Αναγέννηση της τραγωδίας στη Λατινική Αμερική

Η μητέρα της Πλατείας Μαΐου ως νέα Αντιγόνη, ο Οιδίποδας, σύμβολο του αγώνα ενάντια στη δικτατορία, μαύρες ιερόδουλες σε ρόλο χορού σε παρωδία της Μήδειας... Στη Λατινική Αμερική, η μετάφραση του Αρχαίου Δράματος ανθεί, δίνοντας νέα ζωή στα κλασικά έργα. Με αφορμή τη διοργάνωση συνεδρίου μετάφρασης στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο Μίνας Γκεράις της Βραζιλίας, το οποίο πραγματοποιήθηκε από τις 29 Μαΐου μέχρι την 1η Ιουνίου, δύο καθηγήτριες και μεταφράστριες εξηγούν, πώς η διδασκαλία της τραγωδίας και της κωμωδίας ξεπερνά τα ακαδημαϊκά τείχη και αγκαλιάζεται με τον κόσμο

της Ειρήνης Κοσμά

Η Τερέζα Βιρτζίνια Ριμπέιρο Μπαρμπόζα, καθηγήτρια Ελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο του Μίνας Γκεράις και η Κλαούντια Φερνάντες, καθηγήτρια Ελληνικών στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Λα Πλάτα στην Αργεντινή, ασχολούνται με τη διδασκαλία και τη μετάφραση έργων της αρχαίας ελληνικής Γραμματείας και Δραματουργίας.

Η «έλλειψη δυναμισμού» στις μεταφράσεις που προέρχονταν από την Πορτογαλία και την Ισπανία, αντίστοιχα, όπως λένε, αποτέλεσε το αρχικό κίνητρο για την ενασχόλησή τους με το μεταφραστικό, πέραν του εκπαιδευτικού έργου. Προστέθηκε η επιδίωξη οι ιδέες της Δημοκρατίας και της ισότητας, όπως λένε οι δύο καθηγήτριες, να διαδοθούν σε όσο το δυνατόν περισσότερους. Η σκηνική απόδοση που θα έφερνε τα έργα πιο κοντά στο λατινοαμερικάνικο ευρύ κοινό ήταν ζήτημα χρόνου.




Η Κλαούντια Φεντάντες και η Τερέζα Βιρτζίνια Ριμπέιρο Μπαρμπόζα με την Ιλιάδα σε βραζιλιάνικο κόμικ, στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του Μίνας Γκεράις 

Από τον ακαδημαϊσμό στην περφόρμανς

Σήμερα, τόσο στη Βραζιλία όσο και στην Αργεντινή, έχουν μεταφραστεί τα περισσότερα από τα έργα του Αισχύλου, του Ευριπίδη, του Σοφοκλή και του Αριστοφάνη. «Ασχολήθηκα ιδιαίτερα με την κωμωδία επειδή οι μεταφράσεις από την Ισπανία διαπνέονταν από το χιούμορ της Ιβηρικής», εξηγεί η Κλαούντια Φερνάντες. Επιπλέον, την περίοδο που στην Αργεντινή οι μεταφράσεις παρέμεναν ακαδημαϊκές, στη Βρετανία αναπτυσσόταν ο διάλογος για την περφόρμανς και για το πώς διαβάζουμε την τραγωδία.

«Ό,τι είχαμε μέχρι τότε ήταν για ανάγνωση. Έπρεπε να κάνουμε κάτι άλλο», αναφέρει και προσθέτει: «Πλέον, η μελέτη που σχετίζεται με τις παραστατικές τέχνες και την περφόρμανς είναι παγκοσμίως στη μόδα και η Αργεντινή δεν αποτελεί εξαίρεση».

Μήδεια σε πάρκα και πλατείες

Παράλληλα, στο Σάο Πάολο και το Ρίο ντε Τζανέιρο ανθεί η έρευνα για τον λειτουργικό και παιδαγωγικό ρόλο του θεάτρου σύμφωνα με την Τερέζα Βιρτζίνια Ριμπέιρο Μπαρμπόζα. «Θέλουμε να ενεργοποιήσουμε την ελληνική παιδαγωγική για να κάνουμε έναν φτωχό λαό να σκεφτεί», λέει.



Με αυτή τη λογική, το Πανεπιστήμιο του Μίνας Γκεράις παρουσιάζει έργα του Αρχαίου Δράματος σε πάρκα και πλατείες, με ελεύθερη πρόσβαση για όλους.

«Βλέπουν θέατρο, δεν μπορούν να το διαβάσουν. Πρόκειται για μία πολιτισμική κληρονομιά με μεγάλη φιλοσοφική, πολιτική και παιδαγωγική αξία, η οποία δεν μπορεί να μένει στη βιβλιοθήκη. Ο κόσμος που παρακολουθεί τις ανοιχτές παραστάσεις μας, προερχόμενος από όλα τα κοινωνικά στρώματα, μένει μέχρι το τέλος, συγκινείται και σχολιάζει το έργο».

Φιλόλογοι, μουσικοί και σκηνοθέτες

«Πρόθεσή μας είναι οι ελληνικές σπουδές να επεκταθούν στην κοινότητα, ώστε να διαδοθεί ο ελληνικός πολιτισμός», εξηγεί από την πλευρά της η Κλαούντια Φερνάντες. Για τον σκοπό αυτό, στο Πανεπιστήμιο της Λα Πλάτα προσφέρονται μαθήματα σε ενήλικες που δεν ανήκουν στην κλειστή ακαδημαϊκή κοινότητα: «Το κοινό είναι ετερογενές, συμμετέχουν μέχρι 50 άτομα και συνήθως, το μοναδικό που τους συνδέει είναι το ενδιαφέρον για την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία. Γίνονται αναγνώσεις μεταφρασμένων έργων και ακολουθεί σχολιασμός και ανάλυσή τους».

Στο Μίνας Γκεράις, η ίδια η διαδικασία της μετάφρασης, υπερβαίνει τα στενά όρια της ακαδημαϊκής προσέγγισης. Συμμετέχουν εκτός από φιλόλογοι και μεταφραστές, μουσικοί, σκηνοθέτες και ηθοποιοί. 

Κοστούμια από τα σκουπίδια

Στο πλαίσιο της διαπολιτισμικής προσέγγισης των έργων, συχνά, αξιοποιούνται στοιχεία από την τοπική παράδοση: χορός σε ρυθμούς και κινήσεις λάτιν, αφροαμερικάνικες χειρονομίες, κοστούμια από ανακυκλώσιμα υλικά που συλλέχτηκαν από τα σκουπίδια… Οι συμβολισμοί εξυπηρετούν την πρόσληψη των μηνυμάτων από την πλειοψηφία που μαστίζεται από φτώχεια, αναλφαβητισμό και κοινωνική καταπίεση.

«Η μελέτη αφορά πρωτίστως τις ανάγκες του έργου, στο πλαίσιο του ελληνικού πολιτισμού. Ωστόσο, η ανάγνωση και η ανάλυση γίνονται συχνά με αναφορές στη σύγχρονη πραγματικότητα και τις σημερινές πολιτισμικές και κοινωνικές ανάγκες.

»Για παράδειγμα, στο πρόσωπο της Ιφιγένειας εν Αυλίδι, κάποιοι βλέπουν τις σύγχρονες γυναίκες, θύματα ενδοοικογενειακής βίας, με αφορμή το πρόσφατο κίνημα «Ούτε μία λιγότερη» (Ni Una Menos) στην Αργεντινή. Η διαδικασία της κατανόησης των έργων αποτελεί μία διαδικασία κατανόησης του ίδιου του εαυτού μας», καταλήγει η Κλ. Φερνάντες.



www.thepressproject.gr