Το 7ετές ομόλογο των 2,5 δις με επιτόκιο 1,9% - και η κανονικότητα

Ινφογνώμων Πολιτικά

Πριν λίγες μέρες η κυβέρνησή μας πούλησε στις ιδιωτικές αγορές ένα 7ετές ομόλογο 2,5 δις με σημαντικά χαμηλότερο επιτόκιο απ’ ότι τις προηγούμενες φορές. Επιτόκιο 1,9% είναι πρακτικά το ίδιο με το 1,8% που πληρώνουμε κατά μέσο όρο για να όλο το δημόσιο χρέος μας, ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη.[1] Τα ΜΜΕ αλλά και ο Μητσοτάκης ανακοίνωσαν αυτό το γεγονός ως μεγάλη επιτυχία και απόδειξη ότι είμαστε πλέον μια αξιόπιστη χώρα. Εδώ ποια νομίζω είναι η αλήθεια:

Κατ’ αρχάς είναι ένα καλό νέο με την έννοια ότι ο μεγάλος κίνδυνος που έχουμε μπροστά μας είναι μια νέα χρεοκοπία, και με αυτό το νέο δεδομένο ίσως την αποφύγουμε στο προσεχές μέλλον. Για να μην χρεοκοπήσουμε ξανά πρέπει 1) να πληρώνουμε 6 δις το χρόνο για τόκους (εξού η ανάγκη 3,5% πρωτογενούς πλεονάσματος όσο έχουμε ΑΕΠ κάτι παρακάτω των 200 δις – σήμερα είναι περί τα 185 δις), και 2) να δανειζόμαστε στις αγορές κατά μέσο όρο 7 δις το χρόνο για να πληρώνουμε παλαιότερα χρεολύσια. Αν τα καταφέρουμε το δημόσιο χρέος δεν θα μειωθεί σε απόλυτους αριθμούς, όμως όσο έχουμε ανάπτυξη τόσο θα μειώνεται ως ποσοστό του ΑΕΠ. Με την ανεμική ανάπτυξη που ακόμα και οι αισιόδοξοι προβλέπουν αυτό σημαίνει ότι να παραμείνουμε για χρόνια στην άκρη του γκρεμνού ως προς τον κίνδυνο χρεοκοπίας.[2] Και ο λόγος της ανεμικής ανάπτυξης είναι ότι εμείς δεν κάναμε μεταρρυθμίσεις (ούτε στα δημοσιονομικά ούτε στην διόρθωση των δομικών στρεβλώσεων) και έτσι παραμένουμε στις τελευταίες θέσεις παγκοσμίως ως τους δείκτες επιχειρηματικότητας.

Που είναι λοιπόν το καλό νέο; Το καλό νέο έγκειται στο ότι, όπως φαίνεται, αυτοί που μας έδωσαν τα 2,5 δις υπολογίζουν ότι η χώρα μας δεν θα χρεοκοπήσει τα επόμενα 7 χρόνια. Λέω “όπως φαίνεται” διότι δεν γνωρίζω τις λεπτομέρειες της σύμβασης και τι εξασφαλίσεις μπορεί να περιέχει - ούτε το ακριβές κόστος για τον φορολογούμενο. Επίσης οι εταίροι (που είναι οι μακράν μεγαλύτεροι δανειστές μας) έχουν συμφωνήσει σε αναβολή είσπραξης και τόκων και χρεολυσίων, το οποίο επίσης μειώνει την πιθανότητα νέας χρεοκοπίας. Και το έχουν κάνει επανειλημμένα, και τον Νοέμβρη 2012 επί Σαμαρά και τον Ιούνιο του 2018 επί Τσίπρα.[3] Οπότε η φαινομενική “αξιοπιστία” της χώρας μπορεί να εξαρτάται περισσότερο από την ποιότητα των συμφωνιών με τους εταίρους παρά από τα δεδομένα της ελληνικής οικονομίας.

Από την άλλη δεν είναι ότι πάντα οι αγορές υπολογίζουν σωστά. Κάθε άλλο: ήταν ακριβώς οι λανθασμένοι υπολογισμοί των χρηματοπιστωτικών αγορών που πυροδότησαν την παγκόσμια κρίση του 2007-2008 που κόστισε τρισεκατομμύρια στους φορολογούμενος των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Εξού και η θεσμοθέτηση στην ΕΕ αυστηρών ελέγχων των χρηματοπιστωτικών αγορών.[4]

Τώρα τα κακά νέα. Σε μια παγκοσμιοποιημένη και ανταγωνιστική οικονομική πραγματικότητα αυτό που μετράει είναι η σύγκριση με άλλα συγκρίσιμα κράτη. Και όπως βλέπουμε στο γράφημα παρακάτω και στο θέμα των επιτοκίων τα έχουμε πάει εξαιρετικά χειρότερα απ’ ότι άλλα κράτη του ευρωπαϊκού νότου που επίσης ζήτησαν μνημόνιο. Βγάζει μάτι η σύγκριση με την Πορτογαλία όπου, όπως και στην Ελλάδα, δεν χρεοκόπησαν οι τράπεζες αλλά το δημόσιο. Και όπως βλέπουμε οι τόκοι που πληρώνουν σήμερα Πορτογαλία και Ισπανία είναι πρακτικά μηδέν. Οπότε το 1,9% ξαφνικά χάνει την λάμψη του. Αν αντί να παρασυρθούμε από το αντιμνημόνιο που δημιούργησε ο Σαμαράς το 2010 τα είχαμε καταφέρει τόσο καλά όσο η (μη παραδειγματική) Πορτογαλία τότε και εμείς θα είχαμε μηδαμινά επιτόκια. Το 1,9% του ομολόγου 2,5 δις σημαίνει ότι τα επόμενα 7 χρόνια θα πληρώσουμε 330 εκατομμύρια τόκους που θα βγουν από το πρωτογενές πλεόνασμα, δηλαδή από την τσέπη μας. Και τα τελευταία 5 χρόνια το ΑΕΠ της Πορτογαλίας αυξήθηκε κατά 18% ενώ το δικό μας κατά 2%.[5] Οπότε δεν είναι ότι πάμε καλά και γυρίσαμε στην κανονικότητα. Το να έχει μειωθεί η πιθανότητα χρεοκοπίας τα επόμενα χρόνια και μάλιστα για λόγους που πιθανώς δεν έχουν να κάνουν με την οικονομία μας, δεν λέγεται “κανονικότητα”.

Στο ίδιο γράφημα βλέπουμε ότι τα επιτόκια σε όλη τον ευρωπαϊκό νότο ήταν χαμηλά και μειώνονται σταθερά μετά τον Οκτώβρη του 2018 (τότε ο Σύριζα μας έλεγε ότι ήταν λόγω της δικής του καλής διακυβέρνησης). Με εξαίρεση την Ιταλία όπου τον Μάιο του 2018 δημιουργήθηκε κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον λαϊκιστή και άρα αντιευρωπαϊστή Salvini, και τα επιτόκια των ιταλικών ομολόγων αμέσως τετραπλασιάστηκαν. Βλέπουμε άλλη μια φορά ότι οι λαοί πληρώνουν πολύ ακριβά τους λαϊκιστές πολιτικούς. Αλλά και στην Ιταλία τα επιτόκια μειώνονται σταθερά μετά τον Οκτώβρη του 2018. Μειώθηκαν σταθερά και στην Ελλάδα (και πρόσφατα η ΝΔ μας είπε ότι ήταν λόγω της δικής της νίκης στις ευρωεκλογές [6]).

Τέλος το άρθρο απ’ όπου αντέγραψα το γράφημα [7] δίνει μια εξήγηση του γιατί τα ευρωπαϊκά επιτόκια έχουν μειωθεί τόσο. Και ειδικότερα γιατί τα επιτόκια ομολόγων των ΗΠΑ (με εξαιρετική αξιολόγηση) να έχουν υψηλότερους τόκους από τα ελληνικά ομόλογα (των οποίων η αξιολόγηση δεν είναι πια “σκουπιδιών” αλλά παραμένει πολύ χαμηλή). Ο λόγος που αναφέρεται (και μου ακούγεται σωστός) είναι ότι όλοι περιμένουν την αξία του δολαρίου να μειωθεί σημαντικά σε σχέση με του ευρώ.[8] Τα επιτόκια δανεισμού πιέζονται προς τα πάνω όταν οι δανειστές υπολογίζουν ρίσκο χρεοκοπίας (δηλαδή ότι μπορεί να χάσουν τα λεφτά τους), αλλά πιέζονται προς τα κάτω όταν οι δανειστές υπολογίζουν κέρδη παρά το χαμηλό επιτόκιο. Εδώ λοιπόν τι συμβαίνει στην σημερινή συγκυρία: Οι ΗΠΑ είναι πλημμυρισμένες με δολάρια, και μεγάλοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί τα αλλάζουν με ευρώ και αγοράζουν ομόλογα της ευρωζώνης, υπολογίζοντας ότι σε 5 ή 10 χρόνια όταν ωριμάσουν αυτά τα ομόλογα και πάρουν πίσω το κεφάλαιό τους σε ευρώ θα το αλλάξουν πίσω σε δολάρια των οποίων η συναλλαγματική τιμή θα έχει μειωθεί σημαντικά, και έτσι σε δολάρια θα έχουν ένα μεγάλο κέρδος (που θα είναι σημαντικά πάνω του πληθωρισμού, ο οποίος για άλλους λόγους στις ΗΠΑ παραμένει χαμηλός).

Αν αυτή η εξήγηση είναι σωστή (και μου φαίνεται σωστή) τότε έχουμε το εξής δίδαγμα. Ένα κράτος (ή σύνδεσμος κρατών όπως η ευρωζώνη) κερδίζει όχι μόνο όταν έχει συνετή οικονομική πολιτική, αλλά και όταν οι άλλοι έχουν μια ανεύθυνη οικονομική πολιτική. Αντίστροφα, η ανεύθυνη οικονομική πολιτική στις ΗΠΑ βοηθάει την Ευρώπη που στο παγκόσμιο ταμπλό είναι ένας από τους σημαντικούς ανταγωνιστές της.[9] (Θυμάμαι και γελάω ο εθνικός καραγκιόζης (που πρόσφατα μπήκε στην ελληνική βουλή ως πρόεδρος κόμματος) ήδη από το 2013 δημοσίευε και ξαναδημοσίευε άρθρα προβλέποντας ότι σε λίγους μήνες η Ευρωζώνη θα καταρρεύσει - εκτός, βεβαίως βεβαίως, αν η Ευρωζώνη αλλάξει πορεία και εφαρμόσει τις δικές του καινοτόμες ιδέες.) Ένα δεύτερο παρεμφερές δίδαγμα είναι ότι όπως οι παράλληλες πορείες στο γράφημα αποδεικνύουν κάθε κράτος που είναι μέλος της ευρωζώνης παίρνει μέρος στην γενική εξέλιξη των πραγμάτων. Το νόμισμα παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο ιδίως για τις αγορές που δανειοδοτούν κυβερνήσεις.

Τώρα το άρθρο όπου διάβασα αυτή την εξήγηση είναι του Μαίου 2019. Από τα στοιχεία για το ποιοι τώρα τον Ιούλιο αγόρασαν το ελληνικό ομόλογο με 1,9% επιτόκιο προκύπτει ότι μόνο το 4% ήταν από τις ΗΠΑ. Σημαίνει αυτό ότι η εξήγηση είναι λάθος; Όχι απαραιτήτως καθώς ένα τεράστιο ποσοστό του ελληνικού ομολόγου, το 33%, αγοράστηκε από επενδυτές του Η.Β. Είναι γνωστό ότι λόγω της πιθανότητας άτακτης εξόδου από την ΕΕ (το λεγόμενο hard Brexit) μεγαλώνει το ρίσκο απότομης μείωσης της αξίας τη στερλίνας, και αυτό αν μη τι άλλο μοιάζει να στηρίζει την εξήγηση που δίνει το άρθρο. Δηλαδή ότι επενδυτές εκτός ευρωζώνης αγοράζουν με χαμηλά επιτόκια μακροχρόνια ομόλογα σε ευρώ υπολογίζοντας ότι το δικό τους νόμισμα θα χάσει την αξία του το οποίο θα τους επιτρέψει να κατασκευάσουν μεγάλα κέρδη όταν τα ομόλογα αποπληρωθούν. Ακόμα και αν τα αγοράσουν στην δευτερογενή αγορά πιο ακριβά από την ονομαστική τους αξία (και έτσι με φαινομενικά αρνητικά επιτόκια).

Ωραία και ενδιαφέροντα όλα αυτά, αλλά ποιο είναι το συμπέρασμα; Το συμπέρασμα είναι ότι πιθανώς τα επόμενα χρόνια η Ελλάδα θα συνεχίσει να σέρνεται συνεχίζοντας να βλέπει το τραίνο της ευρωπαϊκής ευημερίας να απομακρύνεται όλο και περισσότερο.[5] Η νέα κυβέρνηση φαίνεται αποφασισμένη να *μην* αλλάξει τα μεγάλα στραβά αλλά να διατηρήσει το σύστημα του πελατειακού κρατισμού, ελπίζοντας ότι με πολλές ήπιες παρεμβάσεις τα πράγματα θα βελτιωθούν κάπως και η ίδια θα μακροημερεύσει. Όμως σημαντικές επενδύσεις δεν θα έρθουν διότι κανείς όταν έχει επιλογή δεν θα επενδύσει σε ένα κράτος όπου πέραν όλων των άλλων στρεβλώσεων τα εισπρακτικά μέτρα της κυβέρνησης είναι 10 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ υψηλότερες απ’ ότι σε εναλλακτικά ευρωπαϊκά κράτη.[11] Μεγάλοι επενδυτές θα έρθουν μόνο εκείνοι που ψάχνουν μια αρπαχτή (π.χ. στο Ελληνικό) ή έχουν κάποιο στρατηγικό στόχο (όπως η Κίνα στον Πειραιά). Και οι μικρομεσαίοι Έλληνες (από τους οποίους εξαρτάται η ουσιαστική ανάπτυξη) θα συνεχίσουν να φεύγουν στο εξωτερικό παίρνοντας μαζί τους το χρηματικό ή προσωπικό τους κεφάλαιο. Αλλά θα μένουν οι κρατικοδίαιτοι συνεχίζοντας με την αυταπάτη ότι το κράτος είναι ένα λεφτόδενδρο.

Και ενώ αναφέρεται συχνά το καλό νέο του ομολόγου με 1,9% επιτόκιο, λιγότερο συζητείται το δεδομένο ότι κυβέρνηση Σύριζα με πελατειακές προσλήψεις και παροχές και ήδη είχε ήδη πέσει πίσω από τους δημοσιονομικούς στόχους. Και, το χειρότερο, η νέα κυβέρνηση ΝΔ σε μόλις 10 μέρες εξουσίας έτρεξε να κάνει το ίδιο αυξάνοντας περαιτέρω τις πελατειακές προσλήψεις και παροχές. Ο Γιώργος Μπιλλίνης υπολογίζει ότι τις αυξήσεις του Σύριζα σε 2,2 δις σε ετήσια βάση, και της ΝΔ ήδη σε περίπου 1 δις επιπλέον.[11] Αυτά χωρίς να υπολογίσουμε τα αναδρομικά των συντάξεων που οι σοφοί δικαστές μας αποφάσισαν πρέπει επίσης να πληρωθούν.

Σημειώσεις:

[1] Εδώ οι αριθμοί της Eurostat ως προς τα επιτόκια δημόσιου χρέους το 2018https://www.facebook.com/antiantimnimonio/photos/3407467252612101/

[2] Ονομαστικά το χρέος μας σήμερα είναι περί το 182% του ΑΕΠ. Όμως αν συνυπολογίσει κανείς το μαξιλαράκι τότε στην πραγματικότητα το χρέος μας είναι περίπου στο 160%. Πράγματι η Eurostat προβλέπει ότι το 2020 το χρέος θα έχει μειωθεί σημαντικά στο 167%. Ελπίζω η νέα κυβέρνηση – αν μακροημερεύσει - να μην πουλήσει την προγραμματισμένη μείωση ως μεγάλη δική της επιτυχία.

[3] Από την μια θεωρώ πολιτικά ανέφικτο οι εταίροι να συμφωνήσουν σε τέταρτο μνημόνιο. Από την άλλη κάνουν ότι μπορούν για να αποφύγουν μια νέα χρεοκοπία και την ανάγκη τέταρτου προγράμματος μνημονιακή βοήθειας. Εξού όχι μόνο έχουν μειώσει εξαιρετικά τους τόκους αλλά συνέχεια αναβάλουν πληρωμές (που σημαίνει ότι λόγω πληθωρισμού στο τέλος σε αγοραστική αξία μπορεί να πληρώσουμε λιγότερα απ’ ότι μας δάνεισαν, δηλαδή οι “τοκογλύφοι” εταίροι να έχουν αρνητικούς τόκους). Διαβάστε εδώ την δήλωση του Eurogroup του Ιουνίου 2018 https://www.consilium.europa.eu/…/eurogroup-statement-on-g…/

[4] Πολλοί θεωρούν ότι τα μεγάλα συμφέρονται που χρηματοδότησαν (εν πολλοίς παρανόμως) το Brexit στο Η.Β. είχαν ως γενικό κίνητρο να αποφύγουν τους ελέγχους που θεσμοθετεί η ΕΕ. Όχι μόνο ως προς το “πειρατικό” χρηματοπιστωτικό τομέα αλλά και π.χ. ως προς την πάταξη της μεγάλης φοροδιαφυγής των υπερεθνικών εταιριών. Ως προς το τελευταίο δείτε το πολύ σημαντική ευρωπαϊκή οδηγία που μπήκε σε ισχύ την 1.1.2019 https://ec.europa.eu/…/anti…/anti-tax-avoidance-directive_en (Κατά τα άλλα οι ντόπιοι αντιμνημονιακού μπουρδολόγοι χάρηκαν με το Brexit ως απόδειξη του πόσο η ΕΕ “καταπιέζει τους λαούς”.)

[5] Εδώ η πορεία του ΑΕΠ της χώρας σε σύγκριση με την Πορτογαλία και με την Ευρωζώνηhttps://web.facebook.com/antiantimnimonio/photos/3330765216948972/

[6] Έχω ένα άρθρο γι’ αυτό το θέμα εδώ https://www.facebook.com/dimiourgia…/posts/2284330774970173/

[7] Στο MarketWatch http://bit.ly/5yGreece

[8] Οι ΗΠΑ δανείζονται και τυπώνουν χρήμα λες και δεν υπάρχει αύριο (ενώ υπολογίζεται ότι την διετία 2019-2020 το δημόσιο χρέος της Ευρωζώνης θα μειωθεί από το 87% στο 83% του ΑΕΠ, στις ΗΠΑ θα αυξηθεί από το 106% στο 110%, πηγή πίνακας 78 εδώ http://bit.ly/EUannex2018b (και αυτό παρά την ονομαστικά μεγάλη ανάπτυξη). Και από πάνω οι ΗΠΑ έχουν μπει σε μια τροχιά προστατευτισμού που θεωρείται σίγουρο θα πλήξει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της. Σε σύγκριση με τις ΗΠΑ η οικονομική πολιτική της Ευρωζώνης είναι πολύ πιο συνετή.

[9] Το ότι οικονομικά οι ΗΠΑ είναι πολύ ισχυρότεροι και πάνε πολύ καλύτερα από την Ευρώπη είναι μύθος. Ακόμα και χωρίς το Η.Β. οι ΗΠΑ δεν είναι οικονομικά πιο ισχυροί από την ΕΕ (δείτε τα στοιχεία εδώ https://web.facebook.com/antiantimnimonio/photos/2919481544744010/ ). Και η σύγκριση των αριθμών μεταξύ ΗΠΑ και Ευρωζώνης αποδεικνύουν πόσο πιο υγιείς είμαστε εμείς (εδώ μια ανάλυση βασισμένη σε στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ https://web.facebook.com/notes/1763060397052803 ).

[10] Δείτε τα γραφήματα εδώ https://www.iefimerida.gr/…/eptaetes-omologo-maziki-prosele…

[11] Εδώ μια ανάλυση των εισπρακτικών πολιτικών σε μια σειρά συγκρίσιμων ευρωπαϊκών κρατών https://www.facebook.com/dimiourgiaxana/posts/2328699190533331

[12] Εδώ η ανάρτησή του https://www.facebook.com/billinisg/posts/10215266999292712

Διανέλος Γεωργούδης, μέλος της Εθνικής Επιτροπής της ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΞΑΝΑ

blog: http://mnimonio.info

προσωπικός τοίχος: http://georgoudis.com

προσωπική σελίδα: https://www.facebook.com/Διανέλος-Γεωργούδης-308368130058003/

twitter: @DianelosG