Μ. Ντράγκι: το ευρώ δεν δημιούργησε την κρίση.

του Κώστα Μελά

Η ανάκαμψη της ευρωζώνης είναι πολύ ασθενική. Η ανεργία είναι υψηλή σε ένα περιβάλλον σχεδόν αντιπληθωρισμού όχι όμως ενός αντιπληθωρισμού  με την έννοια της συνολικής πτώσης των τιμών σε ολόκληρη την ευρωζώνη. Σύμφωνα με τον Μάριο Ντράγκι (συνέντευξη στην ολλανδική εφημερίδα De Telegraaf) η ΕΚΤ αναμένει να δει πως θα λειτουργήσουν τα μέτρα νομισματικής πολιτικής που υιοθέτησε την 5^η Ιουνίου 2014. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της ΕΚΤ «η κρίση και η ανεργία είναι το αποτέλεσμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης αλλά και λανθασμένων επιλογών της οικονομικής πολιτικής. Το ευρώ μπορεί να το διαμεσολάβησε με ένα συγκεκριμένο τρόπο  αλλά δεν το δημιούργησε. Επίσης η ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας βρίσκεται στα πρώτα στάδια σε σχέση με τις ΗΠΑ . Για το λόγο αυτό έχουμε επιμηκύνει μέχρι το τέλος του 2016  την πρόσβαση των τραπεζών σε απεριόριστη  ρευστότητα . Αυτό σημαίνει ότι τα επιτόκια θα παραμείνουν χαμηλά για μεγάλο χρονικό διάστημα». Επίσης ο πρόεδρος της ΕΚΤ δεν αρνήθηκε ότι αν συνεχιστεί ο χαμηλός πληθωρισμός είναι έτοιμος να προχωρήσει στην αγορά ομολόγων , όχι μόνο κρατικά αλλά και εταιρικά. Λόγω των γεγονότων στο Ιράκ υπάρχει πιθανότητα να έχουμε κάποια αύξηση του πληθωρισμού λόγω αύξησης των τιμών του πετρελαίου «εκτός αν γίνουμε μάρτυρες μιας ενδυνάμωσης του ευρώ». Η τελευταία υπογραμμισμένη φράση υποδηλώνει εμμέσως πλην σαφώς, όπως έχω υποστηρίξει,  ότι η συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ ξεφεύγει των δυνατοτήτων της ΕΚΤ να την επηρεάσει.

Εκείνο που χρειάζεται να σχολιάσουμε είναι η άποψη του Ντράγκι ότι το ευρώ μπορεί να έπαιξε ρόλο στην κρίση αλλά δεν τη δημιούργησε. Νομίζω ότι θέλει να πει ότι η αρχιτεκτονική του ευρώ δεν αποτελεί αιτία της κρίσης αλλά απλά η κρίση διαμεσολαβείται  από αυτή την αρχιτεκτονική. Κανένας δεν μπορεί να διαφωνήσει ότι η κρίση δεν δημιουργήθηκε από το ευρώ. Ούτε μπορεί να ισχυρισθεί κανείς ότι αυτό καθ’ αυτό το νόμισμα (οποιοδήποτε νόμισμα) είναι δημιουργός της κρίσης. Όποιος το ισχυρίζεται αποδίδει στο «νεκρό» νόμισμα ζωντανές ιδιότητες που δεν έχει και ούτε μπορούσε να έχει. Ξεθάβει πάλι την έννοια του φετιχισμού. Είναι οι οικονομικές πολιτικές που στηρίζουν τη λειτουργία του νομίσματος και οι οποίες απορρέουν από την αρχιτεκτονική δομή δημιουργίας του που έχουν την ευθύνη για την ύπαρξη συγκεκριμένων προβλημάτων τα οποία οξύνουν την κρίση και την θεριεύουν. Αυτό διακρίνεται από μια απλή σύγκριση με τον τρόπο λειτουργίας ενός άλλου νομίσματος στην αντιμετώπιση των ίδιων προβλημάτων πχ στην παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση, όταν η αρχιτεκτονική δόμηση του είναι διαφορετική και συνεπώς και διαφορετικές οι απορρέουσες οικονομικές πολιτικές.

Θα αναφέρω ένα απλό παράδειγμα για την κατανόηση των όσων υποστηρίζω χωρίς θεωρητικές διανθίσεις.  

Υπενθυμίζουμε ότι ο πρώην διοικητής της Fed Μπεν Μπερνάνκι είχε θέσει ως στόχο την πτώση της ανεργίας στο 6,5% για να αρχίσει να μειώνει την επεκτατική νομισματική πολιτική  που είχε θέσει σε εφαρμογή κάτι που επιβεβαίωσε και η διάδοχός του Τζάνετ Γιέλλεν . Σύμφωνα με τα στοιχεία του Απριλίου 2014 το ποσοστό ανεργίας έπεσε στο 6,3%. Στην ευρωζώνη το ποσοστό ανεργίας βρίσκεται στο 11,8% , μια αβυσσαλέα διαφορά , αλλά το κυριότερο η ΕΚΤ δεν θέτει (εκ του καταστατικού της δεν προβλέπεται) στόχο για το ποσοστό ανεργίας. Συνεπώς ο βασικός στόχος της οικονομικής πολιτικής (διαβάστε όλα τα εγχειρίδια οικονομικής πολιτικής που διδάσκονται στα πανεπιστήμια) η προσπάθεια πλήρους απασχόλησης δεν αποτελεί στόχο της ΕΚΤ σε πλήρη αντίθεση με αυτό που συμβαίνει στις ΗΠΑ.

Εάν ρωτήσεις για αυτή την διαφορά  τους γνωστούς νεοκλασικούς οικονομολόγους που κυριαρχούν σήμερα στην ΕΕ αλλά και τον υπεύθυνο ευρωπαίο επίτροπο Όλι Ρεν (ο οποίος καταλαβαίνει ελάχιστα πράγματα από την οικονομία) η πλέον πιθανή απάντηση θα ήταν ότι η αγορά εργασίας στις ΗΠΑ είναι απολύτως απορρυθμισμένη κάτι που βοηθά τα μέγιστα στην απασχόληση. Αυτός είναι ο πολικός αστέρας των τεχνοκρατών της ΕΕ καθώς και των περισσότερων πολιτικών της , μαζί με την ανάγκη εξισορρόπησης των δημοσίων λογαριασμών , δηλαδή των σημοσιονομικών ελλειμμάτων και του δημοσίου χρέους.    

Αλλά είναι στα αλήθεια αυτός ο λόγος της μεγάλης διαφοράς μεταξύ ΗΠΑ-ΕΕ;Πριν από την κρίση η αγορά εργασίας των ΗΠΑ, ήταν το ίδιο απορρυθμισμένη όπως σήμερα , εκείνη των ευρωπαϊκών χωρών όχι τόσο, αλλά η διαφορά στην ανεργία ποτέ δεν ήταν τόσο μεγάλη. Στις ΗΠΑ ήταν 4,6% κοντά στο ιστορικά ελάχιστο (διπλασιάστηκε τον επόμενο χρόνο όταν μπήκε στην κρίση , στο 9,6%). Στην ΕΕ ήταν στο 7,2% , μια διαφορά 2,6% η οποία δικαιολογείτο από το υψηλότερο ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ στις ΗΠΑ( 2004:3,1%, 2005: 4,4%, 2006: 3,2%) από τον αντίστοιχο στην ΕΕ(2004: 2,4%, 2005: 1,7%, 2006: 3,1%). Μετά το ξέσπασμα της κρίσης το ποσοστό των αμερικανών χωρίς εργασία ξεπέρασε το αντίστοιχο των ευρωπαίων αλλά από το 2010 άρχισε να μειώνεται ενώ το ποσοστό των άνεργων  ευρωπαίων να αυξάνεται.

Το συγκεκριμένο αποτέλεσμα μπορεί να αποδοθεί μόνο στον Μπερνάνκι ; Όχι βέβαια. Το υπουργείο των οικονομικών των ΗΠΑ δεν τον άφησε μόνο του. Παράλληλα άσκησε επεκτατική δημοσιονομική πολιτική πρωταρχικά για τη διάσωση επιχειρήσεων (χρηματοπιστωτικού και μη χρηματοπιστωτικού τομέα) σε συνδυασμό με την επεκτατική νομισματική πολιτική της Fed. Όλα αυτά με το ρεπουμπλικανικό κόμμα (και με το κόμμα του τσαγιού να πρωτοστατεί) να είναι εντελώς αντίθετο.

 Στην Γραφική παράσταση 1 φαίνεται η εξέλιξη και η προοπτική του δημοσιονομικού ελλείμματος των ΗΠΑ. Στην ΕΕ αντίθετα η δημοσιονομική πολιτική είναι άκρως περιοριστική . Τα αποτελέσματα είναι αποκαλυπτικά : η ανεργία στα ύψη, το ΑΕΠ εξακολουθεί να ευρίσκεται σε επίπεδο κατώτερο κατά -3,0% από την αρχή της κρίσης , ενώ ο λόγος ΔΧ/ΑΕΠ από το 65,0% ανήλθε στο 95,0%. Οι πολιτικές λιτότητας σε περίοδο κρίσης είναι απολύτως αποτυχημένες.

Αναδύεται επομένως μια άλλη σημαντική διαφορά που επίσης απορρέει από την αρχιτεκτονική του ευρώ και της νομισματικής ένωσης , με την έννοια ότι αυτή στηρίζεται στο Σύμφωνο Σταθερότητας ,στη μη διάσωση κρατών, στους ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς σε κάθε στιγμή και σε κάθε περίπτωση και στην αποκοπή της συνδυαστικής συνέργιας  νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής με στόχο τη μεγέθυνση του ΑΕΠ.

Συνεπώς βεβαίως το ευρώ δεν δημιούργησε την κρίση όμως οι οικονομικές πολιτικές που θεσμίζονται από την αρχιτεκτονική του δομή και εκφράζονται ως οικονομικές πολιτικές, διαιωνίζουν την κρίση και καταδικάζουν χώρες μέλη σε απαράδεκτα υψηλά κόστη ευκαιρίας χωρίς καμία  διέξοδο για την μείωση του πρωταρχικού στόχου κάθε οικονομικής πολιτικής : την ανεργία. 

                                              Γραφική παράσταση 1

www.kostasmelas.gr