 2,9% του ΑΕΠ το 2014, τεινοντας ετσι να ευθυγραμμισθει με το υψος των πληρωμων για τοκους, που εχουν κατελθει σε 3,23% του ΑΕΠ. Αυτο σημαινει οτι η αισιοδοξη αποψη εναποθετει τη βιωσιμοτητα του χρεους στην ικανοτητα της χωρας να πραγματοποιει πρωτογενη πλεονασματα, ωστε να μην απαιτειται προσθετος δανεισμος για τους τοκους. Ωστοσο, το κρισιμο ζητημα που ετσι παρασιωπαται ειναι το αντιτιμο που καταβαλλεται σε βαρος της ελληνικης οικονομιας προκειμενου να αποσπωνται απο αυτην πρωτογενη πλεονασματα. Μεχρι το 2013, το αντιτιμο ηταν η βαθια υφεση και η μαζικη ανεργια με αρνητικες επιδοσεις που φερουν την χωρα μας πρωτη στη Ευρωπη. Απο το τελος του 2014, προαναγγελλεται μακρα περιοδος οχι ανακαμψης ουτε σταθεροποιησης, αλλα στασιμοτητος για την ελληνικη οικονομια με ρυθμους αναμεσα σε 0 και 1%. Ακομη και αν το κυβερνητικο σεναριο για 3% πραγματοποιηθει στο μελλον, αυτο θα σημαινει στην πραξη

-0,23%, ενοσω οι πληρωμες μονον για τοκους θα παραμενουν στο σημερινο ελαχιστο οριο του 3,23%. Κατα συνεπεια, υπο τις παρουσες συνθηκες, οι πληρωμες για τοκους θα εξασφαλιζονται, χωρις παντως να μειωνεται το κεφαλαιο του χρεους, αφου για τα χρεωλυσια θα απαιτειται ακαταπαυστα προσθετος δανεισμος και περαιτερω εκτιναξη του συνολικου χρεους, με τιμημα την διαρκη εξωθηση, εγκατασταση και καθηλωση της χωρας στο χειλος του γκρεμου.

Εν τουτοις, τα πραγματα ειναι πολυ απλα και στοιχειωδη και θα επρεπε τελος παντων καποιος να τα παραδεχθει: ουδενα χρεος ειναι βιωσιμο, ενοσω τα επιτοκια δανεισμου παραμενουν ανωτερα του ρυθμου αναπτυξης της οικονομιας.  Με την προσφατη οδυνηρη εμπειρια της χωρας, η απλη κυβερνητικη προαγγελια της εξοδου απο το Μνημονιο με σκοπο τον δανεισμο απο τις αγορες απεφερε αυτοματη εκτιναξη των επιτοκιων μεχρι 9%. Ακομη και αν στο μελλον η εξοδος ειναι συμφωνημενη, υπο ευρωπαικες εγγυησεις και με προληπτικη πιστωτικη γραμμη στηριξης, δεν υπαρχει περιπτωση τα επιτοκια δανεισμου απο τις αγορες να ειναι κατωτερα του 3,23%, που επι του παροντος απορροφουν οι πληρωμες για τοκους. Οπωσδηποτε, τα επιτοκια της χρηματοδοτησης που παρεχεται μεσω του Μνημονιου ειναι κοντα στο 2,3%, ομως σε συνδυασμο με τα υψηλοτερα επιτοκια του παλαιοτερου δανεισμου, σημερα οι πληρωμες τοκων δεν κατερχονται κατω του 3,23% του ΑΕΠ. Για να υπαρξει σταθεροποιηση και πραγματικη ανακαμψη της ελληνικης οικονομιας απαιτειται ρυθμος οπωσδηποτε αισθητα ανωτερος του 3,23%, στοχος ιδιαιτερα δυσεπιτευκτος τοσο λογω της διαιωνιζομενης  λιτοτητος στο εσωτερικο της χωρας, οσο και λογω των εντονα υφεσιακων διεθνων και ιδιως ευρωπαικων συνθηκων. Ειτε η Ελλαδα βγει απο το Μνημονιο και απευθυνθει στις αγορες ειτε παραμεινει σε καθεστως ευρωπαικης «προστασιας», το κοστος του νεου δανεισμου της θα παραμενει σαφως και κατα πολυ υπερτερο του προβλεπομενου ρυθμου αναπτυξης της οικονομιας της, με αυτονοητη συνεπεια την διαρκη πιεση των επιτοκιων δανεισμου και την επιδεινουμενη βιωσιμοτητα του χρεους της. Για την χωρα μας δεν υπαρχει καμια απολυτως προοπτικη βιωσιμοτητος υπο τις σημερινες δανειακες δεσμευσεις και υποχρεωσεις της, εστω και αν οι πληρωμες των χρεολυσιων και των τοκων εξασφαλιζονται τοσο με την περιορισμενη «περιοδο χαριτος», που εχει ηδη παραχωρηθει, οσο και με τα αιμοσταγη πρωτογενη πλεονασματα, που συνεπαγονται την παραμονη της ελληνικης οικονομιας σε διαρκη καταστολη. Ενω μεχρι προ τινος, η κυβερνηση επαιρετο για δικη της εξοδο απο το Μνημονιο, δηλαδη την απαλλαγη της χωρας απο την επιτηρηση των δανειστων και την αντληση χρηματος ανευ ορων απο τις αγορες, σημερα αξιοθρηνητα καταληγει στα ακριβως αντιθετα αποτελεσματα: η επιτηρηση δεν σταματα, αλλα θα συνεχιζεται και μαλιστα ενισχυμενη, ενω παραλληλα το σχετικα φθηνο χρημα που επι του παροντος εξασφαλιζεται απο το Μνημονιο θα αντικατασταθει με κατα πολυ ακριβωτερο απο τις αγορες.

Τριτο και οχι λιγωτερο βασικο σημειο ειναι ο τροπος με τον οποιο αποσπωνται τα πρωτογενη πλεονασματα και οι μοιραιες επιπτωσεις τους στην σταθεροτητα και λειτουργια της ελληνικης οικονομιας. Παρα τις σαρωτικες φοροεπιδρομες της τελευταιας 4ετιας, τα δημοσια εσοδα δεν εχουν αυξηθει, αλλα εχουν μειωθει. Απο 59,2 δισεκατομμυρια ευρω το 2011, τοποθετουνται σε 59 δισεκατομμυρια το 2014. Εαν υπαρχει εδω κατι το «παραδοξο», ειναι αυτο που εχει ηδη επισημανθει απο την οικονομικη θεωρια και πρακτικη. Ενοσω οι φορολογικοι συντελεστες αυξανονται, οι εισπραξεις απο τους φορους δεν ακολουθουν ανοδικη πορεια, αλλα καθοδικη, λογω της επιβραδυνσης και καταρρευσης της οικονομικης δραστηριοτητος. Με την φοροσυντριβη των οικονομικων συντελεστων, επιχειρησεων και εργαζομενων, το ελληνικο κρατος, ενω δεν επετυχε να αυξησει τα εσοδα του, κατορθωσε ομως να καταβαραθρωσει την οικονομια, να εκτοξευσει την ανεργια και να υπονομευσει την φερεγγυοτητα των κοινωνικων ταμειων, με τελικη συνεπεια την δικη του αφερεγγυοτητα του εναντι των χρηματαγορων. Απο την αλλη πλευρα, εαν σημερα εμφανιζεται πρωτογενες πλεονασμα, αυτο δεν οφειλεται καθολου σε καμια απολυτως αυξηση εσοδων, αλλα απλα και μονον στην αγρια περικοπη των δημοσιων δαπανων, που απο 82 δισεκατομμυρια ευρω το 2011, εχουν συρρικνωθει σε 59,6 δισεκατομμυρια το 2014, με αυτονοητο απολογισμο την βαθια υφεση της οικονομιας. Το μυστικο του πρωτογενους πλεονασματος δεν ειναι οτι δηθεν ισχυροποιηθηκε η οικονομια, ωστε να αποδιδει πλεονασματα, αλλα αντιθετα οτι εξασθενισε μεχρι σημειου καταρρευσης, αφου το κρατος αφαιρει απο αυτην μεσω της περικοπης των δημοσιων δαπανων τουλαχιστον 22,4 δισεκατομμυρια ετησιως, που αντιστοιχουν σε 12,27% του ΑΕΠ, κατα την τελευταια 4ετια. Απο την αλλη πλευρα, θα πρεπει να ληφθει υποψη οτι, παρα την «περιοδο χαριτος» που εχει χορηγηθει απο το 2012, η εξυπηρετηση του εναπομενοντος χρεους απορροφησε κατα την τελευταια διετια 2013-2014 περιπου 18,8 δισεκατομμυρια ετησιως, που αντιστοιχουν σε 10,32% του ΑΕΠ. Με την ληξη της περιοδου χαριτος απο το 2024, προβλεπεται υπερδιπλασιασμος της εξυπηρετησης του χρεους, η οποια θα φθασει να απορροφα περισσοτερο απο 20,64% του σημερινου ΑΕΠ.  Ενοσω απο την ελληνικη οικονομια το κρατος αφαιρει σε ετησια βαση 12,27% του ΑΕΠ προκειμενου να καλυπτει τα ελλειμματα του και να πραγματοποιει πρωτογενη πλεονασματα, ενοσω παραλληλα η εξυπηρετηση του χρεους αφαιρει απο την χωρα 10,32% του ετησιου εισοδηματος της και 20,64% απο το 2024, ποιο μελλον και ποια διατηρησιμοτητα μπορει να εχει αυτη η πορεια της διπλης αφαιμαξης οχι μονον για την υπερχρεωμενη χωρα, αλλα και για την βιωσιμοτητα του χρεους και την εξασφαλιση των πιστωτων της, αλλα ακομη και την πιστοληπτικη της ικανοτητα με υποθετικο στοχο την αναχρηματοδοτηση του χρεους με χαμηλοτερα επιτοκια;

Οσοι ενδιαφερονται για την πραγματικη βιωσιμοτητα του χρεους, ειτε οφειλετες ειτε πιστωτες, θα πρεπει να γνωριζουν οτι αυτη προυποθετει την βιωσιμοτητα της χωρας και οτι η καθηλωση της στο τελμα των μακροχρονιων αφαιμαξεων υπονομευει αμφοτερες. Θα πρεπει επισης να γνωριζουν την βασικη και θεμελιωδη αρχη της οικονομιας συμφωνα με την οποια ουδεν χρεος ειναι εξυπηρετησιμο οταν τα επιτοκια αναχρηματοδοτησης του ειναι υπερτερα του ρυθμου αναπτυξης του εθνικου εισοδηματος της οφειλετριας χωρας. Ακομη και αν το χρεος θεωρηθει βιωσιμο με τεχνικους ορους, απο την στιγμη που η απολυτη και ανευ ορων προτεραιοτητα θα πρεπει να διδεται στη βιωσιμοτητα της χωρας, επιβαλλεται οχι μονον διαγραφη του μεγαλυτερου μερους του, οχι μονον προσθετη περιοδος χαριτος και οπωσδηποτε ρητρα αναπτυξης για την εξυπηρετηση στο μελλον του εναπομενοντος, αλλα ακομη και προσθετο πακετο οικονομικης ενισχυσης απο τους Ευρωπαιους εταιρους για την σταθεροποιηση και ανακαμψη, που αποτελουν τις μονες και απαρακαμπτες προυποθεσεις για την σταθεροτητα της χωρας τοσο στο εσωτερικο μετωπο οσο και στις διεθνεις σχεσεις και ιδιως στο σημερινο ευρωπαικο πλαισιο της. Τελικο συμπερασμα ειναι οτι οι Ευρωπαιοι εταιροι μας εχουν καθε συμφερον να αντιληφθουν και να ενεργησουν οχι μονον ως δανειστες, αλλα και ακομη περισσοτερο ως εταιροι. Υπο τις ισχυουσες συνθηκες, η χωρα μας απειλειται ακομη και στην απλη επιβιωση της. Οι Ευρωπαιοι εταιροι εχουν συμφερον, ακομη και στο ονομα της στοιχειωδους ευρωπαικης συνοχης, οχι μονον να διευκολυνουν την ικανοτητα αποπληρωμης και την πιστοληπτικη ικανοτητα της χωρας, αλλα και να αναγνωρισουν οτι απαρακαμπτη προυποθεση για αμφοτερα παραμενει η ανακαμψη και αναπτυξη της οικονομιας της. Αυτο το συμφερον μονον αυτοι ειναι σε θεση να το κατανοησουν και να το επιδιωξουν και ουδεις αλλος περα απο αυτους.