antichainletter
του Νίκου Γ. Σακελλαρόπουλου
του Νίκου Γ. Σακελλαρόπουλου
Μέρος έβδομο: Ο Μύθος του κρυφού σχολειού!
Είναι γνωστή η στάση της Εκκλησίας στα χρόνια του Βυζαντίου, άλλωστε οι…βυζαντινισμοί που κυριαρχούν και σήμερα συνεχίζονται από εκείνα τα χρόνια. Στη συνέχεια και σε όλα τα χρόνια της σκλαβιάς, ο κλήρος έπαιξε καταλυτικά αρνητικό ρόλο, σε κάθε ιδέα ξεσηκωμού. Κι ας μαθαίνουμε σήμερα το αντίθετο. Έχουμε να πούμε και να γράψουμε πολλά. Αντικείμενο αυτού του σχολίου ο μύθος του κρυφού σχολειού!
Ο λαός μας, έχει φτάσει να έχει στο υποσυνείδητό του το…κρυφό σχολειό, το οποίο δεν υπήρξε ποτέ και ο μύθος του ξεκίνησε από τον εκπληκτικό πίνακα ζωγραφικής του μεγάλου ζωγράφου Νικηφόρου Λύτρα, προϊόν της καλλιτεχνικής φαντασίας του, το 1885.
Κάποιοι θρησκόληπτοι πολιτικάντηδες, με τη συνεργασία του κλήρου και της Εκκλησίας, μετά την δημιουργία του περίφημου έργου, το καπηλεύτηκαν και το πέρασαν στη συνείδηση των Ελλήνων, ως πραγματικό γεγονός!
Γενιές και γενιές μεγάλωσαν με τον συγκεκριμένο μύθο και το γνωστό παιδικό τραγουδάκι…φεγγαράκι μου λαμπρό φέγγε μου να περπατώ να πηγαίνω στο σχολειό να μαθαίνω γράμματα…
Όμως, κρυφό σχολειό δεν υπήρχε, για τον απλούστατο λόγο ότι οι Τούρκοι δεν απαγόρευαν την μάθηση, έστω κι αν αυτή έφτανε περιορισμένα –λόγω έλλειψης μέσων και δασκάλων – στους σκλαβωμένους Έλληνες.
Άλλωστε, πως γίνεται να είναι απαγορευμένη η ελληνική γλώσσα και η μάθηση των Ελλήνων και από την άλλη να λειτουργεί απρόσκοπτα η Μεγάλη του Γένους Σχολή στην καρδιά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολη;
Πως γίνεται από τη μια να ισχυρίζεται η Εκκλησία ότι ήταν εκείνη που διέσωσε την ελληνική γλώσσα και δίδαξε το πνεύμα και την αγάπη στο Έθνος, με θυσίες και διωγμούς και από την άλλη να λειτουργεί νομίμως και απρόσκοπτα στη Σμύρνη η Ευαγγελική Σχολή;
Πως γίνεται να υπάρχουν σχολεία σε όλα τα νησιά του Αιγαίου, στα οποία φοίτησαν επιφανείς Έλληνες και ειδικά στη Χίο, όπου οι συνθήκες της τουρκικής κατοχής ήταν ιδιαιτέρως σκληρές και βάρβαρες;
Ο ιστορικός και αγωνιστής του 1821 Ιωάννης Φιλήμων στο βιβλίο του «Δοκίμιον ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας» που εξεδόθη το 1834, αναφέρει ειδικότερα ότι η ελεύθερη σύσταση ελληνικών σχολείων οφειλόταν στη γενικότερη αμάθεια των Τούρκων, οι οποίοι, αγνοούσαν ποιά μέτρα θα ωφελούσαν το πολιτικό σύστημά τους, υπονοώντας την απαγόρευση των σχολείων.
Λέξη για κρυφό σχολειό!
Επιπλέον, τόσο ο Ματθαίος Παρανίκας, στο «Σχεδίασμα» που εξεδόθη το 1867, όσο και ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, αρνούνται την ύπαρξη κρυφών σχολειών και αναφέρουν την ίδρυση πολλών νόμιμων σχολείων σε πολλές περιοχές της σκλαβωμένης Ελλάδας.
Μια άλλη απόδειξη αφορά τον διαγωνισμό με αντικείμενο την ιστορία της ελληνικής παιδείας από την άλωση της Κωνσταντινύπολης μέχρι το 1821, που προκήρυξε το 1865 ο «Ροδοκανάκειος Φιλολογικός Αγών», έντυπο της «Ροδοκανάκειου Ιερατικής Σχολής». Υπεβλήθησαν εργασίες από τους Παναγιώτη Αραβαντινό και Κωνσταντίνο Σάθα, με τον τελευταίο να βραβεύεται για το μέρος της έρευνάς του που αφορούσε στους λογίους και στο γλωσσικό ζήτημα, καθώς θεωρήθηκε ότι η μελέτη του Παρανίκα, που είχε ήδη δημοσιευθεί, κάλυπτε επαρκώς τα θέματα που άπτονταν των ελληνικών σχολείων.
Σε καμία από αυτές τις εργασίες δε συναντάται αναφορά στην ύπαρξη Κρυφού Σχολειού.
Συμπληρωματική της εργασίας του Παρανίκα είναι και η μελέτη του Τρύφωνος Ευαγγελίδου, «Η παιδεία επί Τουρκοκρατίας» (1936), όπου κατέγραψε ακόμα περισσότερα σχολεία, βασισμένος σε πρόσθετες πηγές στις οποίες δεν είχε πρόσβαση ο Παρανίκας.
Είναι τόσο μεγάλη η σύγχυση που έχει προκαλέσει η Εκκλησία για το συγκεκριμένο ζήτημα, που έχει φτάσει στο σημείο πολλά μοναστήρια ανά την Ελλάδα, να «πουλάνε» κάποιες κατακόμβες ή υπόγειά τους, ως …κρυφά σχολειά!
Η Μονή Ντίλιου στο Νησάκι των Ιωαννίνων, έχει… κρυφό σχολειό και εκατοντάδες επισκέπτες!
Όπως και στη Βέργοια της Λακωνίας, και η Μονή Παναγίας Βαρνάκοβας στη Φωκίδα.
Αποκορύφωμα, όμως, του μύθου που έπλασε και καλλιέργησε η Εκκλησία, είναι ότι ακόμη και στην Τήνο, υπάρχει χώρος που παρουσιάζεται ως…κρυφό σχολειό!
Όμως, στην Τήνο, οι Τούρκοι δεν πάτησαν ποτέ το πόδι τους, ούτε κι όταν περιήλθε στην κατοχή τους το 1718!
Άρα, γιατί να υπάρχει κρυφό σχολειό;
Επιπροσθέτως, στη Μονή Φιλοσόφου στη Δημητσάνα, λειτουργεί σήμερα τουριστική ατραξιόν με χώρο που…δήθεν ανήκε στο κρυφό σχολειό.
Όμως, είναι γνωστό ότι στη συγκεκριμένη Μονή, σπούδασε ο Μιχαήλ Οικονόμου, ο γραμματικός του Κολοκοτρώνη και βασικός ιστορικός του Αγώνα, που είχε γεννηθεί εκεί. Φυσικά, ο Μιχαήλ Οικονόμου δεν σπούδασε στο…κρυφό σχολειό, αφού ο ίδιος γράφει, το 1873, στα «Ιστορικά περί της Ελληνικής Παλιγγενεσίας», ότι κατά την τουρκοκρατία «η λατρεία των χριστιανών εξησκείτο ελευθέρως και δημοσία και επροστατεύετο μάλιστα και από τους Τούρκους [...] επροστατεύετο δε και ελευθέρως ενηργείτο και η εκπαίδευσις».
Κουβέντα για κρυφό σχολειό…στην ιδιαίτερη πατρίδα του και στη Μονή που σπούδασε υπό το φως του ηλίου.
Ποιος λέει αλήθεια και ποιος δημιούργησε τον μύθο;
Ένα άλλο χαρακτηριστικό του…μύθου, είναι ότι μέχρι τη δεκαετία του 1960 τα… «κρυφά σχολειά» στην Ελλάδα μετριόντουσαν σε έξι – επτά!
Από τις αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα, τα «ανακαλυπτόμενα κρυφά σχολειά», ξεπέρασαν τα εκατό!
Η Εκκλησία και οι καλόγεροι, όποιο ανήλιαγο κελί ή κατακόμβη ή κρύπτη είχαν στα μοναστήρια τους, τα βάφτιζαν… κρυφά σχολειά!
Έχουν βαφτίσει κρυφά σχολειά, ακόμη και κελιά που βρίσκονται μέσα σε κάστρα (που τότε ήταν υπό οθωμανική κυριαρχία και διοίκηση) στην Κορώνη και στο Άργος!
Και κάνουν Ιερές μπίζνες!
Κι όμως! Στα σχολεία μας διδασκόμαστε για το κρυφό σχολειό…!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου