Τράπεζα Ελλάδος: η δυσάρεστη γνώση

protagon

Photo: Panayiotis Tzamaros / Fosphotos.com

του Αντώνη Παπαγιαννίδη

Όλοι -καλά, όχι όλοι, πάντως πολλοί- έλαβαν γνώση ότι κυκλοφορεί ένα πολύ σημαντικό έργο, μέσα από τη συνήθη πρακτική της «τοποθέτησης» προδημοσιεύσεων με γαργαλιστικό, newsworthy, πιασάρικο περιεχόμενο. Αναφερόμαστε στο δίδυμο Χρονικό/Ιστορία της Τράπεζας της Ελλάδας, που καλύπτει τα 80άχρονά της (1928-2008) και χωριστά τη διακεκαυμένη ζώνη 2008-2013 («Το χρονικό της μεγάλης κρίσης»). Θαυμάσαμε και χαζέψαμε κ.ο.κ τις πτήσεις αεροπλάνων με τα δισεκατομμύρια στήριξης της νομισματικής κυκλοφορίας, τις ημέρες των (προεκλογικών: άλλη ιστορία) πανικών, το άγχος για την τροφοδότηση των ανά την Ελλάδα ΑΤΜs, ή πάλι τη στήριξη των τραπεζών όπου έπεφταν έξω (σε απλά ελληνικά..), όπως της Αγροτικής, του Τ.Τ., των 3+3 συνεταιριστικών, των κυπριακών, δια του εύτακτου κανιβαλισμού τους από τις συστημικές «μας».

Όσοι μάλιστα παρακολούθησαν από κοντά την παρουσίαση του δίδυμου τόμου της Τράπεζας της Ελλάδας, είδαν και τη συγκίνηση του Γ. Προβόπουλου, ο οποίος εμπνεύσθηκε το έργο (και, συγκινημένος Προβόπουλος: γίνεται), αλλά και της Ελένης Λουρή την περιγραφή της κρίσης (μαζί και με τη διαχείριση δημοσιότητας στο Risk Summit, λίγο νωρίτερα), με στιγμιότυπα μέχρι και από την επίσκεψη των τηλεοπτικών συνεργείων στο άδυτο του Νομισματοκοπείου, προκειμένου να πεισθεί η κοινή γνώμη ότι... δεν τυπώνονταν δραχμές.

Όμως, το ιδιαίτερο αυτό έργο είναι κρίμας κι άδικο να περιορίζεται σ' αυτήν την κατανοητή, πλην αποστρατευτική κατά βάθος, εντυπωσιοθηρία. Διότι και το κυρίως Χρονικό/Ιστορία της Τράπεζας της Ελλάδος -δουλειά του ιστορικού των οικονομικών θεωριών, Μιχάλη Ψαλιδόπουλου, εδώ σε top form παρά την θεσμική ατμόσφαιρα- και η εξιστόρηση της μεγάλης κρίσης -εδώ τηρήθηκε αιδήμων ανωνυμία, αν και εργάστηκαν άνθρωποι σαν τον Βασίλη Μανεσιώτη, τον Ισαάκ Σαμπεθάι, την Δάφνη Νικολίτσα-, αποτελούν αληθινή συνεισφορά στο δυσάρεστο εκείνο που ονομάζεται «γνώση των πραγμάτων». Η Κεντρική μας Τράπεζα, από τη στιγμή που δημιουργήθηκε ως ανεξάρτητος φορέας, αποσπώμενη από τη σφιχτή αγκαλιά της Εθνικής, κατ' επιταγήν της Δημοσιονομικής Επιτροπής της Κοινωνίας των Εθνών (στα πλαίσια conditionality των τότε δανείων σταθεροποίησης...) και μέχρι την κορύφωση της κρίσης των ημερών διάσωσης μέσω ECB (και της ανάληψης του πελώριου ρίσκου της χορήγησης ρευστότητας μέσω ELA...), έχει ασκήσει στην Ελλάδα πολύ «βαρύτερη» οικονομική πολιτική απ' όσο ντουζίνες, πολιτικά έμφορτων, τενόρων της δημόσιας σκηνής.

Οπότε, το να σκύβει κανείς στα στοιχεία και τη διαδρομή της Τράπεζας -όπως είχε γίνει τη δεκαετία του΄50, με ιστοριογράφο μάλιστα τον Ηλία Βενέζη, αλλά και στα τέλη του ΄70, με πρωτοβουλία Ζολώτα- προσφέρει αληθινά θεμέλια στη συνολική εξιστόρηση της πορείας της ελληνικής οικονομίας. Αδιαφανή πεδία όπως της Νομισματικής Επιτροπής, σιωπηρές επιλογές/στροφές, όπως των μεταβολών πορείας π.χ. στις ενδημικές υποτιμήσεις, προσπάθειες να εμπεδωθεί κάτι σαν κανονικότητα, όπως σε κάποιες φάσεις Ζολωτισμού ή πάλι στην πορεία προς το «κλείδωμα» στην ΟΝΕ, προσφέρουν πολλή γνώση -για όποιον την θέλει/την αντέχει. Όμως, αυτήν την φορά, η γραφή επέτρεψε στον εαυτό της να σκάψει και προς κατευθύνσεις θεωρητικές -τι υπήρξε, τελικά, η κεντρικοτραπεζική λειτουργία- αλλά και βαθύτερα πολιτικές. Όταν ο Ψαλιδόπουλος αντιστρατεύεται στα «ρητορικά σχήματα που αντικαθιστούν την ορθή κρίση με το συναίσθημα και την "βολονταριστική" ερμηνεία των πραγμάτων» ή πάλι στην «υπερβολική πίστη στην ικανότητα της πολιτικής να μετασχηματίζει το σήμερα δίνοντας προοπτική στο αύριο», δεν προσπαθεί απλώς να προσγειώσει τις προσδοκίες που φορές-φορές βλέπουμε να φορτώνονται, άκριτα, στους θεσμούς. Δίνει και μια πιο ισορροπημένη εικόνα της λειτουργίας της οικονομίας, διαχρονικά. «Οι θεσμοί, ούτε ταυτότητα μπορούν να δώσουν σε όσους την έχουν απολέσει, ούτε να προσφέρουν κοινή στέγη έκφρασης απόψεων και συσπείρωσης σε όσους θεωρούν εαυτούς οικονομικά και πολιτικά αποπροσανατολισμένους".

Δεν ξέρουμε αν, τόσο οι άνθρωποι της ΤτΕ όσο και οι πολιτικοί ταγοί μας, θα το χαρούν να βλέπουν περιγραφόμενη την διχοτομία μεταξύ μιας ΤτΕ/«δασκάλου με εμμονές» και ενός πολιτικού συστήματος/«αδιάβαστου μαθητή», που επιχειρείται να μπει στον δρόμο της προκοπής και της μάθησης. Πάντως και ο νέος Διοικητής της Τράπεζας αλλά και πολλοί «διαμορφωτές της κοινής γνώμης» καθώς και φορείς πολιτικής, θα ΄χαν πολλά να μάθουν. Διαβάζοντας.