Αιρετικές αλήθειες και μύθοι του 1821… (9ο μέρος)

antichainletter

του Νίκου Γ. Σακελλαρόπουλου

Μέρος ένατο: Εκκλησία και σκοταδιστική πολιτική

Για τη στάση της Εκκλησίας και του Πατριαρχείου στην επανάσταση γράψαμε σε προηγούμενο σχόλιο.

Είδαμε με απτές και απλές αποδείξεις ότι όχι μόνο ήταν αντίθετη στο ξεσηκωμό των Ελλήνων, αλλά αφόρισε και τους πρωτεργάτες της εξέγερσης Αλέξανδρο Υψηλάντη, Μιχαήλ Σούτσο και όσους αγωνιστές τους ακολούθησαν, με απίστευτο υπογεγραμμένο έγγραφο που διαβάστηκε στις Εκκλησίες, ανήμερα του ξεσηκωμού, στις 25 Μαρτίου 1821.

Η σκοταδιστική πολιτική της, όμως, είχε αναρίθμητα θύματα και την προεπαναστατική περίοδο.

Ούτε γι αυτά μαθαίνουμε στα σχολεία και στην ιστορία που διδάσκεται στους νεοέλληνες από την Πολιτεία.

Η Πολιτεία, άλλωστε, είναι εκείνη που συντήρησε και συντηρεί τους εκκλησιαστικούς μύθους, η Πολιτεία με βούλα στο Σύνταγμα διατηρεί το Θεοκρατικό καθεστώς στην Ελλάδα, η Πολιτεία είναι εκείνη που ανέχεται τα πρωτοφανή αναθέματα εναντίον των Ελλήνων που διαβάζονται στις εκκλησίες την Κυριακή της Ορθοδοξίας!

Να δούμε, λοιπόν κάποια από τα αναρίθμητα θύματα της σκοταδιστικής βυζαντινής Εκκλησίας, την προεπαναστατικής περιόδου, χωρίς να αναφέρουμε σ’ αυτά τον Ρήγα Φεραίο, την Χάρτα (Σύνταγμα) του οποίου, ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ ζητούσε με εγκύκλιό του από τους Ιεράρχες και κληρικούς να…εξαφανίσουν, για να μη τους τιμωρήσει ο Θεός και…ο ίδιος!

Μεθόδιος Ανθρακίτης

Ήταν κληρικός, γεννημένος στο χωριό Καμινιά (σημερινό Ανθρακίτη) στα Ζαγοροχώρια. Σπούδασε στη Γκιούμειο Σχολή Ιωαννίνων με δάσκαλο τον μέγα σχολάρχη Γεώργιο Σουγδουρή, ο οποίος τον παρακίνησε να συνεχίσει τις σπουδές του στην Ιταλία. Έχοντας ήδη γίνει ιερομόναχος (1697), εγκαθίσταται στην Βενετία, όπου σπουδάζει Μαθηματικά και Φυσική. Ταυτοχρόνως, υπηρετεί ως εφημέριος στον Ορθόδοξο Ναό του Αγίου Γεωργίου, ενώ συνεργάζεται ως διορθωτής κειμένων στον εκδοτικό οίκο των Γλυκύδων. Λίγο πριν τα πενήντα του, το 1708, ο επιφανής Καστοριανός Γεώργιος Καστριώτης, τον πείθει να εγκαταλείψει την Βενετία και να πάει στην Καστοριά για να διδάξει στην Εκκλησιαστική του Σχολή (των Ιερών Γραμμάτων, όπως ονομάζονταν – υπήρξαν τέτοιες σχολές σε όλη την Ελλάδα κι ας λέει η Εκκλησία περί κρυφού σχολειού). Μόλις είχε τυπωθεί στο γνωστό τότε εκδοτικό οίκο των Γλυκήδων από τα Γιάννενα το τρίτο του βιβλίο μετά την Πνευματική Επίσκεψιν: Βοσκός Λογικών προβάτων. Το κρίσιμο ερώτημα που ανακύπτει είναι: Τι άραγε ώθησε τον Ανθρακίτη να έρθει στην τουρκοκρατούμενη τότε Καστοριά αφήνοντας μια ήρεμη και δημιουργική ζωή; Αναντίρρητα η απάντηση είναι διττή. Από τη μια οι ιδιαίτερες ικανότητες του Γεωργίου Καστριώτη (είχε χρηματίσει Μέγας Κομίσος στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες) και από την άλλη η ευαισθησία του Μεθόδιου Ανθρακίτη να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο χειμαζόμενο λαό της πατρίδας του.

Η διδασκαλία του αποβλέπει στην πνευματική κατάρτιση των ιερέων και πραγματοποιεί τολμηρές ανατοποθετήσεις στη χριστιανική ηθική συμπεριφορά.

Δεν διστάζει να κρίνει με αυστηρότητα τη συμπεριφορά του κλήρου και με σκληρή γλώσσα επικρίνει την κατάχρηση του αφορισμού που τόσο προφητικό θα αποδεικνύονταν.

Στον τίτλο του πρώτου του βιβλίου: Θεωρίαι Χριστιανικαί και ψυχοφελείς (sic) νουθεσίαι δεν αναφέρεται το όνομα τού συγγραφέα, αλλά το λεκτικό, διανέμεται δωρεάν: τοις ευσεβέσι Χριστιανοίς εις ψυχικήν ωφέλειαν.

Διδάσκει τη φιλοσοφία κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα και τα σύγχρονα μαθηματικά για πρώτη φορά εντός ελλαδικού χώρου.

Ο Μεθόδιος Ανθρακίτης είναι ο πρώτος που αποκλίνει από την επίσημη θέση της τότε Εκκλησίας, η φιλοσοφία στην υπηρεσία της Θεολογίας και ο πρώτος επίσης που αντικατέστησε την αρχαϊζουσα ως γλώσσα διδασκαλίας με τη δημώδη.

Διδάσκει λογική και νεότερη Ευρωπαϊκή Φιλοσοφία, Καρτέσιο και Μαλμπράνς κι αρχίζει να ενοχλεί την ανώτατη Ιεραρχία και το Πατριαρχείο.

Είναι ο πρώτος που επιχείρησε να αντικαταστήσει την αρχαΐζουσα – μέχρι τότε – γλώσσα με τη δημώδη και από εκείνους που έφεραν στην σκοταδιστική –τότε- Ελλάδα τον διαφωτισμό.

Δίδασκε, ότι διαφωτισμός είναι η έξοδος του ανθρώπου από την ανωριμότητά του για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος. Ανωριμότητα δε, είναι η αδυναμία του ανθρώπου να μεταχειρίζεται το νου του χωρίς την καθοδήγηση κάποιου άλλου.

Όλα αυτά, τον έκαναν κόκκινο πανί για τον Πατριάρχη και την υπόλοιπη Ιεραρχία.

Μάλιστα, η προσπάθειά του για εκσυγχρονισμό της ελληνικής παιδείας συνάντησε αντιδράσεις από το σύνολο σχεδόν των συντηρητικών εκκλησιαστικών κύκλων.

Ο Μακάριος ο Πάτμιος έγραφε “…ο κύρ Μεθόδιος τρίγωνα και τετράγωνα διδάσκει τους μαθητάς του και την άλλην πολυάσχολον ματαιοπονίαν της Μαθηματικής”. Στα 1719, ο καλόγερος Ιερόθεος Ιβηρίτης, από το Άγιο Όρος, έχοντας παρακολουθήσει τις παραδόσεις των μαθημάτων του, διαφωνεί με τη διδασκαλία του και προβαίνει σε επίσημη καταγγελία του στο Πατριαρχείο. Για να υποστηρίξει τις κατηγορίες του παρουσιάζει στη Σύνοδο τετράδια με σημειώσεις του Ανθρακίτη από μεταφράσεις κειμένων του Malebranche. Στις 23 Αυγούστου του 1723 η Ιερά Σύνοδος της Κωνσταντινούπολης, με Πατριάρχη τον Ιερεμία Γ΄, εκδίδει εναντίον του καταδικαστική απόφαση, σύμφωνα με την οποία απαγορεύεται η διδασκαλία και διάδοση των ιδεών του και ο ίδιος καθαιρείται από κληρικός και…αφορίζεται! Απειλήθηκε, μάλιστα, με εξόντωση και αναγκάστηκε να δηλώσει ότι η διδασκαλία του ήταν…αιρετική, ενώ ενώπιον της Πατριαρχικής συνόδου…έριξε όλα του τα βιβλία στη φωτιά για να μην ατιμαστεί! Να δούμε πως περιγράφει ο ίδιος την απολογία του: «Γενομένης συνόδου παρεστάθηκα έμπροσθέν τους. Πόσοι ήσαν δεν δύναμαι να μετρήσω. Μου παρουσίασαν τα τετράδια διδασκαλίας μου με γνώμες από αρχαίους φιλοσόφους και την Γεωμετρίαν του Ευκλείδου. “Είναι δικά σου;”… “Δεν είναι δικές μου γνώμες, είναι γνώμες των φιλοσόφων.” Τα κατεδίκασαν και τα έκαυσαν. Την άλλην Κυριακήν άναψαν φωτιά εις τρία μέρη της αυλής των Πατριαρχείων. Ολόγυρα, δια να ευχαριστηθούν το σωτήριον θέαμα, ευρίσκοντο κληρικοί και λαός άπειρος, γεμιτζήδες, παπουτσήδες, ραφτάδες. Συναθροίζουν Λογικές, Φυσικές, Ευκλείδην και έτερα Μαθηματικά και τα ρίπτουν στις πυρές. Οι φλόγες αντιφέγγισαν στα πρόσωπά τους, όχι όμως το φως μα τα σκοτάδια… Μου ζήτησαν να ομολογήσω, ότι παρεκινήθην από σατανικήν συνεργίαν, εθελοκακίαν και φρενοβλάβειαν και να τα αναθεματίσω ως δυσσεβή και γέμοντα πάσης βλασφημίας και ότι ουδέποτε πλέον θα διδάξω, ειδάλλως θα είμαι υπόδικος τω αιωνίω αναθέματι. -30 Νοεμβρίου 1723- κρυμμένος σ΄«ανήλιον γούβαν»[12] στην Κωνσταντινούπολη»Θεόφιλος ΚαΐρηςΜεγάλη προσωπικότητα του απελευθερωτικού αγώνα, γεννήθηκε στην Άνδρο το 1784 κι ήταν από εκείνους που ένιωσε στο κορμί και τη ψυχή του την μισαλλοδοξία και τον φανατισμό της επίσημης Εκκλησίας.

Μυήθηκε αρχικά στη σύγχρονη επιστήμη κοντά στον Βενιαμίν Λέσβιο στη σχολή των Κυδωνιών στη Μικρά Ασία. Μετά την αποφοίτηση του κατέφυγε στο μοναστήρι της Πάτμου όπου φοίτησε στην εκεί σχολή και ύστερα πήγε στη Χίο και παρακολούθησε τις διδασκαλίες του Αθανάσιου του Πάριου και του Δωρόθεου του Πρωΐου. Το 1801 σε ηλικία δεκαοκτώ ετών ο Καΐρης έγινε μοναχός και συγχρόνως χειροτονήθηκε διάκονος. Αργότερα με την οικονομική βοήθεια των Κυδωνιέων και του θείου του Σοφρωνίου σπούδασε επί τέσσερα χρόνια μαθηματικά, φιλοσοφία και φυσικές επιστήμες στην Πίζα και ύστερα πήγε στο Παρίσι όπου εκτέθηκε στις ιδέες του ευρωπαϊκού διαφωτισμού και συνδέθηκε με τον Κοραή ο οποίος την πνευματική του εξέλιξη. Μιλούσε πολλές γλώσσες (αρχαία Ελληνικά, Λατινικά, Ιταλικά, Γαλλικά, Γερμανικά και Αγγλικά). Ενδιαφέρθηκε για την αρχαιολογία, και οι έρευνές του οδήγησαν σε σημαντικές ανακαλύψεις στην γενέτειρά του.

Πήρε ενεργό μέρος στον εθνικό-απελευθερωτικό αγώνα του 1821 (1819-1826) και μάλιστα στις 10 Μαΐου του 1821 κήρυξε την επανάσταση στην Άνδρο σηκώνοντας την ελληνική σημαία στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Εγκαταλείποντας τα πάντα, σχολή και μαθητές, πολέμησε σαν κοινός στρατιώτης (τραυματίστηκε μάλιστα τρεις φορές) και έφτασε μέχρι τον Όλυμπο.

Με τους φλογερούς του λόγους παρακινούσε τους καραβοκύρηδες και τους εμπόρους να συνεισφέρουν με χρήματα και πλοία με σκοπό τη δημιουργία ελληνικού πολεμικού ναυτικού.

Ορίστηκε επανειλημμένα πληρεξούσιος της Άνδρου στην εθνική συνέλευση, χρημάτισε πρόεδρος του Βουλευτικού και εκλέχτηκε ομόφωνα να χαιρετίσει δια λόγου τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια την 11η Ιανουαρίου 1828 κατά την τελετή της υποδοχής του.

Ανέπτυξε σημαντική φιλανθρωπική δράση και το 1836 ίδρυσε το Ορφανοτροφείο της Άνδρου.

Δεν συμφιλιώθηκε ποτέ με την ιδέα της βασιλείας και μετά την εγκατάσταση του Όθωνα από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις (τον οποίο θεωρούσε περίπου ως εκπρόσωπο ή αντιβασιλέα τους) δεν θέλησε να ενσωματωθεί στο σύστημα και αρνήθηκε εξ’ αιτίας των πεποιθήσεών του όλες τις προτάσεις για απονομή διακρίσεων και διορισμών σε τιμητικές θέσεις που του έγιναν.

Ίσως να ίσχυε η άποψη του άλλοτε φίλου του και μετέπειτα αδιάλλακτου πολέμιού του Κωνσταντίνου Οικονόμου, ότι δηλαδή «εφαίνετο σφόδρα δημοκρατικός». Αυτό είναι πολύ πιθανό αφού έζησε στο μετεπαναστατικό Παρίσι κατά τη διάρκεια των σπουδών του και συναναστράφηκε με πολλούς λόγιους εμποτισμένους με φιλελεύθερες ιδέες.

Ο Καΐρης συνέχισε να διδάσκει τις ριζοσπαστικές ιδέες του ευρωπαϊκού διαφωτισμού πράγμα που τον οδήγησε σε αντιπαλότητα με τον βασιλιά και την Εκκλησία, που όπως έχουμε πει θεωρούσε τον διαφωτισμό…σατανικό!

Τότε, η…εκδικητική Εκκλησία μας, θυμήθηκε την ιδιότητά του ως διακόνου, τον κατηγόρησε ότι είχε αιρετικές απόψεις και το καλοκαίρι του 1839 τον κάλεσε σε απολογία.

Όταν ο Καΐρης αρνήθηκε ουσιαστικά να προχωρήσει σε «ομολογία της πίστης του» συνελήφθη και παρά την έντονη αντίδραση των κατοίκων της Άνδρου μεταφέρθηκε με πολεμικό πλοίο στις φυλακές της Αίγινας.

Η δίκη του από την ιερά σύνοδο έγινε την 21 Οκτωβρίου του 1839.

Ο Καΐρης σύγκρινε την απαίτηση για έγγραφη ομολογία της πίστης του με τις πρακτικές της ιεράς εξέτασης, επικαλέστηκε το δικαίωμα της ελευθερίας της συνείδησης, αρνήθηκε την κατηγορία ότι δίδασκε εναντίον της χριστιανικής θρησκείας αλλά τελικά καταδικάστηκε.

Με βασιλικό διάταγμα τέθηκε υπό περιορισμό στο μοναστήρι του Ευαγγελισμού στη Σκιάθο για να «μεταμεληθεί» και παρέμεινε επί ένα ολόκληρο χειμώνα σε ένα σκοτεινό υπόγειο, όπου υπήρχαν κατάχαμα ένα στρώμα με άχυρο, μια καρέκλα και μια κανάτα νερό, σαν να ήταν λεπρός!

Νηστεία και προσευχή!

Κι ένα κομμάτι ξερό ψωμί την ημέρα, που του πετούσε ένας άξεστος κι αμόρφωτος καλόγερος.

Κατά τη διάρκεια του εκεί εγκλεισμού του υπέστη τα πάνδεινα από τους καλόγερους που είχαν αναλάβει την «αναμόρφωσή» του και αρρώστησε βαριά.

Η πολιτική και θρησκευτική ηγεσία ανησυχώντας για ενδεχόμενη κατακραυγή σε περίπτωση θανάτου του τον μετέφερε στο μοναστήρι της Σαντορίνης όπου αφού παρέμεινε (κάτω από καλύτερες συνθήκες) επί δύο χρόνια σε απομόνωση, εξαναγκάστηκε να φύγει στο εξωτερικό και κατέληξε άρρωστος στο Λονδίνο.

Αργότερα με τη μεσολάβηση του Σπυρίδωνα Τρικούπη επέστρεψε στην Ελλάδα, αλλά η Εκκλησία έψαχνε συνεχώς νέες κατηγορίες για να αποδείξει ότι ήταν άθεος και αιρετικός.

Ο Άγιος (Παναγία μου βόηθα!), Μητροπολίτης Κυκλάδων Δανιήλ, παράγγειλε στην Ιερά Σύνοδο ότι …η γυναίκα του αδελφού του βάφτισε κρυφά τα παιδιά από τον άνδρα της.

Μέγα… έγκλημα του Καΐρη!

Μα…δεν έφτανε αυτό!

Ο Δανιήλ έστειλε στην Ιερά Σύνοδο κι άλλο…αποδεικτικό.

Ο άνδρας της ανηψιάς του, Λεωνίδας Μπίστης, κατηγορήθηκε από τον Μητροπολίτη ότι δεν ήθελε να βαφτίσει τα παιδιά του, ισχυριζόμενος ότι, αν μεγαλώσουν θα διαλέξουν τα ίδια και όνομα και θρησκεία!

Την 20η Δεκεμβρίου του 1852 σύρθηκε σε δεύτερη δίκη, κεκλεισμένων των θυρών, με την κατηγορία της ίδρυσης αίρεσης (της θεοσέβειας) και παρά την εμπνευσμένη υπεράσπισή του διακεκριμένου δικηγόρου του, γνωστού συνταγματολόγου Νικόλαου Σαρίπολου, καταδικάστηκε σε επτά χρόνια φυλακή.

Κλείστηκε στις φυλακές της Σύρου όπου πέθανε ύστερα από λίγες μέρες (την 9η Ιανουαρίου του 1853).

Για να μη μεταβληθεί ο τάφος του σε τόπο λαϊκού προσκυνήματος οι μικρόνοες και σκοταδιστές διώκτες του τον έθαψαν κρυφά στο λοιμοκαθαρτήριο του νησιού και την επόμενη μέρα του έριξαν ασβέστη με πρόθεση να εξαφανίσουν τη σωρό του.

Την 19η Ιανουαρίου του 1853 ο Άρειος Πάγος αναίρεσε την καταδικαστική απόφαση, μα ο Θεόφιλος Καίρης…ήταν στους ουρανούς…

Η δε Εκκλησία, λαλίστατη περί παντός επιστητού, ποιεί ακόμη την νήσσαν…

Ευγένιος Βούλγαρης

Γεννήθηκε το 1716 στην Κέρκυρα και το όνομά του ήταν Ελευθέριος, όμως όταν χειροτονήθηκε διάκονος, 1738,το άλλαξε σε Ευγένιος.

Έγινε διευθυντής της Μαρουτσαίας Σχολής στα Γιάννινατο 1742 και το 1750, στην Κοζάνη, διευθυντής της Στοάς, η οποία είχε ιδρυθεί το 1745 με χρήματα Κοζανιτών, ντόπιων και αποδήμων, από την Ουγγαρία.

Εκεί δίδαξε Λάιμπνιτς, Βολφ και Λοκ, αντιμετώπισε όμως την εχθρότητα των πιο συντηρητικών δασκάλων, μεταξύ των οποίων ήταν και ο διευθυντής της Σχολής του Γκιούνμα, ο μαθηματικός Μπαλάνος Βασιλόπουλος και αναγκάστηκε τελικά να αφήσει τη θέση αυτή.

Στη συνέχεια ανέλαβε, το 1753, τη διεύθυνση της Αθωνιάδας Ακαδημίας, η οποία είχε ιδρυθεί από την Μονή Βατοπεδίου τρία χρόνια νωρίτερα και στην οποία γίνονταν δεκτοί μοναχοί αλλά και λαϊκοί (κατά τα άλλα υπήρχε η …ανάγκη του κρυφού σχολειού). Εκεί δίδαξε Λογική, Εισαγωγή στη φιλοσοφία, Μεταφυσική, Αριθμητική, Γεωμετρία, Φυσική και Κοσμογραφία χρησιμοποιώντας δικές του μεταφράσεις έργων Δυτικοευρωπαίων φιλοσόφων, μαθηματικών και φυσικών.Έξι χρόνια όμως αργότερα αναγκάστηκε να αποχωρήσει, καθώς ο μεσαιωνικός κλήρος θεωρούσε ότι όσα διδάσκει είναι…αντιχριστιανικά! Το 1759, διορίστηκε δάσκαλος στην Πατριαρχική Ακαδημία της Κωνσταντινούπολης, όπου παρέμεινε για τρία χρόνια και έπειτα αποχώρησε λόγω προστριβών με τον πατριάρχη Σαμουήλ τον Α’, ο οποίος τον θεώρησε άθεο και «απεστρέφετο τα παρ’ Ευγενίου παραδιδόμενα μαθήματα ως νεωτέρας φρενός αποκυήματα».Ο Βούλγαρης έφυγε οριστικά από τον ελλαδικό χώρο το 1763 και τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του τα πέρασε σε ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού όπου ασχολήθηκε με εκκλησιαστικά καθήκοντα και με την έκδοση έργων του. Αφού έζησε ένα διάστημα στη Χάλε και στην Λειψία, πήγε στην Μόσχα, όπου το 1775 χειροτονήθηκε ιερέας. Τον επόμενο χρόνο έγινε αρχιεπίσκοπος Σλαβωνίου και Χερσώνος στην Ουκρανία, παραιτήθηκε όμως το 1787. Την ίδια χρονιά έγινε μέλος της Αυτοκρατορικής Ακαδημίας. Το 1802 αποσύρθηκε στην Μονή του Αγίου Αλεξάνδρου του Νέφσκι όπου πέθανε το 1806. Στα έργα του Βούλγαρη συνυπάρχουν η νεότερη φιλοσοφία και η πειραματική επιστήμη με την αφοσίωση του στην Ορθοδοξία. Ο ίδιος είχε πει ότι παρέμενε ένας θεολογών φιλόσοφος. Η Εκκλησία έλεγε ότι είναι …άθεος, με μοναδικό κριτήριο ότι η διδασκαλία των Μαθηματικών και της Φιλοσοφίας δεν συνάδουν με την Αγία Γραφή! Οι επιστήμες αυτές, ήταν για την Εκκλησία μας για τους…κουτόφραγκους και …άθεους και όχι για εμάς τους έξυπνους, τους πιστούς και ακραιφνείς ορθόδοξους…

Ιώσηπος Μοισιόδακας

Γεννήθηκε το 1730 στη Ρουμανία από πάμπτωχους γονείς και από τα παιδικά του χρόνια έδειξε μεγάλη έφεση στα γράμματα. Την εποχή εκείνη, ο τρόπος για ένα φτωχό παιδί να μάθει γράμματα ήταν να μπορέσει να μπει στο κατεστημένο σύστημα της Εκκλησίας και να γίνει κληρικός. Αυτή, άλλωστε, είναι και η αιτία που εκείνα τα χρόνια όσα παιδιά ήταν εγγράμματα ήταν ή γόνοι εμπόρων ή είχαν μπει στον κλήρο. Για να σπουδάσει, λοιπόν, αναγκάστηκε να γίνει καλόγερος για να φτάσει στη Σμύρνη. Εκεί έμαθε κάποια κολυβογράμματα, τις τέσσερις πράξεις της αριθμητικής, την Παλαιά και Καινή Διαθήκη και φυσικά τους Πατέρες (χωρίς παιδιά) της Εκκλησίας. Είναι βέβαιο, ότι τον περίμενε μια σπουδαία εκκλησιαστική καριέρα, πλήρης προνομίων και ανέσεων! Εκείνος, όμως, διψούσε για περισσότερη μάθηση. Παρακάλεσε τον διευθυντή της Σχολής του, τον Ιερόθεο Δενδρινό, που ήταν κι εκείνος κληρικός, να τον βοηθήσει να πάει για σπουδές στην Ιταλία. Ο Δενδρινός, μόλις άκουσε το αίτημα του Μοισιόδακα, κόντεψε να πάθει συμφόρεση (όπως λέγανε τότε το εγκεφαλικό επεισόδιο) κι άρχισε να φωνάζει: «Αθεΐζουσι όσοι σπουδάζουν εν Φραγκία και μετά την επιστροφήν αυτών συναθεΐζουσι και εταίρους». Δηλαδή, είναι άθεοι όσοι σπουδάζουν στην Ευρώπη και το χειρότερο όταν επιστρέφουν κάνουν και άλλους άθεους! Τελικά, ο νεαρός κληρικός, κατάφερε με δικά του έξοδα να φύγει για σπουδές στην Ιταλία, σπούδασε και έγινε κορυφαίος δάσκαλος του Γένους. Έκανε, όμως, το λάθος να επιστρέψει στην πατρίδα του με σκοπό να μεταλαμπαδεύσει τις γνώσεις του στα σκλαβωμένα Ελληνόπουλα. Θέλησε ο άμοιρος να διδάξει Μαθηματικά και Φυσική, τα κατά την Εκκλησία διαβολικά μαθήματα! Θέλησε να μεταφέρει στην Ελλάδα το κίνημα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού χρησιμοποιώντας την εξής φράση: «Η φυσική θα καταπολεμήσει την απάτη και ο (δια)φωτισμός θα διαλύσει την αμάθεια, τις ερινύες των προκαταλήψεων που έχουν εκβαρβαρώσει το περίλαμπρον άλλοτε γένος των Ελλήνων». Το 1765 διορίστηκε διευθυντής της σχολής του Ιασίου, όπου θέλησε να εφαρμόσει τους πρωτοποριακούς του τρόπους διδασκαλίας, αλλά ήρθε σε σύγκρουση με την Εκκλησία που τον εξανάγκασε να παραιτηθεί. Κι όχι μόνο αυτό. Αναγκάστηκε σε αυτοεξορία στη Βενετία και από εκεί στην Τεργέστη και στη Βιέννη, άρρωστος από φυματίωση και διωγμένος από τους πάντες. Να τι έγραψε ό ίδιος: «Κατήντησα αλήτης εν ταις αλλοδαπαίς, επιθυμών πολλάκις αυτήν την επιούσιαν τροφήν, γεγηρακώς παρά παρά καιρόν, υπό των κακουχιών, και το δεινότατον, τέλος ανδρί αισθητικώ, αντιπολέμων αεί την ατιμίαν. Ιδού το γέρας το οποίον απονέμει ως επί το πλείστον το γένος ημών τοις πεπαιδευμένοις». Δηλαδή, σε απλά νεοελληνικά:«Γύριζα σαν αλήτης στο εξωτερικό, στερούμενος του καθημερινού φαγητού, από τα βάσανα γερασμένος πριν την ώρα μου και το χειρότερο τέλος για έναν άνδρα με καθαρή συνείδηση, που πολεμούσε πάντοτε την ατιμία… Τι τα ήθελες βρε Ιώσηπε τα Μαθηματικά, τη Φυσική, τον Διαφωτισμό; Με τέτοιο μυαλό που είχες, με τα κολυβογράμματα που σου μάθανε, θα γινόσουν Πατριάρχης και θα φιλούσαν οι …υπήκοοί σου τα χρυσά σου άμφια, ενώ σήμερα μπορεί να ήσουν και Άγιος… Βενιαμίν ο Λέσβιος Γεννήθηκε στο Πλωμάρι της Λέσβου από πάμπτωχους γονείς, τον Ιωάννη και Αμύρισσα Γεωργαντή το 1760. Για να μπορέσει να σπουδάσει έγινε ιερομόναχος και πήρε το όνομα του αδελφού της μητέρας του, ηγουμένου Βενιαμίν. Σε ηλικία 17 ετών χειροτονήθηκε μοναχός στο Άγιο Όρος και γίνεται νεωκόρος στο Μετόχι του Αγίου Νικολάου στις Κυδωνιές. Στο Άγιο Όρος παρακολουθεί μαθήματαστην ακμάζουσα τότε σχολή του προκρίτου Ιωάννη Οικονόμου για ένα περίπου χρόνο και έπειτα από προτροπή του τελευταίου αναχωρεί για σπουδές στην Πάτμο. Θα παραμείνει στο νησί μέχρι και το 1786, ενώ τα επόμενα τρία χρόνια βρίσκεται στη Χίο όπου φοιτά στην τοπική σχολή. Εκεί για ένα διάστημα παρακολουθεί τις παραδόσεις του Αθανάσιου Πάριου, ενώ γνωρίζεται και με τον μετέπειτα δάσκαλο και ιεράρχη Δωρόθεο Πρώιο με τον οποίο πρόκειται να αναπτύξει στενές φιλικές σχέσεις. Επιστρέφοντας στις Κυδωνιές φέρεται να διδάσκει στη σχολή του Οικονόμου, με τη μεσολάβηση του οποίου εξασφαλίζει την οικονομική υποστήριξη ευπόρων Κυδωνιατών για περαιτέρω σπουδές στο εξωτερικό. Έτσι, γύρω στα 1790 και με την υπόδειξη του Πρώιου, πηγαίνει στο πανεπιστήμιο της Πίζας και εν συνεχεία στην Πολυτεχνική σχολή του Παρισιού, όπου μεταξύ άλλων για ένα διάστημα διδάσκεται και από τον Α.Lavoisier [Αργυροπούλου, 1983: 49]. Στη γαλλική πρωτεύουσα παράλληλα με τις σπουδές του των θετικών επιστημών και της φιλοσοφίας μελετά και έργα εκπροσώπων του ευρωπαϊκού διαφωτισμού. Κατά τη διάρκεια της εκεί πολύχρονης παραμονής του γνωρίζεται με τον Κοραή και εισέρχεται στον κύκλο των Ελλήνων λογίων της διασποράς, ενώ συχνά αρθρογραφεί στον Λόγιο Ερμή. Έχοντας ολοκληρώσει τον κύκλο των μαθημάτων του στο Παρίσι πηγαίνει για ένα περίπου χρόνο στην Αγγλία, όπου επισκέπτεται στο Γκρήνουιτς το τηλεσκόπιο του William Herschel (Βαλέτας, 1974 σελ.280). Στα τέλη του 1799 απορρίπτει πρόταση των επιτρόπων της Χίου να διδάξει στην τοπική ακαδημία με σχολάρχη τον Α.Πάριο κι επιλέγει να εγκατασταθεί στις Κυδωνιές. Θα εργαστεί στην τοπική σχολή η οποία από το 1803 αναδιοργανώθηκε και μετονομάστηκε σε Ακαδημία. Εκεί παραδίδει μαθήματα φιλοσοφίας (ηθική και μεταφυσική) και φυσικομαθηματικών (άλγεβρα, γεωμετρία, φυσική, αστρονομία), ενώ συμπληρώνει τη διδασκαλία του με διεξαγωγή πειραμάτων. Μέρος των απαραίτητων πειραματικών διατάξεων και των σχετικών βοηθητικών εγχειριδίων προμηθεύεται από τον Κοραή στο Παρίσι. Η δράση του Λέσβιου συνετέλεσε στην εξάπλωση της φήμης της σχολής ως ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος προσελκύοντας πλήθος μαθητών από τα Βαλκάνια. Το περιεχόμενο, όμως, της διδασκαλίας του και οι μέθοδοι που χρησιμοποίησε προκάλεσαν αντιδράσεις, οδήγησαν σε επίσημη καταγγελία του στο Πατριαρχείο. Κατηγορήθηκε, λοιπόν, ως άθεος που αμφισβητεί την κοσμολογία της Αγίας Γραφής καθώς υπερασπίζεται και διδάσκει την περιφορά της γης γύρω από τον ήλιο και την ύπαρξη ζωής σε άλλους πλανήτες! Είναι χαρακτηριστικό ότι η Εκκλησία στη δίκη που έγινε το 1803 έστειλε ως μάρτυρες δυο καλόγερους ιεροκήρυκες να αντικρούσουν …παλιατζίδικα όσα δίδασκε ο Βενιαμίν και όσα ήταν επιστημονικά εξακριβωμένα από το 1530 και τον αστρονόμο Κοπέρνικο, ότι δηλαδή η γη κινείται γύρω από τον ήλιο. Το επιχείρημα των καλόγερων της Εκκλησίας ήταν ότι κάτι τέτοιο…δεν αναφέρεται στην Αγία Γραφή, ούτε το λένε οι…Άγιοι Πατέρες τους. Τελικά καταδικάστηκε από την Εκκλησία κι αποφασίστηκε η αναίρεση των θεωριών του και η απόλυσή του! Ωστόσο, με τη μεσολάβηση διακεκριμένων φίλων του –μεταξύ των οποίων ο μητροπολίτης Εφέσου Διονύσιος Καλιάρχης, ο φαναριώτης ηγεμόνας Αλέξανδρος Μουρούζης και ο αδελφός του τελευταίου Δημήτριος- η πατριαρχική απόφαση δεν εκτελέστηκε. Το 1812 κλήθηκε να αναλάβει τη διεύθυνση της Πατριαρχικής Σχολής στην Κωνσταντινούπολη, πρόταση που τελικά αρνήθηκε αποφασίζοντας να μεταβεί στην πατρίδα του Λέσβο, για την ίδρυση σχολής. Παρά τη στήριξη των κατοίκων του νησιού και αρκετών μαθητών του που έσπευσαν από τις Κυδωνιές, τα σχέδιά του δεν ευοδώθηκαν κι αποφάσισε να αναχωρήσει για την Κωνσταντινούπολη. Εκεί για να μπορέσει να επιβιώσει, παραδίδει μαθήματα κατ’ οίκον σε παιδιά εύπορων οικογενειών, μέχρι που τον προσκαλεί στην Μολδοβλαχία ο ηγεμόνας Ιωάννης Καρατζάς, με στόχο την αναδιοργάνωση της Ακαδημίας του Βουκουρεστίου. Εκεί, θα μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία και έκτοτε μέχρι τον θάνατό του, το 1824, η διδασκαλική του δράση θα συνδυάζεται με προσπάθειες απελευθερωτικού χαρακτήρα. Μετά την έναρξη της επανάστασης μεταβαίνει στις Κυδωνιές με σκοπό να συγκεντρώσει πολεμοφόδια για τον αγώνα. Το καλοκαίρι του 1821 φεύγει για τα Ψαρά και εν συνεχεία περνά στην Ύδρα και τις Σπέτσες για να καταλήξει στην Πελοπόννησο. Η δράση του ανακόπτεται το Σεπτέμβριο του 1824, οπότε πεθαίνει στο Ναύπλιο έχοντας προσβληθεί από τύφο. Αυτή είναι η ιστορία ενός επιφανούς Έλληνα λόγιου, ο οποίος δικαίως θεωρήθηκε ως ένας από τους κορυφαίους διδασκάλους του Γένους. Δυστυχώς ΚΑΙ αυτός, κυνηγήθηκε από την Εκκλησία, διαπομπεύτηκε, δικάστηκε και κατέληξε πένης να κάνει μαθήματα κατ’ οίκον…