25 Χρόνια Μετά: Η «Ρουμανική Άνοιξη» της Τιμισοάρα Tvxs Αφιέρωμα

tvxs

Η Ρουμανία είναι μια τεράστια χώρα γεμάτη αντιθέσεις. Σύγχρονη και παραδοσιακή ταυτόχρονα, αγροτική αλλά και βιομηχανική, βαλκανική αλλά και κεντροευρωπαϊκή, φτωχή αλλά και με θύλακες εκθαμπωτικού πλούτου. Η Ρουμανία συμπυκνώνει ίσως όλη την κακοδαιμονία αλλά και όλο το δυναμισμό των Βαλκανίων και γι’ αυτό αποτελεί πυξίδα για το μέλλον ολόκληρης της περιοχής. Ειδικά η Τιμισοάρα: η πόλη όπου ξεκίνησε το 1989 η Επανάσταση του Ρουμανικού λαού, ανοίγοντας έτσι μια νέα σελίδα στην ιστορία ολόκληρης της Ευρώπης...

του Γιώργου Στάμκου

Με πληθυσμό που ξεπερνά τις 300.000 κατοίκους η Τιμισοάρα είναι η πιο Δυτική πόλη της Ρουμανίας. Δυτική όχι μόνο γεωγραφικά, αλλά και πολιτιστικά. Μια πόλη ανοικτή προς την Πανονική πεδιάδα και τις πολιτιστικές επιρροές της Κεντρικής Ευρώπης. Καθόλου τυχαίο που εδώ ξεκίνησε και η ρουμανική “Επάνασταση του 1989” που έριξε το καθεστώς Τσαουσέσκου κι έφερε τη Δημοκρατία στη χώρα.

Πόλη γοητευτική, αν και κάπως μελαγχολική, σχεδόν κάθε γωνιά της Τιμισοάρα αφηγείται μια μακραίωνη και γεμάτη γεγονότα ιστορία, που είναι περισσότερο κεντροευρωπαϊκή.

Η Τιμισοάρα ήταν παραδοσιακά μια πολυεθνική πόλη. Σήμερα ο πληθυσμός της αποτελείται κατά 85% από Ρουμάνους, 10% από Ούγγρους, ενώ υπάρχουν και σημαντικές μειονότητες Γερμανών, Σέρβων, Σλοβάκων και Ρομά.

Η πρωτεύουσα του εύφορου Μπάνατ (Βανάτο), περηφανεύεται ακόμη για το γεγονός πως ήταν η πρώτη πόλη της ηπειρωτικής Ευρώπης, που το 1884 νίκησε το σκοτάδι ηλεκτροφωτίζοντας τους δρόμους της. Καμαρώνει επίσης επειδή είναι η πρώτη πόλη της Ρουμανίας στην οποία κυκλοφορούσαν τραμ ήδη από το μακρινό 1867.

Απο την εποχή της ένταξής της στην Αψβουργική Αυτοκρατορία, το 1716, η Τιμισοάρα φιλοδοξούσε να γίνει μια «μικρή Βιέννη». Το 1761 δημιουργήθηκε το πρώτο θέατρο, που αργότερα εξελίχθηκε σε χώρο όπερας, την οποία και λάτρεψαν οι κάτοικοι αυτής της κοσμοπολίτικης πόλης. Όλα αυτά τα χρόνια της λειτουργίας της η Όπερα της Τιμισοάρας έχει να επιδείξει ένα πλουσιότατο έργο, με χιλιάδες παραστάσεις, και μια φήμη που έχει ξεπεράσει προ πολλού τα όρια της Ρουμανίας..
Δύο δεκαετίες μετάβασης από τον κομμουνισμό στον καπιταλισμό, αλλά και η είσοδος της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2007, δεν άλλαξαν και πολλά στο βιοτικό επίπεδο, αλλά και στην αβεβαιότητα που βιώνει ο ρουμανικός λαός.

Η Τιμισοάρα ήταν η πατρίδα πολλών χιλιάδων Γερμανών Σουηβών του Μπανάτου, που είναι σήμερα ιδιαίτερα περήφανοι διότι ο νέος πρωθυπουργός της Ρουμανίας εξελέγη ο Klaus Iohannis, ένας ομοεθνής Σάξονας της Τρανσυλβανίας. Στην κουλτούρα τους η μπύρα και η μπυραρία έπαιζαν κεντρικό ρόλο. Παλιές εικόνες με σβέρκους λιπαρούς, προγούλια που τραμπαλίζουν απ’ το γέλιο, φάτσες κοκκινωπές από μπύρα και χαχανητά, θυμίζουν γιατί ο θεός Διόνυσος θα μπορούσε να είναι κάλιστα και ο «θεός της μπύρας».

H Eπανάσταση της Τιμισοάρα και οι Μνήμες της

Η Ρουμανία, όπως και οι άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, σημαδεύτηκε από μισόν αιώνα κομουνιστικού βίου που επηρέασε καθοριστικά τη ζωή των Ρουμάνων.
Είναι αξιοθαύστη η υπομονή που επέδειξε ο Ρουμανικός λαός από το 1945 ως το 1989, στερούμενος όχι μόνον τις δημοκρατικές του ελευθερίες, αλλά και βασικά καταναλωτικά αγαθά. Ειδικά τα τελευταία χρόνια του Καθεστώτος Τσαουσέσκου η καταπίεση έγινε μεγαλύτερη και οι στερήσεις σκληρές, με περιορισμό της κατανάλωσης θέρμανσης και ρεύματος, προκειμένου να αποπληρωθεί όλο το εξωτερικό χρέος της χώρας. Κι ενώ στο Βουκουρέστι ο λαός υπέμενε αδιαμαρτύρητα, στη Δυτικότροπη Τιμισοάρα υπόβοσκε πάντα η φλόγα της αντίστασης...

Η Τιμισοάρα ήταν πάντα η πύλη της Ρουμανίας προς τη Δύση. Ο χαρακτήρας της ήταν κοσμοπολίτικος και οι κάτοικοί της προοδευτικοί. Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως σ’ αυτή την πόλη ξεκίνησε και η Επανάσταση του Δεκεμβρίου του 1989, η οποία ανέτρεψε το καθεστώς Τσαουσέσκου.

Στις 16 Δεκεμβρίου του 1989 πλήθη κατοίκων της Τιμισοάρα συγκεντρώθηκαν έξω από την Καλβινιστική Εκκλησία για να υποστηρίξουν τον πάστορα Τόκες Λάζλο, που λόγω των απόψεων του, ήταν ανεπιθύμητος για το καθεστώς Τσαουσέσκου. Οι διαμαρτυρίες αυτές πήραν σύντομα το ρυθμό χιονοστοιβάδας...

Οι διαδηλώσεις ήταν καθημερινές και εκατό χιλιάδες άνθρωποι ήταν μονίμως στους δρόμους φωνάζοντας κατά του τυραννικού καθεστώτος Τσαουσέσκου. Κατέλαβαν την πλατεία αλλά και το κτίριο της Όπερας, που αμέσως έγινε το «στρατηγείο» τους απ’ όπου απεύθυναν διακηρύξεις στο ρουμανικό λαό.

Το καθεστώς Τσαουσέσκου επιχείρησε να καταστείλει βίαια τη λαϊκή εξέγερση, με τη περιβόητη Σεκιουριτάτε να πυροβολεί ανεξέλεγκτα τους διαδηλωτές. 1.100 άνθρωποι σκότώθηκαν κι απ’ αυτούς οι 153 μόνον στην Τιμισοάρα. Για να τιμήσουν τη μνήμη τους οι κάτοικοι της πόλης έστησαν πολλά «μνημεία της επανάστασης», που θυμίζουν πως ο δρόμος για την Ελευθερία και τη Δημοκρατία είναι σχεδόν πάντα βαμμένος με το αίμα αγωνιστών.

Η μνήμη των αγώνων και των θυσιών πρέπει να παραμένει ζωντανή και για να εμπνέει. Μια επίσκεψη «Μουσείο Μνήμης της Επανάστασης», όπου ο διευθυντής του, Δρ. Τράιαν Όρμπον, μπορεί να σας ξεναγήσει π.χ. στην έκθεση με τις παιδικές ζωγραφιές, που είναι εμπνευσμένες από την Επανάσταση του 1989. Σε διάφορα σημεία της πόλης, όπου έχουν στηθεί μνημεία για τους «μάρτυρες» της Επανάστασης του 1989, το καθένα εκ των οποίων έχει τη δική του ιστορία για να διηγηθεί...

Οι ηγέτες της επανάστασης του 1989, αν και ενέπνευσαν και ξεσήκωσαν τον ρουμανικό λαό, δεν αξιοποιήθηκαν από τη μεταδικτατορική κυβέρνηση του Βουκουρεστίου, αλλά σκόπιμα περιθωριοποιήθηκαν, ενώ αντίθετα πολλοί αξιωματικοί της Σεκιουριτάτι έγιναν διευθυντές επιχειρήσεων.

Η «Επανάσταση του 1989» και η θυσία τόσων ανθρώπων έχει εμπνεύσει πολλούς καλλιτέχνες της Τιμισοάρα. Μπορεί να το δει αυτό κανείς στην υπαίθρια έκθεση του γλύπτη Άντρει Γιέτζα, που βρίσκεται έξω από τη γκαλερί της συζύγου του Σορίνα Γιέτζα, που είναι γεμάτη από τα έργα του καλλιτέχνη -Μορφές σκυθρωπές και σοβαρές, που παραπέμπουν στα πάθη του Ιησού...

Μετά την Επανάσταση του 1989 η κλειστή ρουμανική οικονονομία άνοιξε προς την οικονομία της αγοράς, κι εφαρμόστηκε μια «θεραπεία-σοκ» με μαζικές ιδιωτικοποιήσεις κρατικών επιχειρήσεων και απολύσεις εργαζομένων. Ο ρουμανικός λαός αιφνιδιάστηκε από τις ραγδαίες αλλαγές κι ακόμη δεν συνέλθει.

Η οικονομική ανάπτυξη της πόλης οδήγησε σε αύξηση της προσφοράς καταναλωτικών αγαθών και στη δημιουργία μεγάλων εμπορικών κέντρων, σε σύγχρονους «ναούς του καπιταλισμού» αφιερωμένο στη «θεά της κατανάλωσης», την οποία προσκυνούν καθημερινά χιλιάδες Ρουμάνοι καταναλωτές.

Τα εμπορικά κέντρα και η απατηλή λάμψη του καπιταλισμού έχουν πλέον κατακτήσει κι αυτή την πρώην κομμουνιστική χώρα. Ζώντας σε μια κατανωτική δημοκρατία ο ρουμανικός λαός, παρά τη μυθική του αυτάρκεια, έχει κι αυτός υποβιβαστεί σε «targetgroup», με τους πολίτες να θεωρούνται πλέον καταναλωτές.

25 χρόνια μετά η Τιμισοάρα, παραμένει μια όμορφη αλλά μελαγχολική πόλη του ρουμανικού Μπανάτου, όπου η ζωηρόχρωμη ρουμανική διακόσμηση εναλλάσσεται με τον βαρύ ουγγρικό εκλεκτικισμό. Εδώ, όπου ο αέρας της Ελευθερίας φύσηξε για πρώτη φορά με την Επανάσταση του 1989. Σε κάθε περίπτωση η Τιμισοάρα είναι μια πόλη-σύμβολο του αγώνα των λαών απέναντι σε κάθε μορφή τυραννίας.

* Ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι συγγραφέας και δημιουργός του περιοδικού Ζενιθ (www.zenithmag.wordpress.com)