Το ανώτερο στάδιο της εξαπάτησης

Νέα Πολιτική

 του Λευτέρη Κουσούλη*

Οι λέξεις θα είναι πάντα εργαλείο εξουσίας. Στην πολιτική το παιχνίδι της ρητορικής θα πασχίζει να μεταμφιέζει τις πράξεις. Οι λέξεις παραπλανούν αλλά και φωτίζουν. Αποκρύπτουν αλλά και φανερώνουν.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός μας καλεί να τον κατανοήσουμε μέσα από την αυταπάτη του, για να αυτοπροστατευθεί από την κατηγορία της εξαπάτησης. Προτιμά από την εξαπάτηση την αυταπάτη.

Αυταπάτη: (ξε)γελάω τον εαυτό μου.

Εξαπάτηση: (ξε)γελάω τους άλλους.

Κοινό εδώ το δεύτερο συνθετικό. Η λέξη απάτη. Εδώ δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια. Ο πυρήνας της σημασίας δεν επιδέχεται αλλοίωση, αντέχει σε κάθε προσπάθεια διαστροφής της. Δόλος, (ξε)γέλασμα, δολιότητα, δολοπλοκία. Και ακόμη: τέχνασμα, στρατήγημα. Και πανουργία φυσικά.

Η επίκληση της αυταπάτης από τον κ. Τσίπρα είναι το ανώτερο στάδιο της εξαπάτησης. Η αυταπάτη εδώ, ως αυτοπροσβολή, γίνεται πολιτική ενέδρα με σκοπό την εξαπάτηση στον επόμενο κύκλο. Δεν πρόκειται για άγνοια της πραγματικότητας. Για παραίσθηση ή ιδεολογική ψευδαισθησία. Πρόκειται για συνειδητή ανάπτυξη μιας στρατηγικής παραπλάνησης. Ο πρωταγωνιστής έχει επίγνωση του στόχου και ενεργεί με κριτήριο τις αποκλειστικές προτεραιότητές του. Το μέτρο είναι σταθερά η εξουσία. Η εξουσία ως αυτοσκοπός.

Η εξουσία ως προτεραιότητα έναντι κάθε άλλου σκοπού καθιστά αναγκαία για αυτόν τη δημόσια αποδοχή της αυτοπαραπλάνησης. Είναι αυτό μια ψυχολογική διαδικασία άμυνας στο έσχατο και σταθερά επανερχόμενο μέτωπο της παραμονής στην εξουσία.

Μέσα σε αυτή τη σκοτεινή φάση η ανάγκη επιβάλλει τον νόμο της. Και την πραγματικότητα της ανάγκης καμία διαστροφή και καμία παραποιημένη σημασία δεν μπορεί να την καλύψει.

Η ομάδα που βρίσκεται στο Μαξίμου έχει πια απογυμνωθεί από κάθε «πομπώδες συμπλήρωμα δικαίωσης». Γι’ αυτό και ο συμβιβασμός με την πραγματικότητα προσλαμβάνει πλέον δουλικά στοιχεία υποταγής. Ως ψευδοεπαναστατική μέθη, ο στόχος θα παραμένει ο ίδιος. Μια προσπάθεια καθολικού ελέγχου της εξουσίας. Με την κοινωνία όμως να διαθέτει πλέον μεγαλύτερη εμπειρία και τα λαϊκά στερεότυπα και τη λαϊκή μυθοπλασία να έχουν θρυμματιστεί στον τοίχο της πραγματικότητας.

Σε κάθε περίπτωση, η δημόσια αποδοχή της αυταπάτης έχει μια χρησιμότητα. Θα μπορούσε να είναι μια χρησιμότητα αυτογνωσίας και αυτοσυνειδησίας. Οσο και αν αυτό ακούγεται θεολογικό, ισχύει και στο πολιτικό μέτωπο η πρόταση «ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται».

*Πολιτικός Επιστήμων, Συνεργάτης της Νέας Πολιτικής (δημοσιεύθηκε στο Βήμα)