Βασανίζομαι: Η λιτότητα σαν έγκλημα κατά της ανθρωπότητας

Νέα Κρήτη

του Άρη Χατζηστεφάνου

Αν σας καλούσαν να επιλέξετε εάν θέλετε να κόψουν τη σύνταξη της γιαγιάς σας ή να την βασανίσουν για μερικές ημέρες στα κεντρικά της Αλεξάνδρας, τι θα διαλέγατε; Η απάντηση εξαρτάται προφανώς από τα αισθήματα που τρέφετε για τη γιαγιά και… το ύψος της σύνταξης. Αρκετοί δικηγόροι πάντως υποστηρίζουν ότι από νομικής απόψεως δεν υπάρχει καμία διαφορά. Η ακραία πολιτική λιτότητας, λένε, δεν είναι πλέον βάσανο. Είναι βασανιστήριο.

Πριν από σχεδόν ενάμιση χρόνο ηλικιωμένοι ομογενείς από την Αλβανία είδαν στα γραμματοκιβώτιά τους μια ειδοποίηση από τον ΟΓΑ που τους ανακοίνωνε ότι η σύνταξή τους θα διακοπεί αναδρομικά από την 1 Ιανουαρίου του 2013 καθώς λάμβαναν σύνταξη και από την Αλβανία. Λογικό θα υποθέσει κάποιος. Το πρόβλημα ήταν ότι η αλβανική σύνταξη έφτανε μετά βίας τα 100 ευρώ ενώ μετά την αφαίρεση της εισφοράς ασθενείας έπεφτε στο μισό.

Το ελληνικό κράτος, δηλαδή, έκρινε ότι υπάρχουν πολίτες του οι οποίοι μπορούν να επιβιώνουν με 50 ευρώ το μήνα. Το μόνο ιστορικό προηγούμενο ανάλογης συμπεριφοράς σε ηλικιωμένους πρέπει να ήταν το λεγόμενο «Κείον Νόμιμον», το εθιμικό δίκαιο που επικρατούσε δηλαδή στην Αρχαία Κέω (Τζια) και καλούσε τους γέροντες, που δεν μπορούσαν να εργαστούν, να αυτοκτονούν πίνοντας κώνειο.

Όπως ήταν αναμενόμενο, η σύγχρονη μορφή «ευθανασίας» των ηλικιωμένων, που εφαρμόζει η κυβέρνηση - Σαμαρά Βενιζέλου, έφτασε στον Συνήγορο του Πολίτη. Και ενώ όλοι θα περίμεναν μια τυπική σύσταση προς την κυβέρνηση η έκθεση του συνηγόρου έκρινε ότι το ελληνικό κράτος καταπατά (μεταξύ άλλων) και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και συγκεκριμένα το άρθρο 3 που ορίζει ότι «κανένας άνθρωπος δεν επιτρέπεται να υποβληθεί σε βασανιστήρια ή σε απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση».

Αν και το συγκεκριμένο άρθρο (μαζί με το άρθρο 2 για το δικαίωμα στη ζωή) χρησιμοποιείται συνήθως σε περιπτώσεις κρατουμένων, που πέφτουν θύματα βασανισμού και εξευτελισμού από τους δεσμοφύλακές τους, αρκετοί νομικοί υποστηρίζουν ότι ήρθε η ώρα να εφαρμοστεί και για ανθρώπους που βιώνουν την άγρια πολιτική λιτότητας των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Μια από τις σημαντικότερες μελέτες για το θέμα έχει πραγματοποιήσει ο καθηγητής Κολμ Ο΄Σίνεντ, ο οποίος είναι και Γενικός Εισηγητής στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τα Κοινωνικά Δικαιώματα - είναι δηλαδή ο άνθρωπος που κρίνει εάν οι χώρες της Ευρώπης σέβονται τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη.

Για την ιστορία ο Ο΄Σίνεντ, ξεκινά τη μελέτη του με μια αναφορά στο βιβλίο του Τζόναθαν Σουίφτ «Μια Σεμνή πρόταση», στο οποίο ο σατιρικός συγγραφέας πρότεινε στους φτωχούς Ιρλανδούς του 18ου αιώνα να προσφέρουν τα παιδιά τους σαν τροφή για τους πλούσιους. Ο Σουιφτ χρησιμοποιούσε τη σάτιρα για να επιτεθεί στις θεωρίες και τις αντιλήψεις που προκαλούσαν την εξαθλίωση του πληθυσμού ενώ ο Ο΄Σίνεντ σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει για τον ίδιο λόγο τα εργαλεία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Ο Ιρλανδός καθηγητής διευρύνει το πεδίο εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου σε «κάθε κυβερνητική πράξη η παράλειψη που εξαθλιώνει τους πολίτες υποβαθμίζοντας ραγδαία τις συνθήκες διαβίωσης τους». Και αν μέχρι σήμερα τα πορίσματα του Συνηγόρου του πολίτη και οι μελέτες ξένων καθηγητών αντιμετωπίζονταν σαν θεωρητικές ασκήσεις, αρκετοί δικηγόροι στην Ελλάδα έχουν αρχίσει να τις χρησιμοποιούν σε ανάλογες υποθέσεις - ήδη εκκρεμούν προσφυγές και για ομογενείς από την Βουλγαρία, οι οποίοι καλούνται να ζήσουν με λιγότερα από 50 ευρώ.

Με ανάλογα νομικά επιχειρήματα γεμίζει την φαρέτρα της και η Γερμανίδα Sarah Luzia Hassel-Reusing, η οποία έχει καταθέσει μήνυση κατά αγνώστων στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης υποστηρίζοντας ότι η «συστηματική και ευρείας κλίμακας βλάβη στην υγεία του Ελληνικού πληθυσμού» από την πολιτική λιτότητας αποτελεί «έγκλημα κατά της ανθρωπότητας». Στο πλευρό της βρέθηκε μάλιστα από την πρώτη στιγμή το Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο Ελληνικού το οποίο καλεί όλους τους πολίτες να καταθέσουν τη μαρτυρία τους για το θέμα (mkiellinikou@gmail.com, 210-9631-950). Το μητροπολιτικό ιατρείο έχει ήδη συγκεντρώσει πολύτιμο υλικό μέσα από το «Παρατηρητήριο Θεμάτων Υγείας», όπως καταγγέλλει όμως σε ανακοίνωσή του όλες οι προσπάθειες και κυρίως η προσφυγή στη Χάγη συναντούν την «εκκωφαντική σιγή των ΜΜΕ».

Η προσφυγή στο διεθνές δίκαιο για την αντιμετώπιση της δολοφονικής πολιτικής λιτότητας δεν ελληνικό φαινόμενο. Στη Βρετανία ομάδες πολιτών συλλέγουν υπογραφές για να παραπέμψουν τον πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με την κατηγορία ότι με την οικονομική πολιτική του οδήγησε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους στο θάνατο και περίπου 15.000 παιδιά σε προγράμματα απόρων.

Προφανώς η προσφυγή σε εθνικά ή διεθνή δικαστήρια για την αντιμετώπιση της λιτότητας θέτει και ορισμένα πολιτικά αν όχι φιλοσοφικά ερωτήματα. Μπορούμε να χρησιμοποιούμε τα εργαλεία της δικαιοσύνης για να αντιμετωπίσουμε τις επιπτώσεις από τη λειτουργία του κυρίαρχου οικονομικού συστήματος; Σε ατομικό επίπεδο η απάντηση μπορεί να είναι θετική - οι προσφυγές παραδείγματος χάριν για την προστασία ομογενών από τη Βουλγαρία και την Αλβανία μπορούν κυριολεκτικά να σώσουν ανθρώπινες ζωές. Αντίστοιχα η πρωτοβουλία του μητροπολιτικού ιατρείου και η προσφυγή στο διεθνές ποινικό δικαστήριο είναι ένα πανίσχυρο όπλο για να αποκαλυφθεί πλήρως η δολοφονική πολιτική που ασκείται στην Ελλάδα.

Εν τέλει όμως το να αναμένεις ότι η πολιτική λιτότητας θα συντριβεί μόνο από το σφυράκι στην έδρα κάποιου δικαστηρίου είναι σαν να ζητάς από τους δικαστές να καταδικάσουν τον καπιταλισμό, τον οποίο από το ρόλο τους καλούνται να υπηρετούν. Και αυτό εμπίπτει στα εγκλήματα κατά της λογικής.